کاهش سهم کتاب در سبد مصرف فرهنگی ایرانی‌ها

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: آمارها نشان می‌دهد، به دلیل شرایط اقتصادی در ۱۰ تا ۲۰ گذشته، به‌ویژه سال‌های اخیر، خانواده‌ها زمینه کمتری در حوزه مصرف فرهنگی دارند و در حوزه کتاب، با شیب بیشتری این کاهش وجود دارد.

به گزارش "پایگاه اطلاع رسانی کتاب ناب" به نقل از خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، آیین گرامیداشت بیست‌ویکمین سالگرد تأسیس نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور دوشنبه ۲۰ اسفندماه با حضور سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و آزاده نظربلند، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در ساختمان ستاد مرکزی نهاد برگزار شد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به دو مسئله اصلی حوزه کتاب، گفت: نخست مصرف و میزان کتابخوانی است؛ همان‌طور که می‌دانیم آنچه که در ایران به‌عنوان کتاب و کتابخوانی می‌شناسیم شایسته تاریخ، فرهنگ و تمدن ایرانی نیست؛ بنابراین حتماً باید اتفاقاتی در این حوزه بیفتد؛ پاره‌ای از برنامه‌ها و طبعاً بی تاثیر نیست ازجمله مسابقات کتابخوانی رضوی است. اینکه ۹۰۰ هزار اثر ارسال شده، نشان می‌دهد پویش‌ها و حرکت‌ها مبتنی بر کتابخوانی در حال اتفاق است، بنابراین از همه دست‌اندکاران سپاسگزارم.

وی ادامه داد: دسترسی به کتاب، نیازمند توسعه است. منابع دسترسی به کتاب؛ نخست خرید کتاب و دیگری کتابخانه‌ها است در حوزه خرید متاسفانه اتفاقاتی که در شرایط اقتصادی کشور پدید آمده، سبد مصرف فرهنگی روزبه روز در سال‌های اخیر کاهش پیدا کرده که زنگ خطری است اگر از مسیر اول تامین نشود، مسیر کتابخوانی را به شدت تهدید می‌کند.

صالحی ادامه داد: میانگین هزینه فرهنگی هر خانواره ۲۳ میلیون بوده، این هزینه شامل کدهای مختلف ازجمله پوشاک، تفریح و سرگرمی است اما سال ۱۴۰۲ این میزان به ۱۴ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان تقلیل پیدا کرده، به‌عبارت دیگر، طی ۶ سال به این حد تنزل پیدا کرده است.

وی درباره مصارف فرهنگی طی سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۲ گفت: مصارف فرهنگی ازجمله کتاب درسی، غیردرسی، کمک‌درسی روزنامه و مجله در سبد مصرف خانوار، سال ۱۳۹۶، ۱۸ صدم درصد بود اما سال ۱۴۰۲ به ۱۰ صدم درصد تقلیل پیدا کرده است؛ به‌عبارت دیگر ۶ صدم درصد در سبد خانوار رسیده، یعنی کاهش سهم کتاب در سبد خانوار.

وی درباره مصارف فرهنگی، طی سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۲ گفت: سهم مصارف فرهنگی ازجمله کتاب درسی، غیردرسی، کمک‌درسی روزنامه و مجله در سبد مصرف خانوار، سال ۱۳۹۶، ۱۸ صدم درصد بود اما سال ۱۴۰۲ به ۱۰ صدم درصد تقلیل پیدا کرده است؛ یعنی کاهش سهم کتاب در سبد خانوار. آمارها نشان می‌دهد، به دلیل شرایط اقتصادی در ۱۰ تا ۲۰ گذشته، به‌ویژه سال‌های اخیر، خانواده‌ها زمینه کمتری در حوزه مصرف فرهنگی دارند و در حوزه کتاب، با شیب بیشتری این کاهش وجود دارد.

وی افزود: برای دسترسی به کتاب با هدف کتابخوانی، یک راه، خرید است اما در عمل مسیر سخت و سخت‌تری را طی می‌کند. راه دوم، بحث کتابخانه‌ها است. اگر فضای سبد مصرف فرهنگی خانوارها به‌طور عام و سهم کتاب به‌طور خاص، متاسفانه و متاسفانه کمتر و کمتر می‌شود، اگر به آینده کتاب و کتابخوانی فکر می‌کنیم، باید کتابخانه‌ها را جدی‌تر گرفت؛ بنابراین وظیفه تصمیم‌سازان، تصمیم‌گیرندگان و هم بنده و شما، بیشتر و بیشتر است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به برخی راهکارها برای بهبود کارکرد کتابخانه‌های عمومی با هدف تاثیرگذاری بر کتابخوانی گفت: منابع کتاب در کتابخانه به‌شدت رنجور است؛ سال ۱۴۰۲ درمجموعه کتابخانه‌ها ۴۹ میلیون کتاب در کتابخانه‌ها وجود داشت، که رقم بسیار کمی از نظر توزیع بر مجموع کتابخانه‌ها است.

صالحی از طرح پیشنهادی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در کمیسیون فرهنگی دولت خبر داد و افزود: در قالب این طرح پیشنهاد شد، در سفرهای استانی رئیس جمهور مبلغی برای خرید کتاب در نظر گرفته شود که امیدواریم در هیئت دولت نیز زمینه خود را پیدا کند. در جریان طرح این پیشنهاد مطرح شد، اگر می‌خواهیم ملت کتابخوان داشت باشیم، با شرایطی که قیمت کتاب و مشکلات تامین هزینه‌های پایه را داریم حتماً باید در تامین منابع کتابخانه‌ها جدی‌تر ورود کرد.

وی درباره گسترش کتابخانه‌ها در ایران بیان کرد: از نظر تعداد کتابخانه‌ها ضعیف هستیم؛ به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر، تقریباً چهار کتابخانه وجود دارد؛ درحالی که در روسیه ۶۱ کتابخانه در ایتالیا ۲۱ و درهند ۱۱ کتابخانه فعالیت دارد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: باید همت کرد با منابع خصوصی و دولتی. اگر می‌خواهیم کتاب و کتابخوانی به تاریخ نپیوندد، باید توسعه کتابخانه‌ها را جدی گرفت تا به رقم درست‌تری برسیم.

صالحی با تاکید بر مولفه جذابیت در تقویت جایگاه آن‌ها گفت: باید کتابخانه‌ها را جذاب کنیم؛ آمار نشان می‌دهد، بیش از ۵۰ درصد افراد اهل مطالعه، به کتابخانه رجوع نمی‌کنند. جذاب کردن کتابخانه‌ها، راهکارهای مختلفی دارد؛ بنابراین علاوه‌بر رفع موانع باید به جذابیت‌ها افزود. اقدامات مختلفی از دوره‌های قبل آغاز شده و در دوره جدید نیز به آن اهتمام خواهد شد.

به‌گفته عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، حداقل افراد باید بدانند کتابخانه در محل یا منطقه سکونت آن‌ها وجود دارد، فرصت‌های عمده‌ای که در کتابخانه وجود دارد معرفی و برای اهل مطالعه زمینه استفاده آن پدید بیاید. جذاب کردن کتابخانه‌ها افزون تعداد و منابع، ضلع سوم است؛ صرف اینکه منابع افزوده شود و کتابخانه‌ها زیادتر شود، کافی نیست، باید کاری کرد که کتابخانه گلستان روح و جان بشود.

آزاده نظربلند، دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، نیز در این آیین ضمن خوش‌آمدگویی به حضار و آرزوی قبولی طاعات و عبادات، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور را پس از ۲۱ سال تلاش بی‌وقفه چون درختی تناور دانست که ریشه در تعهد و عشق به مردم دوانده و سایه‌گستر دانش و آگاهی شده است و گفت: از روزهای آغازین تأسیس با رویاهایی بزرگ و امیدهایی سترگ، تا امروز، نهاد کتابخانه های عمومی کشور مسیری پرافتخار پیموده است و پس از دو دهه تلاش و پویایی، بذرهای علم فرهنگ و امید را در خاک امروز می‌کارد تا فردایی روشن‌تر برای این سرزمین رقم زند.

وی ادامه داد: این شکوفایی مرهون همت کتابدارانی است که با عشق و شکیبایی کتابخانه‌ها را به خانه‌هایی گرم بدل کرده‌اند و مردمی که با حضورشان، روح زندگی را در کتابخانه‌ها جاری ساخته‌اند.

آمیختگی فرهنگ با ایمان و عشق، افق‌هایی تازه پیش روی جامعه می‌گشاید

نظربلند همچنین با اشاره به همزمانی این مراسم با اختتامیه سیزدهمین جشنواره کتابخوانی رضوی، آن را رویدادی ارزشمند و دریچه‌ای به معارف والای اهل بیت علیهم السلام، به‌ویژه حضرت امام رضا (ع)، دانست و تصریح کرد: این جشنواره فراتر از یک رقابت است که نشان می‌دهد چگونه می‌توان از دریچه هنر و ادب، میان معنویت و زندگی امروزی پیوندی عمیق برقرار کرد.

وی افزود: از تمام تلاشگران این مسیر از جمله نویسندگان، پژوهشگران و هنرمندانی که با آثار و اندیشه خود رنگ و روح به این حرکت بخشیده‌اند و همچنین، کتابدارانی که بستر این رویداد را فراهم آورده‌اند، کودکان و جوانانی که با اشتیاق معارف اهل بیت (ع) را در قالب آثار خود به تصویر کشیده‌اند و همه کسانی که بی چشم‌داشت این جشنواره را یاری کرده‌اند، سپاسگزارم. این جشنواره گواهی است بر این حقیقت که آمیختگی فرهنگ با ایمان و عشق، افق‌هایی تازه پیش روی جامعه می‌گشاید و راه تعالی را هموار می‌کند.

دبیرکل نهاد اظهارداشت: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، امروز در آستانه تحولی بزرگ و چشم‌اندازی بزرگ ایستاده است که همگان را به تلاش و همراهی فرا می‌خواند. در جهانی که شتابان به سوی نوآوری پیش می‌رود، این نهاد رسالتی عظیم بر دوش دارد که از آن جمله «توسعه و تجهیز کتابخانه‌ها متناسب با نیازهای نوین»، «توسعه دسترسی به منابع کتابخانه‌ای»، «گسترش کتابخانه‌های سیار برای پوشش تعداد بیشتری از مناطق روستایی»، «ارتقای برنامه‌های فرهنگی و آموزشی»، «تقویت زیرساخت‌های دیجیتال» و «ترویج فرهنگ مطالعه در میان همه اقشار» را می‌توان نام برد.

وی با بیان اینکه آرزو داریم قصه‌های شبانه به گوش هر کودک این سرزمین برسد و لذت مطالعه سهمی همگانی در زندگی ایرانیان شود، خاطرنشان کرد: این برنامه‌ها تعهدی است به عدالت فرهنگی و اثبات این باور که کتاب، میراثی همگانی و حقی برای همه است.

هر کتابخانه، خانه‌ای صمیمی و هر کتاب، پنجره‌ای به آینده‌ای روشن

نظربلند در پایان، یادآور شد: نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با این آرمان که هر کتابخانه، خانه‌ای صمیمی برای مردم و هر کتاب، پنجره‌ای به آینده‌ای روشن باشد، این مسیر را با جدیت دنبال می‌کند و «بهره‌گیری از فناوری‌های نوین»، «تقویت زیرساخت‌ها» و «گسترش همکاری‌های میان‌بخشی برای اجرای پروژه‌های ملی»، بخشی از رویاهایی است که در سر می‌پرورانیم.

وی افزود: باشد که تلاش برای ساختن ایرانی سربلندتر، فرهنگی غنی‌تر و آینده‌ای درخشان‌تر، ذخیره آخرت و مایه افتخار دنیایمان باشد.

ویژگی جشنواره کتابخوانی رضوی گردآوری منابع مناسب درباره امام رضا (ع) است

پیش از سخنرانی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، سیامک محبوب، سرپرست معاونت توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور و دبیر این جشنواره گزارشی از روند جشنواره کتابخوانی رضوی و سیزدهمین دوره آن ارائه داد.

سرپرست معاونت توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد با اشاره به آغاز به کار جشنواره بین‌المللی امام رضا (علیه‌السلام) در ۲۱ سال پیش، افزود: ۸ سال بعد از شروع جشنواره، یک رشته ویژه و تخصصی برای کتاب و کتاب‌خوانی به این رویداد اضافه شد و پس از شش دوره برگزاری این رشته، نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، متولی اجرای ملی و سراسری بخش کتابخوانی جشنواره رضوی شد.

وی ادامه داد: شروع فرآیند دوره سیزدهم از فروردین‌ماه ۱۴۰۳ بود. پس از انتشار فراخوان، منابع مسابقه، شامل ۹ کتاب، به صورت کاغذی، الکترونیک، گویا و بریل تهیه و در کتابخانه‌های سطح کشور توزیع شد. مهلت شرکت در این جشنواره ۳۰ آذرماه پایان یافت و مرحله داوری آثار آغاز شد.

دبیر سیزدهمین دوره جشنواره کتابخوانی رضوی با اشاره به دو رشته تخصصی کتابخوانی و هنری جشنواره، اضافه کرد: در بخش کتابخوانی، معرفی کتاب، قصه‌گویی، بلندخوانی و جمع‌خوانی و مسابقه کتابخوانی (چهار گزینه‌ای) را داشتیم و رشته‌های هنری هم نقاشی، طراحی، خوشنویسی، کلاژ، خطاطی، دست‌سازه و نظایر را شامل می‌شد که فعالیت‌های ادبی مثل شعرگویی و داستان‌نویسی، به عنوان تکمیل‌کننده شرکت داده شدند.

وی با اشاره به ثبت قریب به ۹۰۰ هزار اثر در این دوره از جشنواره اظهار کرد: از میان این تعداد، ۱۱۴ نفر در سطح ملی و ۳ هزار و ۷۰۰ نفر در سطح استانی در رشته‌های مختلف برگزیده شدند.

محبوب در ادامه به ۵ ویژگی سیزدهمین دوره جشنواره کتابخوانی رضوی اشاره کرد و گفت: ویژگی اول، اختصاص بخش ویژه‌ای به پیامبر اسلام (ص) بود تا مذاهب مختلف در ایران را به هم نزدیک کند و همدلانه در این جشنواره مشارکت دهد؛ ویژگی دوم، زمان‌بندی و تطبیق آن با اوقات‌فراغت مشارکت‌کنندگان بوده است؛ ویژگی سوم، علاوه بر جوایز نقدی، جوایز غیرنقدی درنظر گرفته شده بود؛ ویژگی چهارم، ایجاد دسترسی برای مشارکت علاقه‌مندان از درگاه‌های مختلف بود تا هر کسی به تناسب دسترسی‌هایی که دارد بتواند در این جشنواره شرکت کند؛ و ویژگی پنجم هم، افزایش تنوع قالب‌ها و رشته‌های جشنواره نسبت به گذشته است.

وی همچنین، مهمترین ویژگی جشنواره کتابخوانی رضوی را تهیه و گردآوری فهرستی از خواندنی‌های مناسب درباره امام رضا (ع) در طول دوره‌های مختلف دانست که خواننده می‌تواند با اطمینان خاطر این آثار را مطالعه کند و مطمئن باشد که وقتش هدر نرفته است.

سرپرست معاونت توسعه کتابخانه‌ها و ترویج کتابخوانی نهاد، از همراهی همه کسانی که در برگزاری این جشنواره مشارکت داشتند قدردانی کرد و گفت: از کتابداران، که همدلانه کوشیدند تا این رویداد به خوبی برگزار شود، کاربرانی که دل به جشنواره دادند و با آثارشان مشارکت کردند و همینطور، همکارانم در ستاد و استان‌ها و داورانی که کمک کردند تا چراغ جشنواره روشن بماند، سپاسگزارم. امیدوارم این روشنایی تا ابد ادامه داشته باشد.

به گزارش ایبنا؛ در این مراسم برگزیدگان ملی سیزدهمین دوره جشنواره کتابخوانی رضوی معرفی شدند و از تعدادی از آنها به نمایندگی تقدیر به عمل آمد؛ همچنین ۳۱ تن از همکاران ستادی برگزیده معرفی و تقدیر شدند.

منبع +