آیا ضرورتی برای تبلیغ کتاب وجود دارد؟ گفتگو با مجید صحاف؛مدیر مرکز رسانه‏ ای مجمع ناشران انقلاب اسلامی

جکیده:

 اگر ما کتاب را با مسایل پیرامونش یک پازل کامل در نظر بگیریم، شامل تولید، توزیع و تبلیغ می‌شود زیرا برای این که توزیع کتاب به خوبی صورت بگیرد و به دست مخاطب اصلی خود برسد نیاز به تبلیغات کتاب داریم. در واقع ما باید بتوانیم برای کتاب‌هایی که فکر می‌کنیم مخاطب به آن‌ها نیاز دارد، اطلاع رسانی کنیم تا خواننده بتواند آن را تهیه کند./ تقریباً هیچ کانل حرفه‌ای برای معرفی و تبلیغ کتاب وجود ندارد

برای معرفی و جا انداختن یک کتاب یا هر کالای فرهنگی به یکسری ملزومات منطقی نیاز داریم اما متأسفانه در کشور ما برای معرفی و یا تبلیغ کتاب برنامه ریزی و روش درست و مناسبی وجود ندارد.

هشدار رهبر معظم انقلاب از وضعیت کتاب در کشور در نخستین دیدار کتابداران و مسؤولان نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در 29 تیرماه سال 1390، نشان از حساسیت و اهمیت این موضوع دارد. ایشان فرمودند: « یکى از کارهاى بزرگ و مهم در سطح جامعه این است که تبلیغات کتابخوانى همه‌گیر شود. ما امروز مى‌بینیم براى کالاهاى کم‌اهمیت که تأثیرى هم در زندگى انسانها ندارند، صاحبانش تبلیغات رنگینِ عجیب و غریبى را متصدى می شوند، مباشر می شوند؛ دستگاه‌هاى ارتباط‌جمعى، مطبوعات، صدا و سیما آنها را پخش می کنند؛ در حالى که آن محصولات هیچ ضرورتى ندارند، هیچ لزومى ندارند، یک چیز اضافى در زندگى هستند؛ گاهى بودنشان مفید است، گاهى بودنشان حتى مفید هم نیست؛ شاید مضر هم هست. محصولى با عظمت کتاب، با ارزش کتاب، درخور این است که تبلیغ بشود؛ تشویق بشوند کسانى که میتوانند کتاب را بخوانند؛ این را ما باید به صورت عادت در بیاوریم.» .

اما با وجود این هشدار جدی باز هم میبینیم که در این حجم بالای تبلیغات کالاها و خدمات، کتاب جایگاه بسیار محدودی دارد و این نشان می‏دهد که متأسفانه این هشدار از سوی مسؤولان رسمی و متصدیان حوزه کتاب، آن‏طور که شایسته است، مورد توجه قرار نگرفت.



رهبری در نخستین دیداری که با کتابداران و مسؤولان نهاد کتاب‌خانه‌های عمومی کشور در 29 تیر ماه سال 1390کتابداران داشتند بر ضرورت تبلیغات کتاب تأکید کردند و فرمودند برای کالاهای کم اهمیت هم تبلیغ می‏شود اما برای محصول باارزشی مانند کتاب؛ تبلیغی صورت نمی‏گیرد. لطفا در خصوص ضرورت تبلیغ کتاب و وضعیت آن در کشورمان توضیح دهید؟

اگر ما کتاب را با مسایل پیرامونش یک پازل کامل در نظر بگیریم، شامل تولید، توزیع و تبلیغ کتاب می‌شود زیرا برای این که توزیع کتاب به خوبی صورت بگیرد و به دست مخاطب اصلی خود برسد نیاز به اطلاع رسانی و به تعبیری تبلیغات کتاب داریم. مفهوم تبلیغات این است که شما بتوانید محصول خودتان را به نوعی معرفی کنید که مشتری به تهیه‌ی آن کتاب علاقه‌مند شود. در واقع ما باید بتوانیم برای کتاب‌هایی که فکر می‌کنیم مخاطب به آن‌ها نیاز دارد، اطلاع رسانی کنیم تا خواننده به فراخور آن کتاب، توان و علاقه‌مندی خود بتواند آن را تهیه کند. این یک تعریف کلی از بحث تبلیغ و اطلاع‌رسانی کتاب است. حال باید ببینیم در کشور ما در این حوزه چه اتفاقی دارد، می‌افتد.

در واقع ما دو حوزه‌ی اصلی داریم، حوزه‌ی توزیع کتاب که نیاز به اطلاع رسانی و تبلیغ کتاب دارد یعنی سهمی که ناشر باید برای اطلاع رسانی کتاب خود در نظر بگیرد و هم‌چنین مدیران فرهنگی ما و سازمان‌های فرهنگی مختلف که اگر قائل به این هستند که باید از ناشر حمایت کنند و از او کتاب خریداری کنند و در اختیار مردم بگذارند باید قائل به این هم باشند که در مورد تبلیغات کتاب هم هزینه کنند و این اتفاق بیفتد چراکه اگر ما بهترین کتاب را تولید کنیم ولی نتوانیم آن را به مخاطبش عرضه نماییم، هیچ فایده‌ای ندارد.

بحث بعدی ما در مورد کتاب‌هایی است که مردم می‌توانند امانت بگیرند مانند کتاب‌خانه‌های عمومی که اطلاع رسانی و تبلیغات شامل آن بحث هم می‌شود زیرا همیشه قرار نیست که کتاب خریداری شود. بسیاری از کتاب‌ها خریداری می‌شود برای این که در کتاب‌خانه‌ها قرار بگیرد. پس برای کتاب‌خانه‌ها نیز به تبلیغات نیاز داریم. بنابراین ما به دو نوع تبلیغات، دو نگاه و دو مخاطب با زبان‌های متفاوت نیاز داریم. اکنون باید ببینیم تبلیغات کتاب باید به چه صورتی باشد و چه قالب‌هایی برای آن متصور است.

حال باید بدانیم تبلیغات کتاب باید به چه صورت باشد؟ یا این که مردم از چه راه‌هایی می‌توانند مطلع شوند که چه کتاب‌هایی تولید شده یا در چه جریانی کتاب‌هایی وجود دارد که من می‌توانم به آن دسترسی پیدا کنم. یکی از این راه‌ها، رسانه‌های جمعی هستند. رادیو، تلویزیون، مطبوعات و سیستم پیامکی یا سیستم‌های تلویزیونی که خیلی رایج شده است. در دسترس‌ترین آن‌ها هم تلویزیون است. اطلاع رسانی‌های دیگر هم می‌تواند به وسیله‌ی مشاوره‌های نفر به نفر یا مشاور‌ه‌هایی که در فروشگاه‌های کتاب یا کتاب‌خانه‌های عمومی است، صورت بگیرد. این‌ها می‌توانند مجموعه قالب‌هایی باشد که هر کسی به فراخور برخوردی که با هر کدام از این قالب‌ها دارد، بتواند کتاب مورد نیاز خود را شناسایی کند البته در دل تمامی این‌ها بحث بروشور کتاب وجود دارد یعنی شما می‌توانید بسته‌ای از کتاب را به یک‌دیگر معرفی کنید.

بحث سیر مطالعاتی در دل تبلیغات کتاب به چشم می‌خورد، یعنی شما می‌توانید کتاب‌ها را طوری معرفی کنید که مخاطب احساس کند که کتاب با توجه به معلومات، سن و جنسش به او پیشنهاد و معرفی شده است و ما نام آن را تبلیغات هوشمند می‌گذاریم. تمامی این کارها ممکن و شدنی است و مجمع ناشران انقلاب اسلامی در حال بررسی این موارد است و ان شاء الله به زودی ثمر می‌دهد و در اختیار مردم قرار می‌گیرد تا هر کسی بتواند با توجه به هر سن و جنسی که دارد اطلاعات کتاب‌های مفید را از مجموعه‌ی ناشران دریافت کند و بعد آن را تهیه نماید. این کلیت تبلیغ کتاب است.

متأسفانه تبلیغات در کشور ما بسیار ضعیف و سطحی است. شما در حال حاضر چه طور به روز و به موقع از کتاب‌های مفید مطلع می‌شوید؟ آیا تا به حال برای شما پیش نیامده که مثلاً وارد یک کتاب فروشی شوید و یا در نمایشگاه کتاب حضور یابید و مشاهده کنید که کتابی مثلاً نه ماه پیش منتشر شده است ولی هنوز شما از آن بی‌خبر هستید. فکر می‌کنم تقریباً هیچ کانل حرفه‌ای برای معرفی و تبلیغ کتاب وجود ندارد و ناشر تولید می‌کند، موّضع تولید می‌کند و در این وسط هیچ تبلیغی به آن معنا صورت نمی‌گیرد یا روش سرمایه‌گذاری نشده مگر ناشران دولتی و نیمه دولتی که هر از چند گاهی به بهانه‌ی تولید کتاب‌هایی تبلیغات مختصری به شکل پوستر و بنر و یا مصاحبه انجام می‌دهند که هیچ کدام از این‌ها تبلیغات به آن معنا حساب نمی‌شود پس وضعیت، وضعیت خوبی نیست ولی خوب باید قدم گذاشت. باید حرکت کرد. فکر می‌کنم که کم‌کم در موضوعات مختلف مشکل حل شود.

منبع:منا