محمد علی فقیه،مدیرعامل انتشارات نشر شاهد و عضو هیأت مدیره مجمع ناشران انقلاب اسلامی: اگر ما کتاب‌های خوب را جلوی چشم مصرف کنندگان یعنی آحاد جامعه بیاوریم، قاعدتاً به کتاب خواندن گرایش پیدا می‏کنند

چکیده:

 اگر ما کتاب را با مسایل پیرامونش یک پازل کامل در نظر بگیریم، شامل تولید، توزیع و تبلیغ می‌شود زیرا برای این که توزیع کتاب به خوبی صورت بگیرد و به دست مخاطب اصلی خود برسد نیاز به تبلیغات کتاب داریم. در واقع ما باید بتوانیم برای کتاب‌هایی که فکر می‌کنیم مخاطب به آن‌ها نیاز دارد، اطلاع رسانی کنیم تا خواننده بتواند آن را تهیه کند.

برای معرفی و جا انداختن یک کتاب یا هر کالای فرهنگی به یکسری ملزومات منطقی نیاز داریم اما متأسفانه در کشور ما برای معرفی و یا تبلیغ کتاب برنامه ریزی و روش درست و مناسبی وجود ندارد.

هشدار رهبر معظم انقلاب از وضعیت کتاب در کشور در نخستین دیدار کتابداران و مسؤولان نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در 29 تیرماه سال 1390، نشان از حساسیت و اهمیت این موضوع دارد. ایشان فرمودند: « یکى از کارهاى بزرگ و مهم در سطح جامعه این است که تبلیغات کتابخوانى همه‌گیر شود. ما امروز مى‌بینیم براى کالاهاى کم‌اهمیت که تأثیرى هم در زندگى انسانها ندارند، صاحبانش تبلیغات رنگینِ عجیب و غریبى را متصدى می شوند، مباشر می شوند؛ دستگاه‌هاى ارتباط‌جمعى، مطبوعات، صدا و سیما آنها را پخش می کنند؛ در حالى که آن محصولات هیچ ضرورتى ندارند، هیچ لزومى ندارند، یک چیز اضافى در زندگى هستند؛ گاهى بودنشان مفید است، گاهى بودنشان حتى مفید هم نیست؛ شاید مضر هم هست. محصولى با عظمت کتاب، با ارزش کتاب، درخور این است که تبلیغ بشود؛ تشویق بشوند کسانى که میتوانند کتاب را بخوانند؛ این را ما باید به صورت عادت در بیاوریم.» .

اما با وجود این هشدار جدی باز هم میبینیم که در این حجم بالای تبلیغات کالاها و خدمات، کتاب جایگاه بسیار محدودی دارد و این نشان می‏دهد که متأسفانه این هشدار از سوی مسؤولان رسمی و متصدیان حوزه کتاب، آن‏طور که شایسته است، مورد توجه قرار نگرفت.



رهبری در نخستین دیداری که با کتابداران و مسؤولان نهاد کتاب‌خانه‌های عمومی کشور در 29 تیر ماه سال 1390کتابداران داشتند بر ضرورت تبلیغات کتاب تأکید کردند و فرمودند برای کالاهای کم اهمیت هم تبلیغ می‏شود اما برای محصول باارزشی مانند کتاب؛ تبلیغی صورت نمی‏گیرد. لطفا در خصوص ضرورت تبلیغ کتاب و وضعیت آن در کشورمان توضیح دهید؟

اگر برای فرآیند نشر، سه مرحله‏ی تولید را در نظر بگیریم، یعنی تولید، تبلیغات و مصرف؛ به طور حتم باید این سه مرحله حامی هم باشند و کنار یکدیگر قرار بگیرند تا این فرآیند تکمیل شود. مقام معظم رهبری در سخنرانی خود در جمع کتابداران که در مرداد ماه سال جاری انجام شده است، به نکات بسیار کارشناسانه و دقیقی اشاره فرمودند که در سطوح کارشناسی قابل اجراست به طوری که احساس می‌شود ایشان به مسایل فنی حوزه‏ی نشر اشراف کامل دارند. بنابراین تصور می‏کنم که موضوع تولید در حوزه‏های نشر، موضوعی است که تقریباً توجه همگانی بر روی آن است.

اگر نگوییم به حد کافی ولی بیش از دو مرحله‌ی دیگر؛ تبلیغ و مصرف است. قاعدتاً تقویت هر مرحله‏ای به مرحله‌ی ما قبل آن، بستگی دارد. به عنوان مثال اگر می‌خواهیم تولید خوب حمایت شود، قاعده‏اش این است که بایستی خروجی که مصرف است درست مدیریت شود.

مقام معظم رهبری اشاره‌ای داشتند به تنبلی مفرط در مطالعه؛ یعنی فرمایش ایشان معطوف به این است که جامعه‌ی ما از یک نارسایی در حوزه‌ی مطالعه رنج می‏برد که برای یافتن دلایل این مشکل باید به طور حتم بخش‌های مختلف تحقیقاتی روی آن کار کنند. برای اینکه بتوانیم تنبلی مفرط را برطرف کنیم، باید برنامه‏ریزی نماییم. یکی از راه‏های آن تبلیغ است و راه دیگر که معظم ‌له در سخنرانی خود به آن اشاره فرمودند؛ مشخص نمودن سیر مطالعاتی است. این برنامه‌ها می‏تواند کمک کند؛ چون جامعه‌ی ما بالقوه یک جامعه‌ی کتاب‏خوان است که بالفعل کردنش نیاز به مدیریت دارد.

بنده فکر می‏کنم که اگر ما کتاب‌های خوب را جلوی چشم مصرف کننده‏ها یعنی آحاد جامعه بیاوریم، قاعدتاً به کتاب خواندن گرایش پیدا می‏کنند. همان طور که مستحضرید خود نمایشگاه کتاب هم یک رسانه است. منتهی رسانه‏ای است که معکوس عمل می‏کند زیرا به طور معمول به مخاطب پیام‏داده می‏شود اما در آن جا خود مخاطب می‌آید و از جلوی پیام رد می‏شود.

اگر ما نمایشگاه را به عنوان رسانه قبول داشته باشیم، می‏بیینم که مردم به دلیل این که محصولات جلوی دید آن‌هاست انگیزه‏ای خاص دارند که کنار این یافته‏ها و محصولات قرار بگیرند و همین امر سبب بالاتر رفتن مصرف می‌شود. شما در ایام اردیبهشت ماه می‌بینید که چه میزان استقبال هست، به دلیل این که به هر حال مخاطب به کتاب رسیده است.

در حقیقت واسطه‌ی بین تولید و مصرف در کشور ما خوب مدیریت نمی‌شود. مقام معظم رهبری هم اشاره فرمودند که حتی اگر برای جنس غیرضروری هم که انسان در زندگی به آن نیازی ندارد تبلیغ شود، فرد برای خرید آن تشویق می‌گردد و آن را می‌خرد. تبلیغ این قدر اثر دارد. به هر حال این خاصیت را دارد که ویژگی آن موضوع را جلوی چشم فرد می‌آورد و او را برای تهیه‌ی آن ترغیب می‏کند.

به طور کلی کتاب یک محصول با ارزش است. بنده دوباره به فرمایشات مقام معظم رهبری اشاره می‏کنم که فرمودند: «کتاب اگر خوب تبلیغ بشود و خوب خوانده شود و کتاب در سبد مصرف مردم قرار بگیرد این باعث توسعه در کشور می‌شود. چرا که از هم‏افزایی اندیشه‏ها توسعه ایجاد می‏شود و فرمودند که هیچ چیزی جای کتاب را نمی‏گیرد.»

البته اشاره‌ی ایشان به تبلیغ کتاب‌های خوب بود و فرمودند کتاب مضر نباید تبلیغ شود زیرا متولیان بایستی به طور حتم با برنامه و متناسب با نیازهای مردم اقدام به تولید کتاب کنند و از آن طرف هم کتاب‌های غیرمفید به خصوص کتاب‌های ترجمه‏ای که ناشران بدون توجه اقدام به توزیع آن‏ها در داخل کشور می‏کنند، باید نظارت و مدیریت شود. به نظر می‌رسد تبلیغات در این جا نیز می‏تواند کمک کننده باشد و سیرهای مطالعاتی که بخش‌های مختلف می‏توانند تهیه کنند، به مردم معرفی نمایند و محصول با ارزشی مانند کتاب را در تمام سطوح حتی سطوح سطحی‌تر به مردم معرفی نمایند، ممکن است برخی بخواهند کتاب را برای تفریح مطالعه کنند و یا کسانی بخواهند کتاب را برای تأمل مطالعه کنند برای این‌ها نیز باید کتاب‌های مناسب معرفی شود.

کتاب‌ها باید مناسب و با کتاب سازی خوب عرضه شوند و در قالب، شکل، شمایل و بسته‌بندی عالی به خوانندگان ارایه گردد، زیرا بسیاری از اوقات بسته‏بندی فرد را به خریدن کالا تشویق می‌کند. به عنوان مثال در کالاهای معمولی خریدار تصور می‌کند که کیفیت محصول مانند بسته‌بندی آن عالی است. تبلیغ خوب تأثیر زیادی دارد که منجر به ایجاد صنعت بسته‏بندی شده است. ما فکر می‏کنیم در کتاب هم صنعت بسته‏بندی نه به عنوان بسته‏بندی بلکه به عنوان شکل، شمایل و فیزیک کتاب مورد استفاده واقع گردد. ما باید طرح جلد خوب استفاده کنیم، از خط خوب استفاده کنیم. ما باید محتوای خوب را با بسته‏بندی خوب و با ظاهری خوب به مردم تحویل بدهیم. اما همه‌ی این‌ها مستلزم یک واسطه است به نام رسانه که بتواند این‌ها را به مردم معرفی کنند.

منبع: منا