راه كارهاي عملي براي توليد كتاب ارزان قيمت

خبرنگار کتاب هفته در20خردادماه سال جاری تماس گرفتند درمورد تهیه گزارشی برای کتاب ارزان در زمانی که قیمت کتاب به دلیل افزایش قیمت ها براساس سیاست های غلط اقتصادی دولت قبل و همچنین بروز تحریم از تیرماه سال 1391 با افزایش قیمت ارز و3برابر شدن قیمت کاغذ باعث افزایش فوق العاده قیمت کتاب شد. وضعیت اقتصاد نشر و خرید کتاب و کتابخوانی تاثیر جدی گذاشت.

این راه حل ها گرچه حتی درصورت وضعیت ثبات اقتصادی هم باید رعایت شود تا حدودی دراین زمان لازم تر به نظر می رسد.

این مصاحبه در صفحه 7 شماره 435 کتاب هفته درتاریخ 31 خرداد منتشر شد، که علاوه برمصاحبه اینجانب، مصاحبه ای با اقای شهرام نیا مدیر عامل موسسه نمایشگاه ها ومدیر قبلی نشرشهر در ان منعکس است که می تواند برای علاقه مندان حوزه کتاب مفید باشد.

در این مصاحبه گزارش گر  خانم زهرا عباسی می گوید:

حدود سه سال از نخستين رشد تصاعدي قيمت كاغذ و به تبع آن گرا ن شدن یکباره  كتاب مي گذرد؛ هرچند اين مشكل با مديريت صحيح در زمان خودش قابل حل بود و ارائه راهكارهاي مناسب براي گذار از اين دوران سخت، بيشتر جنبه تبليغاتي و رسان هاي به خود گرفت، اما از هر جنب هاي كه به اين موضوع بنگريم ، سه سال براي انتقاد و يافتن دليل و متهم نه تنها كافي، بلكه بسيار زياد بود. البته از همان روزهاي آغاز تنش در بازار كتاب، بسياري از كارشناسان همت خود را به جاي انتقاد ، بر ارائه راهكار گذاشتند و پيشنهادهايي ارائه كردند كه اغلب متمركز بر توليد كتا بهاي الكترونیكي و ا يبو كها بود اما با گذشت زمان و به پايان رسيدن افت وخيزهاي قيمت كاغذ، اي نروزها نوبت به يافتن را هح لهاي عملي براي عرضه كتا بهايي ارزان رسيده تا علاوه بر تامين سود اقتصادي ناشر ، نياز مخاطب را با توجه به توان مالي او برآورده كند.

نشر ، بدون رونق اقتصادي توسعه نمي یابد

محمدكاظم شمس، مدير انتشارات «كتاب ناب »

دراين باره مي گويد :

 «قیمت کتاب با توجه به وضعیت اقتصادی جامعه امروز، گران است؛ اما اگر بخواهیم نسبت به سایر کالاها قیمت آن را بررسی کنیم، گران نیست، زیرا اقتصاد نشر هم باید بچرخد و در غیر این صورت، تولید کتاب برای ناشر صرفه اقتصادی نخواهد داشت و او نم یتواند روی پای خود بایستد. »

به اعتقاد وي، عرصه نشر هرچه فرهنگي باشد و اهالي فرهنگ با عشق و از جان و دل در آن فعاليت كنند، بدون رونق اقتصادي نمي توان انتظار پيشرفت آن را داشت.

اين ناشر می افزاید:

«به دلیل مشکلات اقتصادي نشر، در یکی دو سال اخیر بسیاری از افراد فعال در اين حوزهترجیح دادند شغل خود را تغییر دهند و در حوز ه های دیگر فعالیت کنند. این رویه، زنگ خطری برای مسوولان است که باید به آن توجه و نسخ ههایی برای درمان آن ارائه کنند. »

 شمس تاكید می كند:

 «همه دست اندرکاران شامل مولفان، ناشران، بخش فنی، هنری و آماد هسازی باید سود لازم را ببرند و وقتی چرخه نشر ناسالم باشد، هیچ انگیزه ای ندارند و این کار را شغل دومشان تلقی م یکنند. »

گام نخست صرفه جویی

اما شمس پيشنهادهايي هم براي كاهش هزينه نشر و عرضه كتاب ارزان دارد و مي گويد :

«بايد کاغذ و جلد کتاب را به تناسب نیاز و گروه مخاطبان انتخاب کنیم و هیچ ضرورتی ندارد برای چاپ کتا بهایی که مصرف

دائمی و مستمر ندارند، از کاغذهای گران و جلدهای سخت استفاده شود، همچنين لزومی ندارد بی جهت حجم زیادی از صفحات را سفید گذاشت و به اصطلاح سفیدخوانی کرد. »

وي البته به نكته اي بسيار مهم هم اشاره و تاكید مي ک‌ند :

 «این صرفه جویی ها به این معنا نیست که استانداردها را رعایت نکنیم؛ زیرا رعایت استانداردها و همچنین جاذبه برای فروش لازم است. »

به گفته مدير انتشارات «كتاب ناب »، این صرفه جویی می تواند در نوع صفحه آرایی و همچنین مدیریت فنی هم در نظر گرفته شود، درحالي كه متاسفانه همه کتا بها با هر شکل و هر گروه از مخاطبان به یک شکل صفحه آرایی می شوند. »

اميرمسعود شهرا م نيا، مديرعامل موسسه نمايشگا ه های فرهنگي كه سا لها به عنوان مدير موسسه «نشر شهر » توليد و عرضه كتابهاي ارزا ن قیمت را تجربه کرده هم دراين باره مي گويد: «متاسفانه در كشور ما رواج يافته كه كتا بها همگی به یك شكل و با بهترين كاغذ از نوع 70 گرمي و جلدهاي بسیار اعلا منتشر شوند. مثلا كتاب داستاني كه شايد یك يا دو بار خوانده شود هم با همان

كیفيت كتاب مرجع روانه بازار مي شود در حالي كه اين رويه، درست و اصولي نيست. »

وي مي افزايد: «اين در حالي است كه مي توان كتا بهايي را كه مراجعه مخاطب به آن كم است با كاغذ كاهي و با جلدهاي ارزا نتر منتشر كرد تا قيمت كتاب پا يين بيايد. »

گام دوم تجمیع و گاهی هم تفکیک!

شمس در بخش ديگري از سخنان خود، به شكل ارائه كتا بها هم اشاره مي كند و مي گويد: «گاهی کتا ب هایی در مجلدهای گوناگون چاپ می شوند در حالی که می توان با توجه به حجم و به تناسب موضوع، آنها را تجمیع کرد تا به این صورت از قیمت کتاب کاسته شود. مثال ديگري مي زنم. در حالت برعکس این موضوع، کتابی چون «مفاتیح الحیاه » کتابی حجیم است که در یک جلد طراحی شده در حالی که می توان آن را موضو ع بندی و در جلدهای متنوع منتشر کرد تا هرکس به فراخور نیاز خود مجلدهای گوناگون را تهیه و مطالعه کند.

 در واقع در همه این موارد، نیازسنجی یک موضوع بسیار مهم است.

این نوع صرفه جویی را در تعداد فصل ها یا پیوست ها هم می توان لحاظ کرد و مثلا برای کتابی که پیوست های مفصلی دارد، می توان پیوست را یک مجلد جداگانه منتشرکرد تا مخاطبی که به آن نیاز دارد، آن را بخرد. »

گام سوم استفاده از مواد اوليه ارزان

اما شهرا م نيا در شكل ارائه كتاب به راهكار ديگري اشاره مي كند: «به اعتقاد من، مي توان نهضت توليد كتاب با محتواي جذاب و مواد اوليه ارزا نتر را ایجاد كرد كه اين مواد اوليه ارزان شامل صحافي، جلد و كاغذ ارزان مي شود يعني همان روشي كه در دنيا متداول است و كتا بهاي غیرمرجع را با كاغذ كاهي روانه بازار مي ک‌نند. »

گام چهارم کمی هم تبليغ

مديرعامل موسسه نمايشگا ههاي فرهنگي در بخش ديگري از سخنان خود اظهار مي ک‌ند: « یكي ازتجربه هايي كه بنده در موسسه «نشر شهر » داشتم ، استفاده از تبليغات در انتهاي كتاب بود؛ با اين روش كه البته هنوز در ايران جا نيفتاده است، تبليغات، هزینه انتشار كتاب یا بخشی از آن را تامين مي ک‌ند. به این ترتیب هزينه های چاپ کتاب به جاي آن كه بر دوش مخاطب و خريدار بيفتند ، از راه تبلیغات تامین می شوند. »

وي مي افزايد : «البته برخي ناشران كه از اين روش استفاده كردند، با اعتراض، مقاومت و حتي شكايت مولفان روبرو شدند، در حالي كه اين رويه، مشابه کاری است که مجلات کرده و توانست هاند سرپا بايستند و خرج خود را تامين كنند. »

گام پنجم ایجاد تنوع در قطع كتاب

شهرا م نيا در ادامه، قطع كتاب را هم شاخصه مهمي در تعيين قيمت آن توصيف مي كند و مي گويد: «خوشبختانه چند سالي ا ست عرضه كتا ب هايي با قطع پالتويي و جيبي در ايران باب شده و ناشران بسياري اين كار را تجربه كرده اند.

استفاده از كاغذهاي نازك و قطع جيبي، ضمن كاهش قيمت تمام شده كتاب ، كمك بيشتري به ترويج مطالعه و همچنين ترغيب مخاطب به خريد كتاب مي کند. »

گام ششم کم گفتن و گزیده گفتن

راه حل ديگري كه هم شمس و هم شهرا م نيا بر آن تا كید دارند و به آن اشاره مي ک‌نند ، تلخیص کتاب و پرهيز از زیاده گویی است.

 شمس در اين باره مي گويد:

«بسیاری از کتا بها با تلخیص، مفهوم ا صلی خود را ا ز دست نمی دهند و همین مساله که تجربه من در «بوستان کتاب » بود، می تواند بر کاهش قیمت کتاب تاثیرگذار باشد. »

شهرا م نيا هم اظهار مي ک‌ند:

«با انتشار كتا بهاي گزيد ه و کم حجم مي توان مخاطب را به خواندن، ترغيب و از قيمت کتاب بكاهيم و كتاب ارزان تري عرضه كنيم. »

گام هفتم تکیه بر تصوير

مدير پيشين موسسه «نشر شهر » همچنين استفاده از تصوير در كتاب و كاهش متن را راه ديگري براي تلخيص و البته قابل فهم شدن و در نتيجه ارزا ن ترشدن كتاب مي داند و مي گويد: «ما اين تجربه را درموسسه «نشر شهر » و در قالب كتا ب هاي مترو داشتيم

كه كتا بهايي با حجم بسيار پا يين و تصويرمحور منتشر کردیم و البته با استقبال مردم هم روبه رو شدند. »

بر اساس آنچه گفته شد ، به نظر مي رسد گرچه در ظاهر همه اين رو ش های پیشنهادی و تجربه شده،را ه هاي متفاوتي را پيش روي ما مي گذارند، اما در نهايت با در نظر گرفتن سود ناشر، همه آنها بر كي اصل مهم يعني صرفه جويي در مواد اوليه، مراحل فني و آماده سازي كتاب و در نتيجه سرشكن كردن هزينه ها تا كید دارند.

 به نظر مي رسد هر ناشري مي تواند با در نظر گرفتن اين اصل مهم ، گزینه و راه حل های فراوانی براي عرضه كتاب ارزان قیمت داشته باشد.

هم زمان در خبرانلاین هم منتشر شده است

نشانی مطلب در کتاب هفته شماره 435 صفحه7