پیام آیت‌الله‌ جوادی آملی به همایش عدالت، همبستگی و توسعه از منظر ادیان توحیدی در واتیکان

محور اصلی این همایش که در غرب تشکیل شده است، اثر سوء تحریمهای اقتصادی و مانند آن است. انسان گاهی در مسائل اخلاقی به جای خدامحوری، خودمحور می‌شود؛ گاهی در مسائل فرهنگی به جای وحی‌مداری، هوامدار می‌شود؛ گاهی هم در مسائل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و مانند آن به جای اینکه دین‌مدار باشد، هوس‌محور می‌شود.

انبیای ابراهیمی(علیهم آلاف التحیه و الثناء) این پیام را آوردند که انسان همانند موجودات دیگر هویتش بسته به اراده ذات اقدس الهی است. کمال و سعادتش در عمل به دستورهای وحیانی است. آن کس که خود را در مسائل فرهنگی مستقل می‌داند، گرفتار «أفرأیت من اتخذ إلههُ هواه»۱است و مانند آن.

چون محور اصلی این همایش، اثر سوء تحریمهای اقتصادی و مانند آن است و باید از رهنمود انبیای ابراهیمی(علیهم الصلاه و علیهم السلام) استفاده بشود، این نکته به طور شفاف از گفته ابراهیم خلیل تا وجود مبارک پیامبر اسلام(علیهم آلاف التحیه و الثناء) به خوبی روشن است که خدای سبحان زمین و زمان را، آسمان و آسمانی‌ها را برای این آفرید تا انسان از همه اینها بهره صحیح ببرد. اینها مائده و سفرة گسترده خدایند و احدی حق ندارد جلوی تکامل و بهره‌وری انسان را از زمین و آسمان بگیرد. گاهی ممکن است در مسائل فرهنگی کسی نظر خود را بر آرای دیگران تحمیل کند، این می‌شود «صدّ عن سبیل الله»، گاهی در مسائل اقتصادی ممکن است کسی جلوی خرید و فروش کالای اقتصادی را بگیرد، این می‌شود «صد عن سبیل الله». راهی را که خدا گشود چه در تشریع و چه در تکوین، کسی حق ندارد دخالت بکند، هر چند در نظام تشریع ممکن است چند روزی پیش برود؛ ولی در نظام تکوین ممکن نیست کسی بتواند جلوی اراده ناگسستنی خدای سبحان را بگیرد.

از بیانات روشن و شفاف وجود مبارک ابراهیم خلیل(سلام الله علیه) آن است که مُطعم و ساقی و شافی خداست. اینکه فرمود: «یُطعمُنی ویسقین»،۲ اینکه فرمود: «إذا مرضتُ فهُو یشفین»،۳ از خود سخن نگفت، از جامعه بشری سخن گفت (یک)، و گرچه به حسب ظاهر سخن از شخص است، ولی رهبری ابراهیم خلیل(س) نشان می‌دهد که همه هم باید بدانند و هم بر این دانششان تکیه کنند و عمل کنند (دو).

اینکه فرمود مُطعم اوست، یعنی هیچ کس حق ندارد خود را مطعم بداند، تحلیل و تحریم را به دست خود بگیرد، دیگری را از غذا محروم کند، از آب محروم کند، از دارو محروم کند. تحریم اقتصادی یعنی بر خلاف برنامه خدای سبحان تصمیم گرفتن که البته این به مقصد نمی‌رسد. سخن دیگر انبیای ابراهیمی(علیهم الصلاه و علیهم السلام) این است که خدای سبحان فرمود: «تمام موجودات عائله من هستند»، نه تنها انسان، حیوانات هم این‌چنین‌اند؛ نه تنها حیوانات، گیاهان هم این‌چنین‌اند، نه تنها گیاهان، جمادات هم این‌چنین‌اند. اینکه فرمود: «ما من دابّه فی الأرض إلا علی الله رزقُها»۴ یعنی خدای سبحان تمام موجودات آب‌زی، خشکی‌زی و ذوحیاتین را تأمین می‌کند؛ یعنی تمام مار و عقرب در پرونده‌های الهی جزء عائله او هستند. خدا مُعیل است فرمود هیچ مار و عقربی نیست که در پرونده من اسمش نباشد. اگر جناب سعدی شیرازی گفت:

از در بخشندگی و بنده‌نوازی مرغ هوا را نصیب، ماهی دریا۵

نه مرغ هوا را نصیب و ماهی دریا، «مرغ هوا را نصیب، ماهی دریا» او هم از این مکتب گرفته است. فرمود هیچ ماری، هیچ عقربی نیست مگر اینکه من عهده‌دار روزی‌اش هستم. و اگر کسی جلوی این کار را بگیرد، در برابر تصمیم الهی دارد اقدام می‌کند و اگر کسی در برابر تصمیم الهی اقدام کرد، سخن رسمی انبیای الهی این است که خدا همواره سابق است مسبوق نیست، قادر و مقتدر است عاجز نیست. تعبیر قرآن کریم این است: «وما هُم بمُعجزین»،۶ این‌چنین نیست که آنها معجز و معاجز باشند ما را عاجز کنند؛ بنابراین اگر کسی به این فکر است که کشوری را تحریم بکند، باید بداند در برابر اراده شکست‌ناپذیر خدا ایستاده است آنها که به وجود مبارک پیامبر اسلام(ص) جفا کردند و وجود مبارک آن حضرت و همراهانش را تحریم اقتصادی کردند، گفتند «لا تُنفقُوا علی من عند رسُول الله حتی ینفضُوا»،۷ یعنی بر اینها فشار اقتصادی بیاورید، تحریم اقتصادی کنید تا نظام اسلامی و نوپای دینی را رها کنند، موفق نشدند هرگز ذات اقدس الهی دینش را و رهبران الهی را رها نمی‌کند.

بنابراین اگر کسی به این فکر خام بود که جامعه‌ای را، ملتی را، مملکتی را تحریم کند، باید بداند در برابر اراده ناگسستنی خدا ایستاده است (یک)، و باید بداند چون خدا تعهد کرده است که تمام مار و عقربها، تمام آهو و تیهوها، تمام گیاهان و نباتات و تمام انسانها و حیوانات عائله من هستند «ما من دابه فی الأرض إلا علی الله رزقُها» با تعبیر «علی» تعهد خود را اعلام کرد، هر کسی در برابر این تعهد بایستد، شکست می‌خورد (دو)، تجربه صدر اسلام هم سند گویاست که گفتند: «لا تُنفقُوا علی من عند رسُول الله» (سه).

دین و علم و عقل

مطلب دیگری که عزیزان و دوستان ما باید آشنا باشند و به همفکرانشان بگویند و به دیگران هم منتقل کنند، این است که اگر یک وقت دین بود و علم و عقل نبود، یا جریان «تفتیش عقاید» را به دنبال دارد، یا جریان گالیله‌سوزی دیروز را به دنبال دارد، یا جریان قرآن‌سوزی امروز را در بعضی از کلیساها به دنبال دارد. این نتیجه دین بی‌عقل و علم است و اگر علم باشد و دین و عقل نباشد، یا جنگ جهانی اول را به همراه دارد، یا جنگ جهانی دوم را؛ در این دو جنگ در کمتر از یک قرن بیش از هشتاد میلیون انسان را کشتند بر اثر جهل، بر اثر بی‌عقلی، بر اثر بی‌دینی!

بنابراین به آقایان غربی‌ها باید گفت: «أین تذهبون:۸ کجا می‌روید؟» اگر دین دارید، باید با عقلانیت همراه باشد که نه گالیله‌ را در دیروز و نه قرآن را امروز بسوزانید؛ و اگر علم دارید، باید با دین همراه باشد که نه جنگ جهانی اول را نه جنگ جهانی دوم را نه این تحریمهای اقتصادی را دامن بزنید؛ اگر انسان هستید، باید بدانید مرگ، پوسیدن نیست مرگ از پوست به در آمدن است انسان، رهگذری است که سفر ابد را در پیش دارد؛ بنابراین به خود اجازه ندهد که اکثر بودجه کره زمین صرف آدمکشی بشود و اقل این بودجه در دست گروه خاصی که هر که را خواستند، محروم کنند هر که را خواستند متنعم، این همه کارخانه‌های اسلحه‌سازی که شبانه‌روز کار می‌کنند، این همه خطرهایی را که دیدیم و در پیش هست و بخشی هم گذشت، همه یعنی صرف کردن اکثر بودجه کره زمین برای آدمکشی.

سرّش آن است که علم هست و دین نیست؛ علم هست و عقلانیت دینی نیست. بنابراین آنها باید بدانند انبیای ابراهیمی(ع) جلوی تحریم اقتصادی را گرفتند، تحریم غذا را منع کردند، تحریم دارو را منع کردند همه اینها را وجود مبارک ابراهیم به خدای سبحان اسناد داد که: خدا مُطعم است، خدا ساقی است، خدا شافی است؛ گاهی با کرامت و معجزه، گاهی هم از راه عادی و علم.

بنابراین اگر کسی ـ خدای ناکرده ـ به فکر خام تحریم اقتصادی است دوراندیش باشد، عاقبت‌اندیش باشد، به حیات انسانی فکر بکند، نه اینکه انسانی حرف بزند و حیوانی فکر بکند، یا انسانی حرف بزند و گیاهی فکر بکند. آن کسی که تمام کوشش او این است که خوب غذا بخورد، خوب بالنده بشود و خوب جامه در بر کند، این حیاتش حیات گیاهی است؛ این هنوز به حیوانیت نرسیده. آن کس که گرفتار وهم و خیال است، حیوان بالفعل است و انسان بالقوه هنوز انسان نشده. آن‌که نه بیراهه می‌رود، نه راه کسی را می‌بندد، همراه انبیای ابراهیمی حرکت می‌کند و پیرو رهبرانی چون امام راحل(ره) است او در مسیر انسانیت است که امیدواریم همه ما این‌چنین باشیم!

پی‌نوشتها:

۱٫ سوره جاثیه، آیه ۲۳٫ ۲ . سوره شعراء، آیه ۷۹٫

۳ . سوره شعراء، آیه ۸۰٫ ۴٫ سوره هود، آیه ۶٫

۵ . دیوان سعدی، غزل ۱٫ ۶ . سوره زمر، آیه ۵۱٫

۷ . سوره منافقون، آیه ۷٫ ۸ . ر.ک: سوره تکویر، آیه ۲۶٫

منبع:اطلاعات