عدالت از حرف تا عمل!/دکتر احمد احمدی

اميرالمؤمنين عليه السلام در نهج البلاغه مي‌فرمايد: "العدل يضع الامور مواضعها: عدالت هر چيزي را بر سر جاي خودش قرار مي‌دهد و به همين معني است كه گفته‌اند: عدل، نهادن هر چيزي است در جاي خودش. اما مشكل اصلي اين است كه آن شئي چيست؟ و آن جايي كه بايد چيزي را در آن قرار داد، كدام است؟

 هر روز از خانه تا محل كارم كه گاه ساعت 8 بامداد است و گاه ساعت 9 و 10 و گاهي ساعت 11 از كنار چند چهارراه عبور مي‌كنم و بر سر هر چهارراه از 7 - 8 نفر گرفته تا 20 - 30 نفر از پانزده - شانزده ساله تا سي - چهل ساله را مي‌بينم كه با تن‌هاي نزار و ناتواني، اندك رمق ناچيز خود را به حراج نهاده منتظرند كسي پيدا شود و آنها را بر سر كاري - كه عموماً كار توانفرساي بنائي است - ببرد، اما آن هم آسان به دست نمي‌آيد. منظره دلخراش و جگرشكاف آن جا است كه سواري يا وانتي پيدا شود و بخواهد يك يا دو نفر از اين ستمديدگان رنجور را براي كار ببرد، اينجا است كه هر كس به اندازه سرسوزني وجدان انساني داشته باشد از شدت شرم غرق عرق مي‌شود چرا كه مي‌بيند چندين نفر هجوم مي‌آورند و التماس‌كنان از راننده مي‌خواهند كه آنها را هم بر سر كار ببرد و وقتي خودرو مي‌رود، آنها با احساس حقارت نااميد و افسرده باز مي‌گردند و منتظر مي‌مانند و مي‌مانند تا شايد كسي پيدا شود و يك يا دو نفر را تصادفي برگزيند و ببرد و شايد هم اصلاً پيدا نشود - و غالباً هم پيدا نمي‌شود - و همه تا حدود ظهر با همان چشمان بي‌رمق نگران مي‌مانند و سرانجام پراكنده مي‌شوند. اكنون نيك بينديشيم كه چنين كسي بعد از ظهر و شب را چگونه مي‌گذراند، معيشت خود و خانواده‌اش را چگونه تأمين مي‌كند؟! راستي اگر به دزدي و فروش مواد مخدر نيفتد بسيار مردانگي كرده و شرف داشته است! اين، چند چهارراهي است كه در مسير من قرار دارند كه نسبتاً هم خلوت است اما در كرانه‌هاي همين تهران، در قم، در دماوند، در كرمانشاه، در شهرهاي شمال و... مناظري دلخراش‌تر و جگرسوزتر و جانكاه‌تر ديده‌ام با انبوهي از همين پيكره‌هاي نحيف و نزار و با همان مأيوس ماندن و بر سر كار نرفتن و دست خالي به خانه بازگشتن!!
 در حقيقت بازاري است كه كالاي آن نيروي بسيار ناچيزي است در لابلاي مشتي رگ و پوست چروكيده و مشتي استخوان پوك و تكيده و فرسوده كه انساني شريف اما ستمديده اجتماع، آن را به حراج گذاشته و بانگ "آيا خريداري هست" سر داده، اما خريداري براي اين كالا نمي‌يابد! راستي كه چه بازاري؟! چه كالايي و چه فرد فروشنده اي؟!
 معناي عدالت
 اميرالمؤمنين عليه السلام در نهج البلاغه مي‌فرمايد: "العدل يضع الامور مواضعها: عدالت هر چيزي را بر سر جاي خودش قرار مي‌دهد و به همين معني است كه گفته‌اند: عدل، نهادن هر چيزي است در جاي خودش. اما مشكل اصلي اين است كه آن شئي چيست؟ و آن جايي كه بايد چيزي را در آن قرار داد، كدام است؟ و چگونه تشخيص داده مي‌شود؟ در واقع فرد و مورد و مصداق آن كلي يعني عدل چيست؟ اينجا است كه يك دنيا علم و آگاهي لازم است و كار هر كسي نيست. همه فيلسوفان، فلاسفه حقوق و قانونگذاران مي‌كوشند نخست حق را تعريف كنند و سپس معلوم كنند كه صاحب حق كيست و چگونه حق او را به او بدهند و اين است معناي عدالت يعني نهادن چيزي يعني حق بجاي درست و واقعي آن و به عبارت ديگر رساندن حق به صاحب حق. بنابر اين رعايت عدالت مستلزم شناخت حق و چگونگي رساندن حق به صاحب حق است و گفته شد ه اين كاري بسيار دشوار است.
 اميرالمؤمنين عليه السلام مي‌فرمايند: فالحق اوسع الاشياء في التواصف واضيقها في التناصف: حق در مرحله گفتن و وصف كردن گسترده‌ترين اشياء‌ است (و آسان) اما به هنگام عمل و حق را به حقدار رساندن محدودترين و دشوارترين كار است.
 در همين روزها آقاي احمدي نژاد به واليباليست‌هايي كه با آلمانها بازي كرده و تنها در نوبت اول برده و در دور دوم باخته بودند، هر كدام پنجاه ميليون تومان و يك آپارتمان بخشيدند. راستي آيا او بررسي كرده كه حق يك واليباليست فقط بردن در يك نوبت چقدر است؟و اصلاً حقي دارد؟ اگر فرض كنيم دارد معناي آن چيست، آن هم در كشوري كه آن همه كارگر در آن بر سر گذرها نشسته و بيكار به خانه بر مي‌گردند؟ پيش از اين هم به فوتباليست‌ها هر كدام صد ميليون تومان بخشيدند و حق وارد كردن خودرو هم به آنها دادند!! راستي آنها هم چنين حقي در چنين اجتماع بيكار و تهيدستي دارند؟ احمدي نژاد در عموم بذل و بخشش‌هايش همين‌طور نسنجيده و بدون دانستن و شناختن و داشتن تعريفي از حق در هر مورد و نيز بدون شناخت انطباق مورد و مصداق با آن تعريف عمل كرده است و اين كار خطا و تضييع بيت‌المال است،‌ همان بيت‌المالي كه علي عليه السلام در مورد مصرف آن، آن اندازه احتياط و دغدغه داشت.
 آقاي احمدي نژاد نه تنها در بذل و بخششها بلكه در اختصاص دادن بودجه و بيت المال هم به مواردي، نسنجيده عمل كرده است. از باب نمونه صرف صدها ميليارد تومان براي احداث منوريل در داخل رودخانه قم با وجود مخالفتهاي فراوان از سوي مردم و... با آن كه با چنين مبلغي مي‌شد كارخانه‌هايي را فعال كرد و افراد فراواني را در آنها به كار گماشت. اين نداشتن ديد جامع و نشناختن حق هر مورد و هر فرد يا گروه و نيز نشناختن مصداق آن حق و انطباق آن مصداق بر آن تعريف سبب شده است كه آن عدالتي كه ايشان همواره بر زبان آورده نه تنها تحقق نيابد بلكه در موارد فراواني به ضد عدالت يعني ستم تبديل شده است و از اين نمونه‌ها آن قدر فراوان است كه شمارش و تحليل آنها كتاب كلاني خواهد شد!

منبع:روزنامه جمهوری اسلامی