روحانی خدوم، الهام بخش حوزه های علمیه

ارتحال جناب حجت الاسلام والمسلمین علی اکبرالهی خراسانی ضایعه ای بزرگ برای حوزه های علمیه خصوصا حوزه علمیه خراسان است.

این مصیبت را به فرزندان بزرگوار وبیت مکرم مروارید و الهی خراسانی تسلیت عرض می کنم وبرای ایشان علو درجات را خواستارم.

مناسب است به جهت توجه امثال خودمان و بازنگری دربرخی رفتارها، به گوشه ای از خدمات ایشان اشاره ای کوتاه کنم.

فروشگاه وصندق قرض الحسنه طلاب

در اوایل نوجوانی بودم یعنی اوایل دهه50که دانش اموز دبیرستان بودم، ایشان که هنوز کمتر از35سال سن داشت، باابتکارشخصی، اقدام به تاسیس فروشگاه و صندوق قرض الحسنه برای طلاب خراسان کرد.

در آن زمان که امکانات حوزه ها محدود به وجوه شرعی وکمک خیرین بود، به فکر معیشت طلاب بود. در بازار فرش مشهد واقع درخیابان شهیداندرزگو(خسروی نو)، مقابل بازارسرشور، درطبقه بالای یکی از مغازه های فرش، و در مقابل مسجد معروف به چهل پایه دراین بازار که مرحوم ایت الله سیدابراهیم علم الهدی سبزواری تا زمان حیات دران مسجد تدریس وامامت داشتند، این فروشگاه تاسیس شد. این نوع فروشگاه، جزء اولین فروشگاه هایی بود که همه نوع جنس مورد نیاز خانواده ها را باامکاناتی بسیار ابتدایی راه اندازی کرده بود، از پارچه تاخوراکی و حبوبات و...، درکنار فروشگاه دراتاقی دیگر، صندوق قرض الحسنه این مجموعه واقع شده بود.

فروشگاه که محل مراجعه طلاب بود با ارزانترین قیمت عهده دار رفع نیاز طلاب بود، که من هم همراه اخوی بزرگتر، مایحتاج منزل از آن فروشگاه تهیه می کردیم.

صندوق های قرض الحسنه درمیان متدین ها ازقبل ازانقلاب، سابقه طولانی دارد که اغلب متولیان آن بازاریان متدین بودند وطبعا برای دریافت قرض مختصری، ناگزیر ازمراجعه به کاسبان بازار برای ضمانت بودند، ودرمواردی ناسازگار باکرامت طلاب.

ابتکار مرحوم اقای الهی در این صندوق، چاپ قبض هایی بود که دراختیار اساتید حوزه قرار داده بودند، طلاب با مراجعه به اساتید و اخذ معرفی وذکر مبلغ وبامراجعه به صندوق، قرض خود را بدون مشکلی دریافت می کردند. این دواقدام ارزشمند مهمتر از رفع نیاز معیشت طلاب، حفظ کرامت زوحانیت بود که بسیار مهم که گاهی مورد غفلت قرار می گیرد.

این فروشگاه بعد ازانقلاب طبعا باامکاناتی بهتر به ابتدای خیابان ایت الله سیدجوادخامنه ای منتقل شد وچون اوایل انقلاب به قم هجرت کردیم چندان ازفعالیت آن اطلاعی ندارم، اما یک بار فقط به قصد ملاحظه نوع فعالیتش، مراجعه ای کردم که طبعا باتوجه به امکانات تازه درحوزه ها علی القاعده رونق قبل را نداشت.

به گمانم مرکز خدمات حوزه های علمیه که دراوایل دهه70ابتدا درقم وبعد باگسترش به سایرحوزه ها تشکیل شد، باالگوگیری از این فروشگاه وصندوق، ایجاد شده باشد. گرچه مرکز خدمات حوزه های علمیه کارهای بزرگی انجام داده ومی دهند اما درارائه خدمات، دچار نوسان وافت وخیز بوده هم ازجهت ارائه خدمات وهم از جهت حفظ کرامت خدمات گیرندگان. درعین حال نسبت به همه موارد مشابه، بازهم درهمه این جهات جلوتر است ولی ازهیات امنای بزرگوار این مرکز به دوعنصر ارائه خدمت بی منت و حفظ کرامت روحانیت را تاکید بیشتر دارم.

تاسیس بنیاد پژوهشهای اسلامی آستانقدس رضوی

چنین شخصیت پرانرژی که درسنین جوانی وبدون امکانات درقبل انقلاب کاری به این اهمیت را تاسیس کند، طبعا نمی تواند بعد انقلاب، متوقف درآن بماند. بنیاد پژوهشهای استانقدس رضوی را باحمایت تولیت وقت آستانقدس تاسیس کرد. اکنون مراکز مهم پژوهشی در حوزه های علمیه شکل گرفته و مشغول خدمتند. اما دراوایل دهه60 که هنوز الگوی مناسبی نبود تلاش چشمگیر وارزشمند ایشان درتاسیس این بنیاد درادامه همان روح بلند خدمت به فرهنگ اهل بیت علیهم السلام وحوزه های علمیه که به جهت ترویج فرهنگ اهل بیت علیهم السلام شکل گرفته، بود.

 اقای رضامروارید(پسرعموی همسرایشان) همکار ویاور ایشان بود که خدمات ارزشمند این طلبه خوش فکر نیز ستودنی وباقی الصالحات برای ایشان خواهد بود و کمک ایشان دربنیاد بود.

گرچه اقای رضا مروارید و بعد اقای الهی مسئولیت خود را به افراد دیگری واگذار کردند و پیگیر جدی علت آن نشدم، همچنان که دوستان بسیار نزدیکم، نیز دلیل برکناریم را بعد از16سال در مدیریت بوستان کتاب جویا نشدند ومن هم تاکنون بنا برابرازش را نداشتم، ولی برای ثبت درتاریخ وپیشگیری از برخی دخالت های نابجا درحوزه مظلوم فرهنگ، احتمالا چند یادداشتی درآینده بیاورم.

تاسیس نمایندگی بنیادپژوهشها درقم

در دوره مسئولیتم دربوستان کتاب و مسایل مهمی که دغدغه ناشران تاثیرگذار دینی بود، باعث می شد تا نشست هایی را هرازچندگاهی دوستانه بامراکز مشابه داشته باشیم. دیدار از موسسه اطلاعات، انتشارات امیرکبیر و...ازجمله انها بود.

درتشرفی که درتابستانی در اوایل دهه80 به مشهد داشتم، به دعوت ایشان، در جلسه ای دربنیاد خدمت ایشان رسیدم، طبعا دغدغه هامان و کمبودها و مسایل مهم نشر دینی مشترک بود. لذا زودتر سراغ راه حل ها رفتیم. یکی از مهمترین مسایل تعدد مراکز تولید کتاب حتی دریک سازمان ازجمله دراستانقدس چندمرکز تولید کتاب بود، معاونت فرهنگی، بنیاد پژوهشها، دانشگاه رضوی، سازمان چاپ وانتشارات و...وایشان درصدد علاج ان بود. و تجربه ای که من دردفتر تبلیغات توانسته بودم همه مراکر تولید کتاب را در بوستان کتاب متمرکز کنم برای شان عرض کردم. گرچه بعد از عزلم از بوستان در1389 مجدد این تجمیع، به واگرایی تبدیل شد ودردفترتبلیغات اکنون مراکز متعدد تولید کتاب است.

پیشنهادم به ایشان درگام اول، حتی الامکان تمرکز این مراکز دراستانقدس وحداقل دربخشی از کارهای مشترک بود که به صورت طبیعی وبدون همراهی مدیران بالاتر درتوان ایشان نبود وکاری تقریبا محال! گرچه مهمترین وبا کیفیت ترین مرکز تولید کتاب استانقدس، بنیاد پژوهشها بود، لذا در گام اول خیلی تلاش کرد که بتواند مرکز پخش مشترک اثار تولیدی استانقدس را ایجاد کند و بسیار تاکید کردم این کار مهمتر از گسترش وایجاد شعب برای بنیاد است. متاسفانه تلاش ایشان بعد ازیکسال به تعطیلی کشیده شد، وایشان ناگزیر از تاسیس شعبه وفروشگاه بنیاد درقم درابتدای خیابان شهدا(صفائیه) شد. بیشترین مخاطبان تولیدات بنیاد، حوزه قم بود وعلاوه بهره گیری ازظرفیت حوزه قم برای گسترش ونیاز بنیاد لازم بود.

گرچه این اقدام ایشان را منتج به هدف مورد نظر نمی دانستم و راه حل را وسیع تر طرح کردم. اما به هرحال ان روح سرشار از انرژی ناگزیر کرد که این اقدام را بکند. والان هم چندان اثر چشمگیری از آن مشاهده نمی شود. مدتی فروشگاه را واگذار کردند و...

راه حلی که دغدغه مشترک مان وطرح ان به شکل های مختلف بود، درنهایت وهمچنین بااقدام دفتر مقام معظم رهبری مدظله، درسال 1387 منجر به تشکیل کارگروه های فرهنگی مراکز وابسته به رهبری، و کارگروه کتاب آن بادبیری اینجانب ایجادشد شد و  درسال1388 ، باپیشنهاد اینجانب کارگروه، تبدیل به تشکیل مجمع ناشران انقلاب اسلامی شد، هرچند به نظرم ازهدف خود فاصله گرفت(هدف ما کارهای اثباتی درجهت رفع کمبودها و هم افزایی بود اما دوستانی که عهده دار مدیریت درنیمه دوم سال 1388شدند بیشتر اهتمام شان امورسلبی بود)، اما درعین حال درحد خود مثمر ثمر بود که امیدوارم در فرصتی به اهداف وکارکرد ونقاط مغفول مجمع ناشران انقلاب اسلامی نیز بپردازم.

خداوند این روحانی خدوم و پرتلاش وخادم اهل بیت علیهم السلام و حوزه های علمیه را با اهل بیت علیهم السلام محشور فرماید و راه ایشان با شناسایی نقاط کلیدی فعالیت های ایشان، ادامه یابد.

ازاقازادگان بزرگوار درخواست دارم همایشی به منظور بازشناسی ویژگی های این اقدامات و روحیه پرتلاش به جهت استمرار آن درحوزه ها را، دردستور کار قرار دهند. بمنه وکرمه.

سیدمحمدکاظم شمس

29شهریور1404

27ربیع الاول1447