انتقاد از هیئت خرید،حمایت از ناشران دولتی همچنان ادامه دارد

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، به نقل از ایلنا، یکی از انتقادات قدیمی به معاونت امور فرهنگی در ادوار گذشته؛ خصوصا در دولت‌های پیشین حمایت‌های خارج از چارچوب ارشاد از ناشران دولتی بوده که همواره اعتراض‌هایی را در بخش خصوصی برانگیخته است. دامنه‌ی این حمایت‌ها اگرچه در موارد و مسائل مختلفی گستردگی داشته اما یکی از مهم‌ترین مصادیق حمایت از ناشران دولتی، خرید کتاب از آنان توسط ارشاد بوده است. حال آنکه پس از حذف یارانه‌ی کاغذ در زمان معاونت محسن پرویز، قرار شد بودجه‌ی حاصل از حذف یارانه‌ها با خرید کتاب در جهت حمایت از ناشران خصوصی و مستقل تخصیص داده شود اما از آغاز اجرایی شدن این طرح، همواره ناشران دولتی بهش قابل توجهی از این حمایت‌ها را به خود اختصاص داده‌اند.

اگرچه از ارشاد دولت یازدهم انتظار می‌رفت تا به خرید کتاب از ناشران دولتی پایان دهد و برای تقویت بدنه‌ی نشر خصوصی که اتفاقا بار اصلی نشر کشور را به دوش می‌کشند، بودجه‌ی درنظر گرفته شده تنها صرف خرید کتاب از آن‌ها شود، با اعلان نخستین لیست‌های اعلامی خرید کتاب که با انتخاب و تایید شورای خرید کتاب ارشاد، چندی قبل منتشر شد، این امید به ناامیدی انجامید. زیرا در مقایسه این لیست‌ها با لیست‌های خرید کتاب در دولت‌های پیشین، بازهم با آمار بالای خرید کتاب از خیل کثیری از ناشران دولتی هستیم.

این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که سیدعباس صالحی در نشست خبری خود به خبرنگار ایلنا در مورد تنظیم و توزیع حمایت‌های ارشاد به صورت برابر و متوازن میان ناشر‌ها، خصوصا در شیوه خریدهای حمایتی کتاب که از محل حذف سوبسید کاغذ میسر شده است؛ گفته بود: شفافیت در شیوه و نوع خرید‌ها و خرید از ناشران مستقل و غیردولتی به صورت عادلانه و عام برای ما شرط است و همچنین معتقدیم باید در بخش‌های مختلف ارشاد شفاف‌سازی شود؛ به گونه‌ای که ما باید در اتاق‌های شیشه‌ای کار کنیم زیرا پشت دیوارهای ضخیم و به دور انظار میل به رانت خواری و سلیقه گرایی به وجود می‌آید.

اعلام این رویکرد اگرچه در‌‌ همان ابتدا نیز در پاسخ به برخی سوالات، کامل و جامع مورد نظر قرار نگرفت، اما انتظار تفاوت و تحول در شیوه‌ی خرید کتاب از ناشران را در بدنه‌ی نشر مستقل ایجاد کرد. اما چنانچه گفته شد، لیست‌های ۴۹۹ تا ۵۱۰ خرید کتاب که اخیرا توسط کمیته‌ی ۸ نفره‌ی خرید کتاب منتشر شده، همچنان نشانگر خرید‌های چشم گیر از ناشران دولتی است. 

سوره مهر، سازمان اسناد و کتابخانه‌ ملی جمهوری اسلامی ایران، کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، اطلاعات، کیهان، دانشکده صدا وسیما، دانشگاه امام صادق (ع) و.... جهاد دانشگاهی، سازمان بسیج، نشر شهر وابسته به شهرداری، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، موسسه خبرگزاری فارس، تکا (وابسته به موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران)، ستاد اقامه نماز، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، همشهری و....

این‌ها تنها نام برخی از ناشران دولتی هستند که ارشاد اخیرا اقدام به خرید کتاب از آن‌ها کرده و جالب اینکه میزان و تعداد خرید‌ها از این ناشران نسبت به ناشران خصوصی به مراتب بالا‌تر است؛ آنچنانکه اگر تیراژ متوسط خرید از ناشران دولتی ۱۰۰ جلد برای هر کتاب باشد، تیراژ خریداری شده از ناشران دولتی‌گاه تا 50 نسخه هم می‌رسد.

با این حساب مشخص نیست رویه‌ی این جیب به آن جیب کردن بودجه‌های دولتی تا کی ادامه خواهد داشت؟ و آیا سیدعباس صالحی نیز برای توجیه لیست‌های خرید حمایتی کتاب از ناشران دولتی، همچون علی اسماعیلی (معاون سابق امور فرهنگی ارشاد) که در پاسخ به ایلنا گفته بود: «آنچه برای ما ملاک است، نوع مجوزی‌ست که (دولتی یا خصوصی) ناشر در اختیار دارد. البته در مرحله‌ای که حواله‌ی خرید کتاب به ناشران تحویل می‌شود، آن‌ها در فرمی مخصوص، به شکل کتبی متعهد می‌شوند که کارمند دولت نیستند! بنابراین صحت و سقم این تعهدات، مساله‌ی دیگری‌ست. اما در مجموع، اولویت ما خرید کتاب از ناشران بخش خصوصی و حمایت از جریان نشر در کشور است.» قصد دارد چشم‌هایش را روی حقیقتِ دولتی بودن ناشران مذکور و بهره مندیشان از انواع و اقسام بودجه‌ها و امکانات دولتی ببندد؟ یا این ناشران را می‌توان در زمره‌ی ناشران خصوصی قلمداد کرد؟ آیا این ناشران متعلق به نهاد‌ها و ارگان‌های دولتی نیستند؟ آیا از ردیف بودجه‌های دولتی بهره‌مند نمی‌شوند؟ چرا ارشاد که خود بخشی از دولت است، باید از بخش‌های دیگری از دولت حمایت کند؟

مساله‌ی بعدی این است که آیا تکرار این رویکرد در دولت تدبیر و امید، در آینده نیز با حمایت و نوازش ارشاد از ناشران دولتی در بخش‌های دیگر ادامه پیدا خواهد کرد؟ مثلا همچنان در نمایشگاه کتاب تهران؛ بهترین مکان‌ها و بالا‌ترین متراژ‌ها در اختیار چنین ناشرانی قرار خواهد گرفت؟ آیا همچنان کتاب‌های ناشران دولتی در اعزام به نمایشگاه‌های خارجی اولویت دارند؟ و... یا اینکه مدیران ارشاد؛ خصوصا سیدعباس صالحی؛ معاون امور فرهنگی ارشاد هرچه سریع‌تر در صدد اصلاح موارد مذکور و رویکردهای کمیته‌ی ۸ نفره خرید کتاب که متشکل‌اند از: کامران فانی، محمدعلی مهدوی‌راد، علی‌اصغر محمدخانی، علی اوجبی، محمدکاظم شمس، احمد کمالی‌نژاد، مصطفی امیدی و حجت‌الاسلام و‌المسلمین حمیدرضا ارباب سلیمانی برخواهد آمد؟

+