مرجعی استوار بر صیانت از حوزه ی نجف اشرف؛گفت و گوی شفقنا با فرزند آیت الله العظمی خویی

چکیده:

آیت الله العظمی خویی در شرایط بحرانی سال 1350 که موج اخراج علما و طلاب علوم دینی از عراق توسط رژیم بعث شدت گرفت، تمام سعي خود را به کار بستند تا لطمه ای به حوزه هزار ساله نجف وارد نشود. ایشان در پاسخ به پيشنهاد نزدیکان برای سفر به خارج از عراق و انتقال حوزه، فرمودند: "تا وقتي فشار به آنجا نرسيده که من را بگيرند و به زور از نجف اخراج کنند، من اين حوزه را حفظ خواهم کرد." این فشارها برای سالیان متمادی ادامه داشت که در نهایت به شهادت جمع کثیری از فرزندان و منسوبین و شاگردان و نزدیکان ایشان منجر شد و با همه این هموم، ایشان استوار در دفاع از کیان حوزه نجف ایستاده بودند.

حجت الاسلام والمسلمین سید صاحب خویی، فرزند حضرت آیت الله العظمی خویی همچنین از نگرانی های پدر بزرگوارش درباره مشکلات دینداری در نسل های بعدی >شیعیان مهاجر به کشورهای غیرمسلمان یاد می کند و یکی از دلایل تاسيس موسسات و مدارس اسلامی در كشورهاي غربي توسط پدر را همین نگرانی های آن مرجع عالیقدر عنوان می کند و كمبود مدارس شیعی در كشورهاي غربي را از معضلات امروز شیعیان مهاجر می داند.

او که سرپرستی موسسات و مدارس آیت الله العظمی خویی در خارج از ایران را بر عهده دارد يكي از بهترين راه‌ها براي آشنایی نسل جوان با معارف شيعي را تاسيس مدارس و همچنين تشكيل بنیادهای فرهنگی فعال می داند که بتوانند در کشورهای غربی اثرگذار باشند.

به گزارش خبرنگار شفقنا، حضرت آيت الله‌ العظمی سید ابوالقاسم خويي در 15 رجب 1317هجري قمري (۲۸ آبان ۱۲۷۸ هجری شمسی) در شهرستان خوی در ایران ديده به جهان گشودند و در طول حيات پربارشان بيش از 800 مجتهد عاليقدر در عالم اسلام از محضر ایشان بهره بردند. از جمله شاگردان برجسته ايشان كه به درجه اجتهاد نايل شدند، مي‌توان به آیات عظام سید علی بهشتی، ميرزا علي فلسفي، سید علی حسینی سیستانی، شیخ حسین وحید خراسانی، شیخ محمد اسحاق فیاض، حاج آقا تقی قمی، سيد محمد صادق روحاني، شیخ بشیر نجفی، سید محمد روحانی، ميرزا علی غروی، شیخ مرتضی بروجردی، سید محمد باقر صدر، ميرزا جواد تبريزي، سید عبدالکریم موسوی اردبیلی، سيد محمد حسين فضل‌الله، شیخ آصف محسني، سید ابوالقاسم کوکبی و شیخ محمد تقی بهجت اشاره كرد.

آيت‌الله العظمی خويي تأليفات ارزشمندی داشته اند که از میان آنها مي‌توان به مجموعه کتب تقریرات فقهی ایشان که بیش از 50 جلد است و تالیفات متعدد اصولی و همچنین در زمینه علم رجال به معجم رجال الحديث در 24 جلد و در زمینه تفسیر به کتاب ارزشمند البیان فی تفسیر القرآن و در زمینه عقائد ارجوزه ای در 900 بیت که در 3 جلد شرح شده است اشاره كرد.

ایشان علاوه ‌بر این آثار مکتوب، مراكز متعدد فرهنگي، تبليغي و خدمات اجتماعي نيز تأسيس كردند که مدرسه و كتابخانه حضرت آيت‌ الله العظمی خويي در مشهد، مجموعه مدينه ‌العلم در قم، کتابخانه و دارالعلم در اصفهان و مدرسه دارالعلم آيت ‌الله العظمی خويي در نجف اشرف از جمله این مراکز هستند. همچنین موسسات و مدارس اسلامی در شهرهای لندن، منچستر، سوانزی، پاریس، نیویورک، مونترئال، بمبئی، اسلام آباد، بانکوک، پاتالونگ و ديگر نقاط جهان تاسيس نمودند كه در تبليغ مذهب تشيع در سراسر جهان نقش تاثيرگذاري ايفا كرده‌اند.

این مرجع عالیقدر شیعه در روز شنبه، ۸ صفر ۱۴۱۳ (۱۷ مرداد ۱۳۷۱) در سن ۹۴ سالگی در نجف اشرف رحلت نمودند و در جوار حرم مطهر حضرت علی بن ابیطالب (ع) به خاک سپرده شدند.

حجت الاسلام و المسلمین سید صاحب خوئی، فرزند حضرت آيت ‌الله العظمی خويي در گفت و گو ی اختصاصی با خبرنگار شفقنا درباره شیوه رفتار و گفتار، نفوذ علمی و جایگاه وی در نجف اشرف، نگاه ایشان به مسایل اختلافی مسلمانان و دقت این مرجع تقلید در رعایت حقوق افراد در قالب نقل خاطراتی از زندگی با ایشان و همچنین وضعیت اجتماعی شیعیان درعصر امروز و نحوه تعامل با جوامع غیرشیعی و غیرمسلمان سخن گفته است.

شیعیان همواره از تندروی و حوادث تروریستی فاصله داشته اند

وی در گفت‌وگو با خبرنگار شفقنا (سایت همکاری های خبری شیعه) با اشاره به وضعيت شيعيان در كشورهاي مختلف تصريح می کند: حضور شيعيان در كشورهاي اروپايي پس از انقلاب اسلامي ايران،جنگ خلیج فارس، جنگ داخلي لبنان و حمله اتحاد جماهیر شوروي سابق به افغانستان، افزایش چشمگیری یافت.

او با بيان اينكه حوادث فوق عامل اصلي مهاجرت شيعيان از مليت‌هاي مختلف ايراني، عراقي، افغان و لبناني به كشورهاي اروپايي و بخصوص انگليس شد، اظهار می کند: با توجه به اينكه شيعيان از نظر اجتماعي و سياسي در کشورهاي اروپايي در اقليت بودند، نمي‌توانستند به عنوان يک گروه و مذهب مشخص معرفي شوند، لذا در چارچوب محدود بين خود تعامل برقرار كردند و همين مساله باعث شد تا مراکز سني که از نظر جمعیتی اکثریت را در اختیار داشتند خود را به عنوان نماينده اسلام و مسلمانان معرفي كنند.

فرزند آیت الله العظمی خویی بیان کرد که حادثه 11 سپتامبر 2001 و انفجارهاي سال 2005 در لندن، توجه غربیها را به این نکته جلب نمود که از میان مذاهب اسلامی شیعیان همواره از تندرویها و حوادث تروریستی فاصله داشته اند، و همین امر سبب شد تا شیعیان نیز به عنوان یکی از محورهای اصلی در تعامل بین مسوولین دولتی و موسسات اسلامی شناخته شوند و بتوانند در تصمیم گیریهای کلان ایفای نقش کنند.

سید صاحب خويي خاطرنشان می کند: اگرچه وضع شيعيان بعد از آن دو اتفاقي که افتاد، به خاطر روشن شدن موضع شیعیان و عدم دخالت شیعیان در حوادث تروريستي و حرکات افراطی، بهبود یافت اما از يک ديدگاه ديگر شيعه ها جزئي از مسلمانان هستند و بعد از اتفاقات رخ داده، متاسفانه به وجهه مسلمانان در کشورهاي غربي که آمريکا هم جزئي از آنهاست از نظر اجتماعي و عمومي و مردمي آسيب وارد آمد.

او با اشاره به تلاش شيعيان براي حفظ ويژگي‌ها و آرما‌ن‌هاي شيعه در كشورهاي غربي تصريح می کند: مسوولان مراکز اسلامي، رهبران و سردمداران جامعه تشيع تمام تلاش خود را در سال‌هاي اخير به كار برده‌اند تا نسل‌هاي بعدي مهاجران به كشورهاي غربي را از هضم شدن در فرهنگ غرب باز دارند؛ البته با مشكلات بسياري نیز مواجه شدند اما علی رغم همه مشکلات تا اندازه اي به اهداف خود رسيده‌اند.

فرزند آیت الله العظمی خویی یکی از دلایل تاسيس موسسات و مدارس در كشورهاي غربي توسط پدر در سال 1989 را نگرانی ایشان از آینده نسل‌هاي بعدي مهاجرين عنوان می کند و می گوید: ایشان معتقد بودند، نسل هاي اوليه که مهاجرت کردند به اجبار و به خاطر شرايط کشورهاي خودشان مهاجرت کردند لذا ريشه هاي مذهبي و تعلقات و آشنايي کافي را با اصول و مذهب دارند اما نسل هاي بعدي به دليل آزادي موجود در غرب و هم‌چنين وسايل ارتباط جمعي و رسانه ها و تأثيرات منفي که فرهنگ غرب می تواند بر ذهن نوجوان بگذارد، احتمال دارد متاثر از اين فرهنگ و دچار بحران هویت شوند.

او كمبود مدارس شیعی در كشورهاي غربي را از معضلاتی می داند كه شيعيان در تاسيس آنها باید اهتمام بیشتری بورزند، و در واقع تنها راه حفظ هویت اسلامی و مبانی اعتقادی برای نوجوانان همین مدارس هستند.

فرزند آيت‌ الله العظمی خويي با تاكيد بر اينكه در عین حال حضور در غرب مي تواند براي فرزندان و نسل هاي بعدي شيعیان تأثيرات مثبتي نیز داشته باشد،‌ تصريح می کند: با توجه به امکانات موجود در کشورهای پیشرفته، شیعیانی که در اينجا هستند، شرايط بدي نخواهند داشت، البته اگر اين ها تلفيق شود، يعني اين امکانات با حفظ هويت شيعي و اسلامي بهاصطلاح جمع شود.

شیعیان از نطر تعداد کمتر ند اما افراد شاخص بسیاری را معرفی کرده اند

هنوز پارلمان شیعی به نتیجه نرسیده است

او با اشاره به وضعيت و جايگاه اجتماعي شيعيان در دانشگاه‌ها، توليدات علمي و تخصص هاي گوناگون آنها بیان می کند: شيعيان نسبت به ساير مسلمانان از نطر تعداد کمترند اما افراد شاخص بسیاری در زمينه‌هاي مختلف معرفی کرده اند.

وي به راه‌حل‌هاي موجود براي بهبود وضعيت شيعه و به ويژه نسل دوم و سوم در كشورهاي اروپايي نيز اشاره و خاطرنشان می کند: همانطور كه پيش از اين اشاره شد، يكي از بهترين راه‌ها براي دسترسي مردم به معارف شيعي، تاسيس مدارس و نهادهای آموزشي است.

حجت الاسلام و المسلمین سید صاحب خويي با اشاره به ظرفيت هايي که براي نهادهاي مدني در جوامع غربي وجود دارد، تصريح می کند: مي‌توان از نهادهاي مدني استفاده کرد و قدرتمندتر به مسایل وارد شد. البته پیش نیاز چنین حضوری وحدت و همفکری بیشتر شیعیان است.

وي با بيان اينكه در لندن فعاليت هاي زيادي صورت گرفت تا يک مجلس و يک پارلمان به نام پارلمان شيعي يا مجلس شيعي تشکيل شود اما در عمل به نتيجه نرسيد، اظهار می کند: متاسفانه به دليل طرز تفکرها و به اصطلاح ديدگاه هاي متفاوت سياسي، قوميتي و مليتي، اينگونه اقدامات هنوز به نتیجه نرسیده است.

آیت الله العظمی خویی تمام تلاششان بر حفظ حوزه ی علمیه ی نجف اشرف بود

فرزند آيت ‌الله العظمی خويي در پاسخ به پرسشی در رابطه با ديدگاه‌هاي پدر بزرگوارش نسبت به جايگاه و منزلت حوزه علميه نجف بیان می کند: ايشان در سه دهه آخر دوران زندگي‌شان سختي هاي بسياري کشيدند و فشارهاي زيادي از طرف بعثيان به ایشان وارد شد زيرا حوزه علميه نجف اشرف با سابقه متجاوز از هزار سال بزرگترين حوزه علميه جهان تشيع بود و سابقه طولاني از شخصيت‌هاي علمي، مراجع تقليد و توليد علم و تأليفات داشت لذا ایشان در مواضعي که اتخاذ مي کردند همواره اين نکته مد نظرشان بود که نمي خواستند بعدها در تاريخ ثبت شود که حوزه با سابقه علميه نجف اشرف در حيات ایشان تعطيل شد لذا تلاششان را به کار مي بردند تا اين حوزه علیرغم تمام فشارها و مشکلات باقي بماند.

وي يادآوری می کند: آیت الله العظمی خویی در شرائط بحرانی سال 1350 که موج اخراج علما و طلاب علوم دینی از عراق توسط رژیم بعث شدت گرفت، تمام سعي خود را به کار بستند تا لطمه ای به حوزه هزار ساله نجف وارد نشود. ایشان در پاسخ به پيشنهاد نزدیکان برای سفر به خارج از عراق و انتقال حوزه، فرمودند: "تا وقتي فشار به آنجا نرسيده که من را بگيرند و به زور از نجف اخراج کنند، من اين حوزه را حفظ خواهم کرد." این فشارها برای سالیان متمادی ادامه داشت که در نهایت منجر به شهادت جمع کثیری از فرزندان و منسوبین و شاگردان و نزدیکان ایشان گردید و با همه این هموم ایشان استوار در دفاع از کیان حوزه نجف ایستاده بودند.

از منظر سیاسی در مورد مسائل ایران تفاوت نظرهایی وجود داشت

نماز بر پیکر شهید مصطفی خمینی را ایشان خواندند

حجت الاسلام و المسلمین سید صاحب خوئی در پاسخ به سوالی در مورد ارتباط آيت‌ الله العظمی خويي با ساير مراجع در آن زمان‌ می گوید: در حيات ايشان مراجعي نظير آیات عظام سید عبدالهادي شيرازي، سید محسن حکيم، سید محمود شاهرودي و آيت ‌الله خميني در نجف حضور داشتند، این مراجع همواره تلاش مي‌كردند تا در شرايط مناسب ديدار و جلساتي داشته باشند؛ حتي وقتي که آقاي خميني به عراق آمدند از طرف ايشان مورد استقبال قرار گرفتند. همچنین ایشان شهادت سید مصطفی را به آیت الله خمینی تسليت گفتند و مراسم نماز میت را برگزار نمودند. البته از نظر سياسي، تفاوت‌هايي بين مراجع آن روز وجود داشت كه اين تفاوت بيشتر ميان آيت‌الله خميني و ديگر آقايان در رابطه با مسایل ايران بود.

او ادامه می دهد: انقلاب ايران در شرايطي رخ داد که فشارهاي داخل عراق هم زياد بود. بعد از وقوع جنگ هم از طرف دولت عراق به ايشان فشار وارد شد كه عليه جنگ حرف بزنند اما مرحوم آقا ابتدا فرمودند که من در اين مسایل دخالت نمي کنم. آنها هم که آمده بودند به آقا عرض کردند که شما به عنوان يک مرجع تقليد، نظرتان نسبت به جنگ بين دو برادرمسلمان چيست؟ اگر رد يا تأييد مي کنيد بنويسيد، آقا فرمودند که شما وقتي جنگ را شروع کرديد نظر من را جویا نشدید که حال در مورد توقف آن نظرمن را می پرسید.

کثرت شاگردانی که به اجتهاد رسیدند یا به مقام مرجعیت رسیدند از افتخارات ایشان است

نصیحت می کردند اما هیج وقت نظرشان را اجبار نمی کردند

به شدت در امور وجوه شرعیه حساسیت و دقت داشتند

وي در توصیف جایگاه علمی پدر بیان می کند: از افتخارات ايشان کثرت شاگردان و تربيت آنهاست كه به درجه اجتهاد رسيده بودند و بعد از ايشان جزو مراجع به حساب مي‌آمدند.

او در ادامه درباره سلوک و زندگی آيت‌الله العظمی خويي و توجه ايشان به بیت المال و مراقبت های شخصی از نظر زهد، اخلاق و برخورد با همسر بیان می کند: بنده از کودکی در خانواده روحانیت بزرگ شدم و هزاران طلبه و روحانی دیدم لذا معتقدم وقتی کسي اسم خود را روحانی می گذارد و ملبس به اين لباس مي‌شود، همه حرکات، گفتار و کردار وي بايد متناسب با مفهوم روحانيت باشد زيرا همه رفتارهاي وي زیر ذره بین است و در افكار و عقايد ديگران تاثير خواهد داشت.

وي با یادآوری خاطره‌اي بیان می کند: اوایل سال 1352 كه جهت ادامه تحصیل همزمان در حوزه و دانشگاه، قصد عزيمت از عراق به ايران را داشتم اما مرحوم آقا تمایل داشتند که بمانم و تحصیلاتم را در حوزه نجف ادامه دهم. من علاقه مند به دانشگاه بودم و ایشان با توجه به روحیه ای که داشتند هیچ وقت مساله ای را اجبار نمی کردند و تنها در فرصت هایی که پیش می آمد نصیحت می فرمودند. یک روز از خدمت ایشان از کوفه به نجف می آمدیم و آقا میرزا جواد هم در ماشین بودند. آقا نصیحت می کردند که از سفر منصرف شوم. مرحوم آقا میرزا جواد گفتند چرا اینقدر از این جوان تقاضا می کنید، آقا فرمودند که من می خواهم با علاقه این کار صورت گیرد و نمی خواهم به اجبار و اکراه او را وادار به کاری کنم، زيرا کار با اجبار و اکراه نتیجه مطلوب ندارد. زمان رفتن به ايران براي خداحافظي خدمت ایشان رسیدم و عرض کردم كه آيا من حساب و كتابي خدمت شما ندارم، زيرا ایشان برای اعضای خانواده ماهیانه ی خیلی کمی را تعیین فرموده بودند كه به بنده ماهی نیم دینار مي‌رسيد اما اين پول نزد خود مرحوم آقا بود لذا ايشان فرمودند كه چرا حساب و كتاب داريم و شما 50 دینار پیش من پول دارید اما 10 دینار آن خمس می شود و 40 دینار مابقي را يا مي‌توانم الان پرداخت کنم يا حواله بدهم كه در ایران 800 تومان بگیری؛ ابتدا من با قضیه احساسی برخورد کردم و کمی ناراحت شدم که ایشان به جای اینکه کمک بیشتری به من بکنند، 10 دینار خمس از من کم می کنند، اما متوجه شدم كه اینها همه درس است و حساب و کتابی دارد كه با پسرشان اینچنین برخوردی می کنند.

سید صاحب خويي با اشاره به حساسیت و دقت ایشان در امور وجوهات شرعیه می گوید: به یاد دارم روزی ایشان بسیار آشفته بودند و حتی ناهار هم میل نکرده بودند، وقتی سبب را جویا شدم فرمودند که مسافری مقداری وجوهات شرعی در پاکتی آورده و 5 دینار در این پاکت است که مشخص نیست بابت چیست، آن روز تمام سعیشان را کردند تا آن مسافر را بیابند و مورد 5 دینار را مشخص کنند

هرگز کینه ی کسی را به دل نگرفتند

بسیار خوش خلق بوده و به صله ی رحم اهتمام داشتند

حق دختران در انتخاب همسر و ادامه ی تحصیل

فرزند آیت الله العظمی خویی در پاسخ به سوالی نسبت به شاخصه های اخلاقی ایشان،به خاطره‌اي ديگر نيز اشاره می کند و می گوید: مرحوم آقا یک روز مرا خواستند و نصیحتم فرمودند. پرسیدند که شما فکر می کنید اين مقامی که الان به آن رسیده ام در اثر و نتیجه چه بوده است؟ من عرض کردم نتیجه نبوغ و جد و جهد و کوشش و تلاش و زحماتی که کشیده اید و تحصیلاتی که کرده اید و... است. همه اینها را که گفتم؛ فرمودند من معتقدم که به خاطر اینها نیست بلكه نتیجه دو خصلت من است: یکی التزامم به صله رحم و دوم اینکه هرگز کینه کسی را در طول زندگی به دل نگرفته ام. هر کس که به من بد کرد نه تنها در صدد مقابله با او بر نیامدم بلکه به او خوبی کردم. بعد هم مثال هایی در رابطه با التزام به صله رحم بيان فرمودند.

وي با بيان اينكه ایشان بسيار خوش خلق بودند و ما در مراوده خانوادگي هیچ مشکلی نداشتيم می افزاید: به دختران اجازه مي‌دادند كه همسر آينده‌شان را خود انتخاب كنند، می گوید: طبیعی است که انتخاب با دخترهاست ولی اذن ولی را ضروری می دانستند. می پرسیدند که این مورد هست و خودشان هم نظرشان را می گفتند. وي هم‌چنين با ادامه تحصيل دختران مخالف نبودند و دختران را به مدرسه‌اي كه خواهر آقاي سيدمحمدباقر صدر 40-50 سال قبل در نجف تاسيس كرده بود، مي‌فرستادند.

دعوت به عدم تفرقه در میان مسلمین

تسلط به مبانی علمی و فقهی اهل تسنن

او به برخورد آيت‌ الله العظمی خويي با اهل تسنن نيز اشاره و اظهار می کند: اهل تسنن می آمدند خدمت ایشان و منطقی و علمی مسایل را با آنها مطرح می کردند. ایشان در اکثر بیانیه ها در مشکلات و اختلافاتی که در کشورهای اسلامی رخ می داده است به عدم تفرقه توصیه و به آیه واعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا استناد می کردند.

او در ادامه به یاد می آورد: در یکی از سفرها،‌ یکی از مفتیان اهل تسنن در مناظره‌اي كه برگزار شده بود، به ايشان گفتند كه شما خیلی خوب به مبانی علمی و فتوای اهل تسنن آگاهی دارید. آقا نيز در جواب گفتند که من می توانم بگویم که بيشتر از ابو حنیفه مبانی فقهی شما را بلد هستم.

فرزند آیت الله العظمی خویی می افزاید: آقای تیجانی در تاليفاتش ذکر می کند که از یکی از عوامل مؤثر در استبصارش ملاقات وی با مرحوم آقا و مباحثات مطرح شده بوده است. همچنین یکی از افتخارات آقای طنطاوی، شیخ الازهر این بود که خود عنوان می کرد که دو سال شاگرد آقا بوده است و وقتی مرحوم آقا درس تفسیر می دادند، ایشان استاد دانشگاه بصره بوده، از بصره به نجف می رفته که در درس تفسیر مرحوم آقا شرکت کند.

تألیفات علمی ایشان به عنوان مرجع در حوزه های علمیه است

حافظه ی فوق العاده

اعتقاد کامل به نظم در امور

وي با اشاره به تألیفات آیت الله العظمی خویی به خبرنگار شفقنا می گوید: تألیفات علمی ایشان به عنوان مرجع در حوزه های علمیه مطرح است و همه آراء به نظریات ایشان ختم می شود. الان محور حوزه ها نظریات ایشان است. خاطرم هست که در برنامه سيماي فرزانگان در ايران كه راجع به بزرگان بحث بود، آقای معرفت می گفتند، در مباحث علمی در حوزه قم فصل الخطاب مناظره علمی نظریات آقای خویی است. حتي علي‌رغم گذشت 20 سال از رحلت ايشان، هنوز هم رساله‌ عملیه ایشان چاپ مي‌شود و خیلی از شیعیان بر تقلید ایشان باقی هستند و نیاز به رساله های عملیه ایشان احساس می شود.

وي در نقل قولی از آقای سیدمحمد مهدی خلخالی بیان می کند: به گفته وي، آقا حافظه فوق العاده ای داشتند زيرا قبل از درس یک چند دقیقه ای مطالعه می کردند و تشریف می آوردند. ایشان از آقا ‌پرسیدند كه شما با 3-4 دقیقه مطالعه چه چيزي دستگیرتان می شود كه نیم ساعت درس می دهید؟ آقا در جواب فرمودند که من این مطالب را پخته ام، اکنون مثل کسی می مانم که غذا را پخته و قبل از مصرف کمی گرم می کند و با همین چند دقیقه یک مرور می شود والا از نظر پختن، مطلب پخته و آماده است چراكه به گفته شاگردانشان مطالب علمی مثل مومی در دستشان بود كه می توانستند آن را به هر شکلی که می خواهند در بیاورند.

فرزند آیت الله العظمی خویی در ادامه با تاكيد بر اينكه پدر بزرگوارشان اعتقاد كامل به نظم در امور و کارهای مؤسساتی و سازمانی داشتند، می گوید: ايشان چندین اقدام عملی در این زمینه کردند كه مهم ترین آنها اين بود که از دوره حيات ایشان قاعده ای در نجف وضع شد و ایشان اولین کسی بودند که مساله شهریه دادن به طلبه ها را در نجف نظام مند کردند و تاكيد داشتند كه طلبه ها باید امتحان بدهند تا رتبه علمی آنها مشخص شود و متناسب با آن رتبه برایشان شهریه وضع شود زيرا در آن زمان همه طلبه‌ها ولو آنهایی که مشغول به تحصیل نبودند، شهريه مي‌گرفتند. هرچند كه حملات زيادي هم عليه ایشان صورت گرفت و برخی از افراد قصد جانشان را كردند اما این یک کار بسیار بزرگی در حوزه نجف بود كه برنامه رتبه بندی علمی را شروع کردند.

در تقریض توجه به مطلب داشتند نه نویسنده

وي يادآوری می کند: آیت الله فیاض می فرمودند که من وقتی آمدم نجف، طلبه ای جوان بودم و در درس آقا حاضر می شدم. تقریرات را نوشتم و خدمت آقا آوردم. ایشان گرفتند که مطالعه کنند. به جهت جوان بودن من، بعضی اشخاص در حوزه به مرحوم آقا فشار وارد مي کردند تا بر تقریرات من تقریضی ننویسند اما ایشان در مقابل همه این شخصیت های علمی، مقاومت مي‌کردند و مي‌فرمودند که من کاری ندارم نویسنده کیست. من به عنوان مطلب نگاه می کنم و تقریضی را که می نویسم بر مطلب می نویسم؛ البته خود مرحوم آقا نیز این موقعیت را داشته اند، چون در سن جوانی، اجود التقریرات مرحوم میرزای نایینی را نوشتند.

التزام به نماز شب زیارت و قرآن

مکرر به هنگام تلاوت قران اشک می ریخنند

فرزند آیت الله العظمی خویی با اشاره به آداب نماز شب و زیارت های آیت الله خویی نیز تصریح می کند: زیارتشان مرتب برقرار بود و در مناسبت ها به حرم حضرت علی (ع) و کربلا مشرف می شدند. برای نماز شب هم این التزام را داشتند. هر روز صبح نیز به تلاوت قرآن گوش می کردند، من چندین بار شاهد بودم که وقتی تلاوت گوش می کردند، اشک می ریختند. ایشان حتی در سنین آخر عمر شریفشان از هر فرصتی برای حفظ کلام الله مجید بهره می جستند.

منبع: شفقنا