درباره آیت‌الله محمدآصف محسنی و معجم الاحادیث المعتبره محمدعلی مهدوی‌راد

امروز دروازه‌های علم باز و مرزهای دانش شکسته و ابزار دستیابی به میراث یکدیگر آسان شده است. تمام آثار مکتوب نحله‌های مختلف در دست است. دگراندیشانی که زمینه عناد با مکتب تشیع دارد با رسیدن به روایت‌های غیر معتبر، فرهنگ شیعی را زیر سؤال می‌برد. کما اینکه کسانی که در میدان مطالعه هستند می‌دانند ماه و هفته‌ای نیست که کتابی بر ضد شیعه نوشته شود و مثلاً فصل الخطاب مرحوم میرزای نوری مورد وهن و طعن شیعه نشده باشد.

این جایگاه، جایگاه فضلا نیست، بلکه جای فقیهان محدث و محدثان فقیه است که باید برخیزند و شجاعانه، روشمند و اصولی حقیقت را بیان کنند که انصافاً مرحوم آیت‌الله شیخ محمد آصف محسنی از این دست بود. باید گفت ورود هر کسی در این میدان روا نیست، لذا برخی از این دست کارها، ضررش بیشتر از نفع آن‌هاست.

آیت‌الله محسنی از علمای بزرگ، فقهای نواندیش، متفکران آگاه به زمان و هوشمند جهان اسلام بود که حقیقتاً یک تنه جریان فکری شیعه را در افغانستان حمایت ‌کرد و پیش ‌برد. او که تحصیل‌کرده نجف و از شاگردان برجستۀ آیات خویی و حکیم بود، از نظر علمی و فقهی و تخصص مرتبط با حدیث، از شخصیت‌های ردیف اول است.

کتاب «معجم الاحادیث المعتبره» از کارهای کم‌نظیر زمانه است. موضوع این کتاب گزینش احادیث معتبره از میراث کهن ماست. حوزه کاری ایشان به لحاظ منابع کتاب‌های بحارالانوار، کافی، کتب اربعه بود. این اثر محصول ۱۰ سال کار فقیهی است که پشتوانۀ پنجاه سال مطالعات و تحقیقات فقهی، رجالی و عقیدتی دارد، عالمی که پرکار و ذات الاطرافی است.

محتوای غنی و روشمند

کتاب «معجم الاحادیث المعتبره» به‌خاطر اتقان محتوا، سودمند بودن در روزگاری که کتاب تدوین شده، تصحیح و تحکیم و استوارسازی جریان‌های فکری، اثرگذاری کتاب فراتر از مرزهای خودی دست‌کم در محدودۀ اقالیم قبله و معیارهای صوری و شکلی باعث شد تا این کتاب به عنوانی کتاب برگزیده سال حوزه و جمهوری اسلامی ایران انتخاب شود.

یکی از ویژگی‌های آیت‌الله آصف محسنی شجاعت بود. ایشان می‌دانست وارد میدانی شده است که در مجموعه فضای علمی و دینی ما پذیرشش آسان نیست.

ایشان در حدیث صاحب رأی بود و در رجال کتاب مهم «بحوث فی علم الرجال» را نوشته است. آیت‌الله آصف محسنی هم توانایی‌اش را داشت هم در اعمال این توانایی، باری به هر جهت کار نمی‌کرد و نهایت دقت و حزم اندیشی را به کار می‌برد.

آیت‌الله محسنی در جلد اول «بحوث فی علم الرجال» مبنای روشن خود را دربارۀ تحقیق و روش خود نوشته است، بنابراین روشمند بودن کار ایشان برای بسیار اهمیت داشت.

نگرش سندی آیت‌الله محسنی

سبک آیت‌الله محمد آصف محسنی سندی بود که روش مدرسه نجف چنین است. ارزیابی سند، عدم تخالف با قرآن، عدم تخالف مضمون آن با عقل و سنت قائمه و معلومه، معارض نداشتن روایت چه بالصراحه و چه به التزام، از مواردی است که مورد توجه ایشان قرار داشت.

باید گفت آیت‌الله محسنی در یک نگاه کلان مانند آیت‌الله خویی، سندمحورانه عمل کرده است، اما در ریز مسائل و مطالعه میدانی و کلیات مباحث رجالی و پذیرش و عدم پذیرش افراد، تفاوت‌های جدی با آیت‌الله خویی دارد.

شخصیت تقریبی آیت‌الله محسنی

و اما شخصیت تقریبی آیت‌الله محسنی به تأملات ایشان در قرآن و حدیث، خردمندی و زمان‌شناسی ایشان بازمی‌گردد. در کتاب «تقریب از اندیشه تا عمل» که مجموعه چند گفتگو با ایشان است نکات بسیار مهمی هست که نشان می‌دهد حرکت اعتدالی، خردمندانه و آمیخته با تدبیر چگونه توانسته در افغانستان شیعیان را که ۲۵ درصد افغانستان هستند سربلند نگاه دارد. آیت‌الله محسنی در این گفتگوها می‌گوید من مطلقاً از موضعم عقب‌نشینی نکرده‌ام، حرف‌هایم را صریح گفته‌ام، فقط بد و بی‌راه نگفته‌ام، با احترام سخن گفته و نقد کرده‌ام. ایشان واقعاً یک الگوی موفق اثرگذار تقریبی بود. روحش شاد و یادش گرامی

منبع اجتهاد