صله رحم،عوامل کاهش آن

چکیده:

نوروز فرصت مناسبی است تا پس از یکسال کار و تلاش و زندگی، کدورت‌ها ورنجش‌هایی که ممکن است در طول یک سال برای برخی خانواده‌ها و فامیل به وجود ‌آید رفع شود و در دید و بازدیدها حقوق صله رحم رعایت گردد. 

به فرمایش امام صادق علیه السلام "صل رحمک ولو بشر به من ماء" یعنى پیوند با خویشاوندانت برقرار کن ولو به اندازه یک بار نوشیدن آب باشد؛ مقدار واجب از صله رحم آن مقدارى است که از قطع رحم خارج شود و بیشتر از آن مستحب خواهد بود.

ضمن تبریک سال نو به هموطنانی که ترجیح داده‌اند ایام تعطیلات را در منزل و یا محل کار و نیز گشت زدن در اینترنت بگذرانند، توجه همگان را به مفهوم صله رحم و عواقب ترک آن جلب می‌کنیم.

به گزارش مرکز خبر حوزه مرحوم ملامهدی نراقی در کتاب جامع السعادات مصادیق رحم و مفهوم قطع رحم را تشریح کرده است.

رَحِم كيست؟

مراد از رحمى كه بريدن از او حرام و پيوند با او واجب است، و اگر چيزى به وى بخشيدى باز پس گرفتن آن روا نيست، كسى است كه بستگان نَسَبى باشد ، هرچند نسبت دورى داشته باشد .

قطع رحم چیست؟

قطع رحم اين است كه او را به گفتار يا كردار بيازارى و با او رفتار ناشايست كنى، يا او به چيزى نياز شديد داشته باشد و تو علاوه بر توانایی بررفع حاجت ضرورى خود، قدرت بر رفع احتياج او، از مسكن و لباس و خوراك، داشته باشى و از دادن آن به او امتناع كنى، يا دفع ظلم از او براى تو ميسر باشد و نكنى، يا به سبب كينه و حسد از او دورى كنى و هنگام بيمارى به عيادتش نروی، و چون از سفر آید، به ديدنش نروى. اينها و امثال اينها قطع رحم است. و ضد آنها، از دفع اذيت و يارى نمودن به مال و كمك كردن با زبان و دست و مقام، «صله رحم» است.

شدیدترین نوع قطع رحم

عقوق (آزردن و رنجانيدن) پدر و مادر بدترين و شديدترين انواع قطع رحم است، زيرا نزديكترين ارحام به انسان ناشی از ولادت است و بنابراين حق پدر و مادر را دو چندان مى‏سازد. عقوق والدين مانند قطع رحم يا ناشى از كينه و خشم است و يا از بخل و حب دنيا است. از اين رو آنچه بر مذمت قطع رحم دلالت دارد بر ذم عقوق نيز دلالت مى‏كند، و چون اين شديدترين و بدترين انواع قطع رحم است آيات و اخبار بسياری در نكوهش آن رسيده است، چنانكه خداى متعال مى‏فرمايد:

(وَقَضَى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلًا كَرِيمًا). اسراء، 23.

پروردگار تو فرمان داد كه جز او را نپرستيد و به پدر و مادر نيكى كنيد، هرگاه يكى از ايشان يا هر دو نزد تو به پيرى رسند، به آنها اُف (سخن ناخوش) مگو و بر آنها بانگ و فرياد مزن، و با ايشان گفتار خوش و نيكو بگو.

رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) نیز فرمود: با پدر و مادر نيكوكار باش و در بهشت جاى گير، و اگر عاق والدین باشى در آتش دوزخ خواهى بود.

و فرمود: هر كه صبح كند در حالى كه بر پدر و مادر خود خشمگين باشد، دو در از جنهم به روى او گشوده مى‏شود.

و حضرت صادق (عليه السلام) فرمود: هر كه به پدر و مادر خود نگاه تند و خشم آلود كند، اگر چه به وى ستم كرده باشند، خداوند نمازش را نمى‏پذيرد.

تابناک:
یک استاد علوم حوزوی گفت: تجربه نشان داده چند چیز عامل کاهش و یا قطع کامل صله رحم است که یکى از آنها موقعیت اقتصادى است؛ عده‌ای تمکن مالی خوبی برای برقراری ارتباط با دیگران ندارند و برخی دیگر آنقدر مشغول اموال دنیا هستند که فرصتی برای ارتباط با دیگران ندارند.

حجت الاسلام سید جواد موسوی در گفتگو با مهر با بیان اینکه تحکیم پیوند خانوادگى و خویشاوندى، یکى از اهداف ارزشمند مکتب توحیدى اسلام است، افزود: آئینى که توحید و یکتا پرستى را محور تمام فعالیتها و تلاشهاى خود عنوان نموده است و سعى و تلاش دارد در تمام صحنه ها و عرصه ها وحدت رویه و حرکت یک نواختى را فراهم و از تشتت و پراکندگى جلوگیرى کند، هر عامل یا وسیله اى را که موجب تحکیم این هدف مقدس گردد، تشویق واز هر عامل تفرقه و پراکندگى جلوگیرى و ممانعت به عمل آورده است.

این استاد علوم حوزوی با بیان اینکه اساس کار اسلام وصل و گریز از فصل و جدایى است اظهار داشت: از این رو در مکتب تربیتى اسلام، ایجاد علاقه با تمام افراد عائله و فامیل "صله رحم" مورد تشویق و توصیه قرار گرفته است و پیامبر بزرگوار اسلام صلى اللّه علیه و آله که راه و روش او الگوى زندگى ما است در نخستین ماموریت خود "و انذر عشیرک الاقربین" را دریافته داشته است و این امر مى رساند که صلاح و فلاح عشیره و فامیل در زندگى و سعادت انسان نقش وافرى دارد که پیامبر انسانیت و رحمت به انذار و فراخوانى آنان، ماموریت یافته است واز سوى دیگر خداوند متعال اطاعت از پدر و مادر را در ردیف نازل تر از اطاعت خویش قرار داده است. جایى که مى فرماید: و قضى ربک ان لاتعبدو الا اللّه و بالوالدین احسانا.

حجت الاسلام موسوی گفت: به فرمایش امام صادق علیه السلام "صل رحمک ولو بشر به من ماء" یعنى پیوند با خویشاوندانت برقرار کن ولو به اندازه یک بار نوشیدن آب باشد؛ مقدار واجب از صله رحم آن مقدارى است که از قطع رحم خارج شود و بیشتر از آن مستحب خواهد بود.

این استاد علوم حوزوی با بیان اینکه شکى نیست که صله ارحام یک عمل پسندیده و نیک است و براى صله ارحام درجات متفاوتى وجود دارد، افزود: پائین ترین مرتبه صله ارحام سلام کردن است؛لازم است ارحام از همدیگر دورى نکنند و بین خودشان پیوند برقرار سازند و چون تشخیص بین مراتب و درجات صله ارحام که کدام واجب و کدام مستحب است مشکل است به همین جهت در صورت امکان جمع کردن بین تمام مراتب آن راه نجات است.

مواردی که صله ارحام را کاهش می دهد

وی با تاکید بر اینکه درعصر ارتباطات و رسانه هاى فراگیر کنونی صله رحم کاهش یافته است، اظهار داشت: تجربه نشان داده که چند چیز عامل کاهش و یا قطع کامل صله رحم گشته که یکى از آنها موقعیت اقتصادى است ؛ از سویی عده ای هستند که تمکن مالی خوبی برای برقراری ارتباط با دیگران ندارند و از سویی افرادی هستند که آن قدر مشغول اموال دنیا هستند که فرصتی برای ارتباط با دیگران ندارند.

حجت الاسلام موسوی افزود: از دیگر موارد رایج که در مقطع کنونی مانع از صله ارحام می شود، مدارک بالاى تحصیلى است؛ برخی از افراد به قدری آن را براى خود یک افتخار و پرستیژ مى دانند و به اندازه ای خودخواه می شوند که حتی حاضر نیستند با پدر و مادر و اقوام خود ارتباط داشته باشند.

این استاد علوم حوزوی، محل جغرافیای زندگی را از دیگر عوامل کاهش صله ارحام عنوان کرد و گفت: بعد مسافت زیاد و هزینه های بالای سفر موجب شده که بسیاری از افراد از دید و بازدید خودداری کنند و همین مسائل موجب دور شدن دلها از هم می شود.

رسول خدا فرمود صله ارحام دیانت است

وی افزود: االبته تمام این موارد کلی است و نمی توان بر همه افراد جامعه تعمیم داد چرا که اشخاصى که داراى ایمان و تقوا هستند به وظایف خویش عمل مى کنند؛ واجب است هر انسانى در هر مقام و موقعیتى که باشد با احترام و حفظ حقوق معنوى و اقتصادی، رعایت حقوق پدرو مادر را مقدم بر رعایت حقوق دیگران بداند. پیامبر اسلام(ص) فرمود: احسان کن به مادرت، احسان کن به مادرت، احسان کن به مادرت، سپس احسان کن به پدرت. مردى نزد رسول خدا (ص) آمد و گفت: من جوانى با نشاطم و دوست دارم جهاد کنم ولى مادرى دارم که آن را بد مى داند و دلخواه او نیست. پیغمبر(ص) به او فرمود: برگرد و با مادر خود باش، سوگند به آنکه مرا به درستى مبعوث به نبوت کرده است یک شب با مادر خود مانوس باشى بهتر است از یک سال جهاد تو در راه خدا .

حجت الاسلام موسوی اظهار داشت: بدون شک صله رحم بخصوص با والدین، زندگى را پر ثمر و همچون فصل بهار، سبز و خرم خواهد نمود. صله رحم نماد روشن فرهنگ اسلامی، انسانى در خانواده و جامعه است. امام باقر(ع) فرمود: صله رحم، کارها را پاک و مبارک کند و بلا را بگرداند و اموال را بیفزاید و عمر را بلند کند و روزى را فراوان نماید و نزد خانواده محبوبیت آورد.

وی با اشاره به احادیث دیگر درباب صله ارحام اظهار داشت: رسول خدا(ص) فرمود: به حاضر و غایب امتم تا آنها که در پشت مردان و رحم زنانند تا قیامت سفارش مى کنم که صله رحم کنند اگر چه تا یک سال راه از او دور باشند، زیرا این کار از دیانت است. امام رضا (ع) فرمود: صله رحم کن ولو به یک جرعه آب باشد، و بهتر چیزى که با آن صله رحم شود جلوگیرى از آزار خویشان است، صله رحم مرگ را عقب اندازد و دوستى خانواده آورد.

منبع:خبرحوزه  و  19دی