واکاوی اصالت میراث حدیثی شیعه

دومین همایش «واکاوی اصالت  میراث حدیثی شیعه» به همت موسسه امام هادی (ع) در سالن همایش های مرکز مدیریت حوزه های علمیه برگزار شد. در این همایش علاوه بر سخنرانی اساتیدی چون ابوالقاسم علیدوست، سید محمدکاظم طباطبایی نژاد و رضا مختاری، از کتاب «زیارت عاشورا از آغاز تا امروز» رونمایی شد. همچنین تقریظ مرحوم آیت الله العظمی صافی گلپایگانی که گفته می شود 20 روز قبل از فوت، بر این کتاب نوشتند، قرائت شد.

گزارش تفصیلی خبرنگار شفقنا را در زیر بخوانید:

میرلوحی: مکتب اهل بیت (ع) مکتب کتابت و روایت احادیث است

به گزارش "پایگاه اطلاع رسانی کتاب ناب" به نقل از خبرنگار شفقنا، حجت الاسلام و المسلمین میرلوحی در همایش «واکاوی اصالت های میراث حدیثی شیعه» که در سالن همایش های مرکز مدیریت حوزه های علمیه در شهر مقدس قم برگزار شد، گفت: پیامبر اسلام در اواخر عمر خود بیش از هرچیزی بر ثقلین تاکید داشتند و با تعابیر مختلف گفتند که دو امانت را نزد شما می گذارم؛ «قرآن و عترت».

او به دو مکتب در زمینه احادیث در عصر ائمه (ع) اشاره کرد و افزود: یک مکتب، مکتب اهل بیت (ع) که از زمان حیات رسول خدا (ص) مبتنی بر دقت در نوشتن و حفظ حدیث بود و دیگری، مکتب ننوشتن و کتمان حدیث؛ تا آنجا که یک قرن، کتابت را منع کردند.

رئیس هیئت مدیره موسسه امام هادی (ع) تصریح کرد: مدرسه اهل بیت(ع) نسبت به ودیعه و امانت رسول خدا(ص) اهتمام داشتند تا آنجا که امام صادق (ع) فرمودند: «اعرفوا منازل شیعتنا عندنا على قدر روایتهم عنا». هرچه در مکتب اهل بیت علیهم السلام بر نوشتن تاکید شده، در طرف مقابل بی توجهی و دشمنی با حدیث قرار داشته است.

او با اشاره به استقبال مراجع عظام تقلید از توجه به احادیث و برگزاری این نمونه از همایش‌ها گفت: خوشحالیم که همه مراجع و اعاظم مشوق ما در برگزاری این همایش‌ها بوده‌اند و موج توجه حوزه نسبت به حدیث هم بیشتر شده است.

میرلوحی افزود: خدمت آیت الله العظمی وحید خراسانی بودیم و سخن از عظمت بزرگان حدیث شیعه بود. آیت الله وحید فرمودند وقتی نجف بودیم در حادثه ای قبر شیخ طوسی شکافته شد و بدن و کفن ایشان سالم بود.

او گفت: وقتی نیز محضر آیت الله العظمی شبیری زنجانی بودیم که از قول آیت الله شاه آبادی، استاد امام خمینی فرمودند: آقازاده ایشان به اصفهان رفته بودند. وقتی برگشتند آیت الله شاه آبادی از فرزندشان می‌پرسد، آیا در اصفهان به سر قبر علامه مجلسی رفتی؟ و بعد فرموده بودند پس برای چه به اصفهان رفتی؟ فرموده بودند از اول تا آخر بحار یک دروغ وجود ندارد.

استاد علیدوست: در عصر «تراث سوزی مدرن» هستیم

آیت الله علیدوست هم در این همایش، طی سخنانی، عصر حاضر را عصر «تراث سوزی» نامید و اظهار داشت: ما در دوران «تراث سوزی» و «حدیث سوزی» مدرن قرار داریم. یک زمانی صلاح الدین ایوبی به لبنان حمله کرد و کتابخانه‌ها و مراکز شیعه را تصرف می کند و بنا بر نقل مورخان لبنان، آب آب حمام های لبنان به مدت یک هفته از سوزاندن کتاب ها و تراث شیعه گرم بود. کتاب سوزی بدین معنا امروزه وجود ندارد؛ اما ممکن است یک سخنرانی گوش کنید که در آن شواهد ناقصی ارائه شود و احادیث صحیح و معتبر را مانند نگینی در تلی از زباله معرفی کند. کسانی که نمی‌دانند چه بر تراث شیعه گذشته، وقتی با نوشته ها و سخنان برخی «خودی نماها» روبرو می شوند، آن را باور می‌کنند. لذا این همایش، ادراک و اظهار و اقدام به موقع است.

او به مناسبت روز «مباهله» طی سخنان کوتاه گفت: مباهله پیام‌هایی دارد. اما خداوند در مواردی می خواهد مرزسازی کند. شکی نیست که خداوند نمی‌خواهد دوگانه سازی کند و بین بندگان دیوارسازی کند، اما یک جا‌هایی باید حساب‌ها جدا شود. گویا در مثل نزول آیه مباهله و نزول آیه تطهیر، خداوند می‌خواهد دیواری گذاشته شود و حساب انسان‌هایی از حساب دیگران جدا شود.

استاد درس خارج فقه حوزه علمیه قم افزود: کتاب «تفسیر القرآن العظیم»، در قرن هشتم یعنی در اوج تمدن اسلامی نوشته شده است. تعابیری که عالمان سنی درباره ابن کثیر، نویسنده این کتاب دارند، راجع به هیچ عالمی ندارند. او در علم رجال و حدیث و تفسیر بر قله ایستاده، ضمن اینکه سنی سلفی اموی دمشقی است و این‌ها، همه مؤلفه ای برای فاصله گرفتن از اهل بیت(ع) است. با این وجود وقتی به آیه تطهیر می‌رسد هفت صفحه حدیث و روایت می‌آورد که این آیه فقط راجع به پنج نفر است و آن‌ها رسول الله، فاطمه، علی، حسن و حسین هستند.

او تصریح کرد: طلاب جوان روی آیه مباهله کار کنند و بررسی کنند که ارتباط بین حدیث کساء و نزول آیه تطهیر چیست؟ گویا قرار است مرز و دیواری گذاشته شود.

علیدوست با بیان اینکه ائمه(ع) 6 کار نظری درباره حفظ تراث شیعه در قالب تقیه انجام دادند، به تشریح آنها پرداخت و ادامه داد: اولین کار این بود که بدون اینکه خود را درگیر کتابت حدیث کنند، میراث جد خود را نقل کردند. صد سال کتابت و حتی نقل حدیث ممنوع بود اما اهل بیت (ع) این میراث را حفظ کردند. هرچند اهل سنت ائمه ما را به عنوان امام و حجت قبول نداشتند، اما آن‌ها را راویان صدوق می‌دانستند. لذا با اینکه خود را درگیر مبارزه با کتابت حدیث نکردند، اما میراث جد خود را به آیندگان رساندند.

او افزود: دومین کار، بارش حساب شده مطلب است. عمده عصر صادقین (ع) عصر بارش است. یعنی مطالب فرو می ریزد. در کنار فصل بارش، کار سومی به نام رویش داریم. بارش احادیث و رویش شاگردان همه در قالب تقیه انجام شده است.

استاد حوزه علمیه قم گفت: کار چهارم، پالایش احادیث است. از دوران امام کاظم(ع) و عمدتاً در زمان عسکریین(ع) پالایش احادیث را داریم. یکی از موارد پالایش این بود که اگر روایتی خلاف صریح تقیه بود آن را اصلاح کرده و به نسل خاص برسانند.

او کار پنجم را «تقیه مداراتی» دانست که توسط اهل بیت (ع) صورت گرفت و افزود: مداراتی که اهل بیت علیهم السلام می‌گفتند برخی در قالب قضایای حقیقیه بوده است و ما احتمال می‌دهیم که برخی از آن در قالب قضایای خارجیه بوده است مانند روایات اقتدا.

علیدوست، کار ششم ائمه (ع) را جواب بر اساس مذهب و باور طرف مقابل عنوان و در این زمینه به نقل خاطره ای پرداخت و گفت: زمانی محرم بودم از صفا به مروه. یک حاجی سنی آمد و سؤالی پرسید. ماندم که بر اساس مذهب فقهی خودش به او جواب بدهم یا بر اساس مذهب فقهی امامیه. بهرحال طبق مذهب خودش جواب دادم. همین برای من تلنگری شد که وقتی به هتل برگشتم، یادداشت کردم که ائمه ما در این موارد چه می‌کردند. وقتی به قم آمدم و خواستم کتاب «روش شناسی اجتهاد» را دنبال کنم، دیدم برخی علما البته خیلی کم متعرض شدند و بعد دیدم روایات داریم که اگر کسی از مذهب دیگر از شما سؤالی پرسید و شما می‌دانید سئوال کننده، مذهب شما را ندارد، اما پاسخ مذهب او را به این سئوال می دانید، می بایست بر اساس مذهب او پاسخ دهید.

مختاری: کتب حدیثی شیعه نیاز به باب‌بندی مجدد دارد

حجت الاسلام والمسلمین رضا مختاری نیز در پنل تخصصی که در این همایش برگزار شد، گفت: بزرگان و قدمای ما در زمان خود بیشترین زحمت را برای تصحیح احادیث کشیده اند و برخی از اقدامات آنها در حد کرامت و فوق طاقت بشر است. برخی از بزرگان متاخر مانند ربانی شیرازی نیز در جهت تصحیح حدیث فعالیت داشته اند که زحمات آنها مشکور است و نباید کار آنها را کوچک شمرد.

او افزود: در زمان ما امکانات بسیار زیادی برای تصحیح نسخ وجود دارد و می توانیم از اطراف دنیا اکثر نسخه های خطی را تهیه کنیم. لذا اکتفا به کار گذشتگان درست نیست و باید در تصحیح کتاب های حدیث و ادعیه و زیارات تلاش کنیم. هرچه ما بیشتر بر کتاب های حدیثی کار کنیم، اعتمادمان به این کتب بیشتر می شود. برخی گمان نکنند توجه و دقت بر روی کتب، سبب کم شدن اعتماد می شود.

مدیر موسسه کتابشناسی شیعه گفت: گذشتگان ما در حد مقدور، بیشترین زحمات را متحمل شدند و ما نیز چنین وظیفه ای داریم. ما با اندکی تلاش به صدها نسخه از کتاب «مصباح المتهجد» دسترسی داریم. همه نسخ را باید دقیق شناسایی و بررسی کنیم. شبیه این کار در کتاب «زیارت عاشورا از آغاز تا امروز» شده است. باید «مصباح المتهجد» مصحح را داشته باشیم. امروزه نباید گفت «در برخی نسخ اینگونه بیان شده است».

او افزود: برخی از کتب حدیثی دیگران مانند زیدیه و اهل سنت به ما برای تصحیح کتب حدیثی کمک می کند. در کافی شریف روایتی در باب غنا هست که در آن آمده است: «سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْغِنَاءِ وَ قُلْتُ إِنَّهُمْ یَزْعُمُونَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص رَخَّصَ فِی أَنْ یُقَالَ جِئْنَاکُمْ‏ جِئْنَاکُمْ‏ حَیُّونَا حَیُّونَا نُحَیِّکُمْ الخ». در تصحیح متون حدیث باید به دنبال مصادر عامه برویم که چه گفته اند. چراکه راوی می گوید عامه اینگونه تصور می کنند. در منابع آنها آمده که این جمله نقل به معنا شده و این یک شعر آهنگین است که در مصادر آنها آمده است. با استفاده از مصادر این حدیث شریف، برای ما معنا روشن می شود.

مختاری گفت: برخی از احادیث مرسل ما با مراجعه به منابع سایر مذاهب محکم می شود. در نهج البلاغه وصیت حضرت بعد از ضربت خوردن از ابن ملجم بیان شده که بر اساس آن حضرت می فرمایند «فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یَقُولُ: «صَلَاحُ‏ ذَاتِ‏ الْبَیْنِ‏ أَفْضَلُ‏ مِنْ عَامَّهِ الصَّلَاهِ وَ الصَّوْم‏». در مصادر عامه این جمله به صورت متعدد از رسول خدا نقل شده است. حتی اگر روایت مرسل باشد ما می دانیم که از رسول خدا نقل شده است. اینطور نیست که اگر حدیثی مرسل بود بگوییم از معصوم صادر نشده است. صدها حدیث داریم که مرسل است و یقین داریم از معصوم صادر شده است.

او گفت: برخی از منابع اسماعیلی مانند دعائم الاسلام به فهم حدیث یا تصحیح حدیث کمک می کند. در کافی شریف این حدیث را مرحوم کلینی در باب غنا نقل کرده و شیخ حر عاملی از کلینی سوال می کند چرا آن را در باب غنا آورده اید؟ حدیث می گوید: «قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّى کُنْتَ فَظَنَنْتُ أَنَّهُ قَدْ عَرَفَ الْمَوْضِعَ فَقُلْتُ جُعِلْتُ‏ فِدَاکَ‏ انی کنت مَرَرْتُ بِفُلَانٍ فَاحْتَبَسَنِی فَدَخَلْتُ إِلَى دَارِهِ وَ نَظَرْتُ إِلَى جَوَارِیهِ فَقَالَ لِی ذَلِکَ مَجْلِسٌ لَا یَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى أَهْلِهِ أَمِنْتَ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَى أَهْلِکَ وَ مَالِکَ». شیخ حر عامری در وسائل می گوید در این حدیث اسمی از غنا نیست، چرا باید در باب غنا بیاید؟ در یکی از نسخ خطی کافی جمله ای آمده که روایت صریح در غنا است. در دعائم الاسلام نیز که تقریبا معاصر با کلینی است، همین حدیث با همین سند آمده با این تفاوت که در دعائم الاسلام جمله ای هست که در کافی افتاده و پیداست در یک نسخه خطی از کلینی هم این جمله بوده است و آن جمله این است: « وَ أَخْرَجَ إِلَیَّ جَارِیَهً لَهُ فَغَنَّتْ فَقَالَ أَمِنْتَ اللَّهَ عَلَى‏ أَهْلِکَ‏ وَ مَالِکَ‏ إِنَّ هَذَا مَجْلِسٌ لَا یَنْظُرُ اللَّهُ إِلَى أَهْلِهِ.» این جمله نشان می دهد روایت مربوط به باب غنا است و می شود کافی را با این جمله تصحیح کرد.

این استاد حوزه گفت: گاهی با کتب احادیثی سایر مذاهب می شود ابهامات حدیثی را رفع کرد. سعی قدماء و محدثان ما مشکور و ما وامدار زحمات آنها هستیم اما الان با توجه به امکانات علاوه بر تصحیح کتب حدیثی، باید احادیث را باب بندی مجدد کنیم. صاحب وسائل یا علامه مجلسی ابزارها و نسخه های امروزی را نداشتند و بیشتر از این برایشان مقدور نبوده است. ولی ما می توانیم سه نقل از حدیث را کنار هم بگذاریم و با این کار ابهامات برطرف می شود.

محمودی: «تقیه» دلیل عدم ذکر فراز پایانی زیارت عاشورا در برخی کتب است

نویسنده کتاب «زیارت عاشورا از آغاز تا امروز» شبهه‌های مطرح شده درباره قسمت‌های پایانی زیارت عاشورا را وارد ندانست و گفت: عدم نقل این قسمت‌ها در برخی از نسخه‌های خطی کهن به سبب تقیه بوده است.

  حجت الاسلام و المسلمین سید مهدی محمودی در آیین رونمایی از کتاب «زیارت عاشورا از آغاز تا امروز» گفت: سال‌هاست شبهه‌ای نسبت به قسمت پایانی زیارت عاشورا مطرح شده و گفته می‌شود این قسمت در نسخه‌های کهن نبوده و در دوره صفویه به آن افزوده شده است. عالمانی با تألیف کتاب‌ها و نوشتار‌هایی برای پاسخ به این شبهه کار‌های ارزشمندی را به سامان رسانده‌اند؛ اما به یک موضوع مهم کمتر توجه شده و آن تأثیر تقیه در اختلاف نسخه‌های خطی زیارت عاشورا در این قسمت پایانی است.

او به معرفی کتاب «زیارت عاشورا از آغاز تا امروز» پرداخت و افزود: در این کتاب تأثیر «تقیه» را دنبال کردیم. این کتاب از دو بخش تشکیل شده است؛ عنوان بخش نخست رازداری و زیارت عاشورا است. در این قسمت تقیه کاتبان در کتابت زیارت عاشورا و تقیه عالمان شیعه مورد توجه قرار گرفته است. در نسخه‌های خطی فراوانی آثار تقیه در فقره پایانی قابل مشاهده است. در برخی از نسخه‌ها این فقره پایانی تراشیده و یا با مرکب سیاه شده است. در برخی از نسخه‌ها، برگه‌های زیارت عاشورا از بین نسخه مصباح کبیر و صغیر برداشته شده است. در نسخه‌هایی که فقره پایانی زیارت عاشورا را مطابق مشهور ندارد، شاهد هستیم که این فقره در آن نسخه‌ها به ده شکل مختلف کتابت شده و اضطراب پیدا کرده است. همه این موارد نشان‌دهنده این است که در طول تاریخ این فقره به شدت در معرض تقیه کاتبان بوده است.
نویسنده کتاب «زیارت عاشورا از آغاز تا امروز» گفت: مهمترین بخش کتاب، پاسخ به دلایلی است که مدعیان تحریف بیان کرده‌اند. کهن‌ترین نسخه خطی مصباح المتهجد در جهان اسلام که در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می شود، نسخه نقاش رازی است. در فراز‌های پایانی این نسخه آمده «اللهم العن اباسفیان ثم تسجد و تقول». یعنی عبارات پایانی در این نسخه مهم موجود نیست. گفته‌اند این کهن‌ترین و معتبرترین نسخه مصباح المتهجد است و زیارت عاشورای تحریف‌نشده همین است.
او افزود: نسخه نقاش رازی از تقیه مرحوم شیخ طوسی قدس سره در بغداد حکایت می‌کند. کتاب «مصباح المتهجد» دو تحریر داشته است. یک تحریر در بغداد و دیگری در نجف بوده است. در بغداد این کتاب در دوره‌ای تألیف شده که شیخ طوسی رهبری شیعیان را برعهده داشته و در این وضعیت ، مدارا و تقیه بیشتری را می‌طلبیده است. تاریخ نشان می‌دهد در زمان حکومت آل بویه بر بغداد میان اهل‌تسنن و شیعیان درگیری‌های خونین متعددی رخ داده است. منشأ این درگیری‌ها اظهار شعائر شیعی در عاشورا و غدیر بوده است. شیخ الطائفه در این شرایط نمی‌توانسته این فقره زیارت عاشورا را نقل کند. حتی اگر در نسخه نقاش رازی به تقیه شیخ طوسی اطمینان حاصل نکنیم، تنها «احتمال وقوع تقیه» در نسخۀ نقاش رازی کافی است برای اینکه دلائل مدعیان تحریف بی‌اثر و ناکارآمد باشد.

محمودی گفت: نسخه‌های معتبر کتاب «منهاج الصلاح» علامه حلی هم این فقره پایانی را ندارد. مدعیان تحریف می‌گویند این هم یک مستند برای تحریف زیارت عاشوراست. مرحوم علامه حلی پس از مرگ سلطان محمد خدابنده این کتاب را تألیف کرده است و لازم بوده در نقل زیارت عاشورا تقیه کند. کتاب «ذخیره الاخره» مرحوم سبزواری نیز در قرن ششم نوشته شده و رعایت تقیه در آن زمان لازم بوده است.
او افزود: یکی از مهمترین مستندات مدعیان تحریف کتاب ارزشمند و معتبر «کامل الزیارات» است. این فقره در «کامل الزیارات» با نقل زیارت عاشورای مشهور متفاوت است. قرائن نشان می‌دهد، ابن قولویه قدس سره، این کتاب را در اواخر عمرش در بغداد در زمان درگیری‌ها میان اهل‌تسنن و شیعیان در اوایل حکومت آل بویه تألیف کرده است. به همین دلیل انتظار لازم بوده است در نقل زیارت عاشورا تقیه کند. افزون بر اینکه فقره پایانی نقل شده در کامل الزیارات یک اشکال بلاغی و یک اشکال مفهومی دارد و این عبارت نمی‌تواند صادره از معصوم علیه‌السلام باشد که امیر کلام است. نکته دیگر اینکه عالمان شیعه در کتاب‌های دعا و زیارت «زیارت عاشورا» را از کامل الزیارات نقل نکرده‌اند بلکه از «مصباح المتهجد» نقل کرده‌اند.

در بخش دوم کتاب «زیارت عاشورا، از آغاز تا امروز» ۱۱۰ نسخه خطی مصباح المتهجد و مختصر مصباح المتهجد ارائه شده است که فقره پایانی زیارت عاشورا در آن‌ها مطابق مشهور کتابت شده است. مهمترین این نسخه‌ها، مختصر مصباح المتهجد به خط ابن سکون، عالم بزرگ شیعه در قرن ششم هجری است. این نسخه که ابن سکون آن را کتابت کرده از چنان اعتباری برخوردار است که به تنهایی برای اثبات اعتبار زیارت عاشورای مشهور که در مفاتیح الجنان نقل شده، کافی است.

طباطبایی نژاد: باید برای تک تک احادیث شناسنامه نوشت 

 حجت الاسلام المسلمین سیدمحمدکاظم طباطبایی نژاد در این همایش تصریح کرد: ما میراث‌دار فرهنگ بزرگ و عظیمی هستیم که باید نسبت به آن کار‌های دقیق، آکادمیک و علمی انجام دهیم. این میراث به سبب مجاهدت عالمان زیادی به دست ما رسیده است.

وی افزود: این تراث حدیثی در روزگار فعلی با هجوم‌هایی روبرو شده است. این هجوم‌ها امر تازه‌ای نیست ولی به سبب ابزار رسانه در گسترده وسیعی منتشر می‌شود. مثلاً متن کوچکی به صورت وسیع منتشر شده و برخی از مخاطبان ناآگاه را دلزده می‌کند. البته گاهی ما نیز در انتشار این مطالب مقصریم.

طباطبایی نژاد گفت: در فضای فعلی هرکسی نظر افراطی‌تری بدهد به شهرت می‌رسد. یک نفر ادعا می‌کند که فقط پنج هزار حدیث معتبر داریم و فرد دیگری در طرف دیگر ادعا می‌کند که دوازده هزار حدیث داریم. یعنی هرکسی که در طرف افراط یا تفریط نظری بدهد، مطرح می‌شود.

این استاد حوزه تصریح کرد: باید به دنبال شناسنامه‌دار کردن تک تک روایات باشیم. امروزه هرکدام از افراد شناسنامه‌ای دارند که در آن نام پدر و مادر و تاریخ تولد او ثبت شده است. این کار باید نسبت به میراث گرانقدر حدیثی شیعه هم انجام شود. یعنی لازم است برای هر متن بلند یا کوتاه حدیثی یک شناسنامه داشته باشیم.

وی افزود: در این شناسنامه باید اطلاعات کامل وجود داشته باشد. نسخه‌های متفاوتی که از این گزارش وجود دارد چیست و سبب صدور روایت اگر در جایی آمده چگونه نقل شده است؟ راوی یا راویان آن چه کسانی هستند و چگونه و با چه عبارتی آن را نقل کرده‌اند؟ نسخه بدل‌ها چیست؟ تفاوت نقل‌ها و تقطیع‌هایی که راجع به آن رخ داده چیست؟ مویدات قرآنی و روایی آن چیست؟ قرآن وثوق صدوری یعنی قرائنی که با بررسی محتوا و قرائن پیرامونی اعتماد ما را به حدیث بیشتر می‌کند، آن چیست؟ متون مشابهی اگر در متون اهل سنت یا سایر فرقه‌ها دارد چیست؟ نقاط ابهامی که ممکن است در روایت باشد چیست؟ مشکل الحدیثی که در واژه و متن هست چیست؟ تبیین‌های متفاوت علماء نسبت به آن روایت آمده چیست؟ آیا روایت در دوره کهن مقبول علماء بوده است یا خیر؟ در دوره میانی با این روایت چگونه برخورد کرده‌اند؟ وجود یک روایت در مدرسه حدیثی قم و بغداد چگونه بوده است؟ سیر انتقال از مدرسه حدیثی کوفه چگونه بوده است؟ همه این مباحث باید در کنار هم، در یک پوشه باشد. این‌ها می‌تواند متن را دقیق‌تر و روشن‌تر کند.

طباطبایی نژاد گفت: اگر طرح ارائه حدیث بتواند در چند نمونه مشخص انجام شود، می‌توان در سطح گسترده‌تر به طلبه‌هایی که می‌خواهند پایان‌نامه یا مقاله علمی بنویسند ارائه شود. این کتاب زیارت عاشورا که امروز رونمایی می‌شود نمونه‌ای از شناسنامه دار کردن حدیث است. البته این کافی نیست و برای زیارت عاشورا کتب متعدد می‌توان نوشت.

در پایان همایش تقریظ مرحوم آیت الله العظمی صافی گلپایگانی بر کتاب «زیارت عاشورا از آغاز تا امروز» قرائت شد.

متن یادداشت مرحوم آیت الله صافی گلپایگانی بر این کتاب به شرح زیر است:

« بسم الله الرحمن الرحیم

اللهم صلّ علی ابی الاحرار و سیدالشهداء

الذی استنقذ عبادالله ببذل مهجته فیه عن الجهاله و حیره الضلاله ابی عبدالله الحسین و علی اهل بیته و انصاره انصارالله و انصار رسوله صلی الله علیه و آله

زیارت شریفه عاشورا از عمومی ترین و رایج ترین متون حدیثی و دعایی شیعی است که مانند شناسنامه و نشان شناخت، بر تارک فرقه ناجیه می درخشد و عام و خاص، مرد و زن، کوچک و بزرگ، عارف و عامی و هرکه از دلدادگان حضرت اباعبدالله (علیه السلام) و راه پرنور ایشان است، با خواندن آن، اعتقاد خویش را مستحکم و به خداوند متعال عرض حاجت می کند و در تلاش است که در درگاه الهی خود را «وجیه بالحسین علیه السلام فی الدنیا و الآخره نماید».

فضیلت زیارت حضرت سیدالشهداء(علیه السلام) در شب و روز عاشورا که افضل زیارات آن حضرت در حایر مقدس است و قرائت این زیارت مخصوص و ویژه در آن شب و روز و در تمام روزها و ایام سال که به دستور حضرات ائمه اطهار (علیه السلام) انجام می شود از آفتاب عیان تر است و بر کسی مستور و پوشیده نیست. شاید بتوان گفت شیعه ای نیست که با این زیارت آشنا نباشد یا با قرائت آن به درگاه خداوند متعال تقرب نجسته باشد.

مضامین برجسته و والای این زیارت، خطوط چهارچوب اعتقادی شیعه را به روشنی ذکر می کند و تولی و تبری، این دو رکن رکین اعتقادی را در فقرات مختلف به عبارات متفاوت بیان می دارد. ادعیه زاکیه ای که در این زیارت مقدسه به چشم می خورد نیز، اوج اظهار نیاز و درخواست مقام های دنیایی و عقبایی و همراهی ابدی با معصومین (علیهم السلام) است.

در عبارات مختلف این زیارت شریفه، به فراخور فاجعه کربلا و جنایات عظیم واقعه عاشورا و ریشه های آن، به رکن تبری»، این واجب اعتقادی و اصل مهم مکتب شیعه پرداخته شده، که اهمیت آن در حفظ حدود و ثغور اعتقادی ورای بیان و شرح است.

بیش از ۱۳ قرن است که طایفه ناجیه به این زیارت توجه دارند و آن را می خوانند و عالمان شیعه در شداید و سختی ها، در اوج فشارها و خفقانها که همیشه بر شیعیان روا داشته شده، توانسته اند با درایت و حفظ آرامش و عدم ایجاد حساسیت، این تراث عظیم و ناب اعتقادی را دست به دست و سینه به سینه به نسل حاضر برسانند  و إن شاء الله نسل های آینده نیز در طول قرون و اعصار از برکات و آثار آن بهره مند خواهند شد.

یکی از نکات مهم قابل توجه این است که سلف صالح نسبت به بعضی از روشها و برخوردها، مانند کتمان سر برای حفظ جان شیعیان و تقیه، ناگزیر بوده اند. موضوعی که برای حل بعضی از معاریض مهم در طول قرون متمادی به کار می آید و مشکل می گشاید.
در چند دهه اخیر، بعضی از نویسندگان و به تبع آنان برخی از دانشوران در سند و در بحث نسخه شناسی زیارت عاشورا اشکالاتی را بیان داشته اند که علما و دانشمندان بدانها پاسخ داده اند. از جمله آنها کتاب حاضر است که در نوع خود کم نظیر است و به پژوهش و تحقیق فوق العاده جناب حجه الاسلام آقای حاج سید مهدی محمودی گلپایگانی زاد الله فی توفیقاته تألیف شده. در این اثر به زوایای گوناگون بحث پرداخته و بررسیها و تتبعات جدیدی مخصوصا در مقایسه و کشف نسخه ها انجام شده است. در نتیجه، با اطمینانی بیش از پیش می توان قاطعانه از متن مشهور این زیارت دفاع کرد. لله دژه و على صاحب القبه السامیه أجره.

شایسته است علما و دانشوران و همچنین سخنوران و خطبای محترم منابر حسینی(ع) برای دفع شک و شبهه به صورت علمی و محکم تر شدن قلوب مؤمنین و اهل مجالس و شیفتگان حضرت اباعبدالله مولانا الحسین علیه آلاف الصلوه والسلام، مخصوص نسل جوان عزیز، به محتوای این کتاب ارزشمند بپردازند و ادله و شواهد آن را بازگو نمایند.

توفیقات روزافزون مولف گرامی را در ظل عنایات حضرت بقیه الله ارواح العالمین التراب مقدمه الفداء از خداوند متعال خواستارم.

۷ جمادی الثانیه1443

کتاب «زیارت عاشورا از آغاز تا امروز» سپس با حضور تنی چند از اساتید حوزه علمیه، کتاب رونمایی شد.