نیروی انسانی و تشکیلات در سازمان های فرهنگی

در مطلب "سپاس از ابراز لطف علاقه مندان به حوزه کتاب دینی"وسایر موارد،مبتنی و بیان چند دغدغه بود:

بیان این مطالب می تواند در نوع نگاه به این سازمان ها خصوصا برای کسانی که در مورد سرنوشت آن تصمیم گیری می کنند،می تواند مفید باشد.این دغدغه بر اساس دغدغه هایی بود که برای بوستان کتاب بر ان مبتنی بود ومراحلی از ان انجام گرفته بود ولی ناتمام ماند.

موسسه بوستان کتاب،به اذعان کسانی که با حوزه کتاب آشنایی دارند وهمچنین امتیازات کسب شده،اظهار نظر های صورت گرفته و...نشان از حرکتی جهشی در جهت ارائه کتاب دینی در حد نیازمخاطبان با رعایت استاندارهای لازم داشت.اقدامات مهمی برای  دست یابی به این مرحله صورت گرفته،عدم غفلت از این عوامل تاثیر گذار،جهت حفظ آن بسیار لازم است.

تلاش جمعی به ضمیمه نیت خالصانه:

 در نیل به این توفیق بدون تردید تلاش جمعی صورت گرفته است،که به میزان "اراده"،"اقدام" و"تاثیر" ومهمتر از همه "خلوص نیتی" که هر کدام از این عزیزان داشته اند،"ماجور" خواهند بود.حتی اگر اراده ای خواسته یا ناخواسته برای نادیده گرفتن تلاشی مفید وموثر که در نیل موسسه بوستان کتاب به این موقعیت صورت گیرد ویا مسائل وارونه معرفی شود – ممکن است در کوتاه مدت توفیقی حاصل کند- اما آنچه که در نهایت ماندگار است،کارهای صادقانه وخالصانه لوجه الله است. «ماعندکم ینفد و ما عند الله باق» (نحل/ 96). که حکم به جاودانگی آنچه نزد خدا است،می کند و یا "فاما الزبد فيذهب جفاء و اما ما ينفع الناس فيمكث في الارض "( آیه17 رعد )می فرماید: حقّ و باطل با هم هستند، امّا سرانجام، باطل رفتنى  و حقّ ماندنى است. این مسئله غیر از نتیجه  برای عامل آن(اجر وعدم آن)،در رسیدن به هدف،دخالت تام دارد،که:انما یتقبل الله من المتقین(مائده،27).کاری به نتیجه می رسد که برای غیر خدا نباشد.که اگر این ویژگی را داشته باشد وبرای او انجام شود،از عنایت خداوند برخوردار خواهد بود. ان تنصرالله ینصرکم و یثبت اقدامکم(محمد/7)،هرکس خدا را یاری کند، خدا نیز او را یاری خواهد کرد و ثبات قدم به او خواهد داد.نباید توهم شود که این مسائل در حرکت های اجتماعی بی اثر است ومثلا با رابطه علی ومعلولی هر اقدامی که صورت گیرد،نتیجه ان قهری خواهد بود.اتفاقا به دلیل همین رابطه علی ومعلولی باید این عوامل در رسیدن به هدف،باور داشت.

تاثیر سازمان فرهنگی در پیش برد اهداف(شرط لازم ونه کافی):

از ضروری ترین کارهای اجتماعی خصوصا در حوزه فرهنگ،ایجاد زمینه برای ماندگاری آن است.بهترین شاهد این ضرورت واقعه غدیر ودستور خداوند به پیامبر-ص-انجام وظیفه معرفی جانشینی،که به عنوان آخرین حلقه اکمال دین تعبیر شده است.با گسترش حوزه فعالیت های اجتماعی و حضور سازمان ها در حرکت های اجتماعی وفرهنگی،وتاثیر بیشتر ان در اهداف مورد نظر،ترسیم زیر ساخت ها وبنیان های ان برای استمرا ودوام حرکت،از مهمترین اقدامات برای ماندگاری است.برای دست یابی به آن این موارد ضروری است:

تنظیم نقشه راه،شامل تبیین وتنظیم دقیق هدف و ماموریت

تنظیم سند راهبردی چشم انداز وبرنامه دراز مدت

تنظیم برنامه کوتاه مدت

تنظیم برنامه سالانه

اجرای برنامه عملی برای تحقق برنامه های تدوین شده

ارزیابی مستمر ودقیق جهت اطمینان از اجرای برنامه ها

اصلاح مستمر فرآیندها براساس برنامه

به روز رسانی مستمر سازمان جهت چالاکی هرچه بیشتر

دخالت عامل انسانی در کار فرهنگی به عنوان راهبر سازمان فرهنگی:

با ایمان کامل به تاثیر قدرت سازمان در پیش برد اهداف،اما حرکت فرهنگی به دلیل این که مهمترین عامل تاثیر گذار ان،انسان است،علاوه بر تاثیر سازمان،توجه به نقش افراد موثر در نیل به اهداف بسیار ضروری است.به عبارت دیگر داشتن سازمانی منسجم وپویا برای حرکت فرهنگی بسیار مهم،موثر وضروری است،اما این مسئله شرطی لازم است ونه کافی.عوامل انسانی هرچند به تنهایی قدرت تاثیر حرکت سازمانی را ندارد،اما شرط توفیق حرکت سازمانی است.ممکن است در سایر بخش ها از جمله صنعت تاثیر عامل انسانی به صفر نزدیک شده باشد،اما در کار فرهنگی، تصمیم گیرنهایی عامل انسانی است.

شرایط لازم نیروی انسانی:

طبیعی است نیروی انسانی بر اساس اهداف سازمان نیازمند ویژگی هایی است:

            داشتن دانش و کفایت لازم برای مسئولیت مورد نظر

            واگذاری مسئولیت با اختیارات کافی

            تعهد ومسئولیت پذیری عامل انسانی

            ارزیابی مستمر عملکرد همرا با تشویق وتذکر

            آموزش مستمر جهت رفع کمبودها جهت ارتقا وبه روز رسانی دانش نیروی انسانی

انجام کار به عنوان تکلیف عینی:

در مطلب "تفاوت عمل صالح و عمل خیر"توجه به موضوعی مهم شده،برای توفیق وبه هدف رسیدن کار،خصوصا کار فرهنگی اگربه عنوان تکلیف به آن نگاه شود،نوع نگاه وبه کارگیری عوامل وتوانایی ها،و...کاملا متفاوت  است.بدون تردید نتایج کار با توجه به مطالب پیش گفته نیز قابل قیاس با نوع نگاه های دیگر نخواهد بود.بدیهی است در این شکل کار بر منافع شخصی در اولویت قرار می گیرد.

نگاهی به واقعیات موجود سازمان های فرهنگی دینی:

آنچه در اغلب سازمان های تبلیغی دینی واز جمله در بوستان کتاب،با آن مواجهیم،بر اساس نیازهایی در ابتدای انقلاب سازمان هانی شکل گرفته است.در سال های اخیر با بهره گیری از دانش روز تلاش های ارزشمندی جهت اصلاح صورت گرفته است.از جمله دفتر تبلیغات اسلامی ظاهرا نسبت به موارد مشابه رشد قابل توجهی داشته است،گرچه با آنچه باید باشد فاصله زیادی دارد.

بوستان کتاب از نظر سازمان تشکیلات ونیروها:

بوستان همانند سایر بخش های دفتر،فاقد بسیاری از الزامات لازم حتی اساسنامه و پروانه نشر بود.پس از اقدامات اولیه در دوره جدید دفتر تبلیغات اسلامی که نگاهی علمی تر به سازمان وتشکیلات خود داشت،لازم بود تا موسسه بوستان کتاب نیز در این حرکت به تناسب اقدام کند.اما خودگردانی موسسه که تلقی درستی از ان نبود درمیان مدیران عالی دفتر نبود-دربحث اقتصاد وفرهنگ به ان خواهم پرداخت-در این حرکت هیچ برنامه ای از طرف دفتر برای ان پیش بینی نشده بود.آنچه علی القاعده وظیفه طرح وبرنامه،ارتباطات،کنترل پروژه و...بود یا در موسسه به طور کامل انجام نمی شد ویا مسئول موسسه عهده دار ان بود،چون برای ان در ساختار ابلاغی چایگاهی پیش بینی نشده بود.در سال 87 با استقرار تیم "تحلیل سیستم"به منظور بررسی نیازهای اساسی ساختاری،تشکیل شد.هرچند متاسفانه با ان برخورد مناسبی از طرف کسانی که باید بیشترین حمایت می داشتند،صورت نگرفت.پس از ان سازمان نفرات با بیش از 120نفر ساعت کار، طراحی شد که چند بخش قابل توجه در ان پیش بینی واضافه شد.

            طرح وبرنامه

            نظارت وپایش

            برنامه ریزی تولید

            کنترل کیفیت

            بازاریابی فروش

            ارتباطات با مراکز

برخی موانع در جهت این حرکت:

اجرای این بخش ها گرچه می توانست کمک قابل توجهی به حرکت براساس برنامه،اصلاح فرایندها،تقلیل زمان اجرای پروژه ها،ارتباطات منظم با تامین کنندگان و خدمت گیرندگان،وشناسایی دقیق تر بازار های هدف مفید واقع شود.اما این ساختار در صورتی موفق خواهد بود که عوامل انسانی متناسب با آن همراهی کنند.

با تلاش ارزشمندی  که اغلب همکاران در وظایف خود داشتند به طور طبیعی در برابر تغییرات برخی افراد به دلایل گوناگون مقاومت می کنند.حتی برای عدم توفیق آن به حربه های مختلف متوسل می شوند.

علیرغم ان که هیئت مدیره در چند سال اخیر در سازمان موسسه پیش بینی شده بود ولی در این جهت ورودی نبود.جایگاه ریاست دفتر به گونه ای بود که معمولا این عزیزان بر خلاف نظر ایشان ورودی جدی نداشتند.احیانا چنین تلقی بود که نگاهی که باید به موسسه ای انتشاراتی والزامات آن نسبت به موسسه صورت نمی گرفت.به طوری که در برنامه کاری سال 89 در نظر گرفته شده بود تا فلسفه وجودی وجایگاه موسسه برای مدیران عالی دفتر تبیین شود.

شاید جای سوال باشد علیرعم توفیقات موسسه در این سال ها و28 نوبت ناشر برگزیده شدن که یک نوبت آن آروزویی دست نیافتنی برای مراکز هم سوبود ویا 18%اثار چاپ اول در جشنواره ها برگزیده شدن،نیز در این نگرش موثر نبود.به نظر اینجانب این مسئله عادی نبود وبه صورت ارادی این رفتار صورت می گرفت که در صورتی که بیان آن برای ارتقای چنین مراکزی مفید باشد،درآینده آن را باز خواهم کرد.

در چنین فضایی که از یک طرف ضرورت حرکت بود واز طرفی مساعدتی از ناحیه کسانی که انتظار بود وجو نداشت،واز سوی سوم مقاومت صورت می گرفت.به صورت طبیعی هم کار را کند می کرد واحیانا مسائل به گونه دیگر جلوه گر می شد.احیانا برخی ضعف وقصورها ویا حتی برخی اصلاح روندها به عنوان سوء رفتار تعبیر می شد وشور بختانه در این مرحله نیز نه تنها مساعدتی از ناحیه مدیران عالی نبود که حتی برخی از این مقاومت ها، احساس حمایت هم می کردند.

امیدوارم در بخش مربوط در کتابی که در دست تدوین دارم این مسئله را بیشتر باز کنم.

این راه برای بوستان برگشت ناپذیر است،البته اگر بخواهد این مسیر رشد را ادامه دهد وگرنه باید ظرف چند ماه وچند سال موسسه فلسفه وجودی خود را ازدست دهد وچنین مباد.

در مورد برخی اظهار نظرها که از در این وبلاگ ویا برخی دوستان دیگر اظهار داشتند،از جمله در دیداری که با جناب دکتر حمیدزاده مدیرکل توسعه مراکز فرهنگی در4/11/89داشتم،ایشان ضمن تقدیر از عملکرد بوستان باتوجه به مقایسه این سال ها با قبل آن و...،اولا خواستند اگر با تغییر مدیریت مجدد دعوت به همکاری شدی،علیرغم سختی شرایط جدید،ان را به خاطر مصلحت بوستان بپذیر،،اگر چنین شرایطی نبود،به هرکس که مسئول است کمک کن تا بتواند مشابه قبل هدایت کند وثالثا تلاش جهت تکثیر نیروهایی برای چنین مدیریت هایی.که ابراز کردم به سرپرست فعلی هم اعلام امادگی کردم،هرچند از طرف ایشان درخواستی صورت نگرفته، برگشت هم با توجه سختی شرایط کار مسئله سرمایه وفضا عملا کار را غیر ممکن کرده بود،فقط برای عدم شانه خالی کردن از تکلیف،قصد استعفا نداشتم که جناب ربانی تکلیف را ساقط کرد.استمرار ان برای اینجانب وجاهتی نداشت مگر به کارگیری تجربه وادای دین.لذا تا مادام که شرایط کار عوض نشود،ادامه کار همچنان غیر عملی است.مگر ان که قصد این باشد که موسسه محدودتر باشد واز ظرفیت ممکن خود بهره برداری نکند که در این صورت با شرایط کمتری کار عملی است.این مسئله همان معمایی است که در صورت لزوم در مورد ان بیشتر بحث خواهد شد که چرا بالندگی موسسه را برخی حتی از درون دفتر خوش نداشتند.