محمد سروش محلاتی:برداشت جاهلانه از عزت هرگونه پایداری را عزت محسوب می کند/ مصالحه پیامبرص، مقدمه فتح مکه شد

چکیده:

در سال ششم هجرت وقتی پیامبر در ذی القعده مدینه را به قصد مکه ترک می کند به همراهانش می گوید که در این ماه های حرام قصد جنگ با مشرکان را نداریم و صرفا برای حج می رویم. مشرکین جلو کاروان پیامبر را می گیرند و مانع حرکتشان به مکه می شوند. بعد از گفتگوها پیامبر به این تصمیم می رسد که مصالحه کند و کار به جنگ نکشد. بدین ترتیب مصالحه صورت می گیرد که پیامبر و کاروانش امسال از رفتن به مکه منصرف شوند و سال دیگر شهر در اختیار آنها باشد تا حج بگذارند. این مصالحه برای برخی مسلمانان خیلی سخت قابل قبول می شود اینکه دست خالی از سفر حج برگردند. مصالحه امضا می شود و علاوه بر موضوع حج موارد دیگری هم مورد توافق قرار می گیرد. رگ گردن برخی از مسلمانان بیرون می زند. سردمدار این دلواپسان عمر بن خطاب بود. با وجود اینکه این مصالحه با نظر و تصمیم شخص پیامبر صورت گرفته بود اما آنها زیر بار نمی رفتند.بالاخره پیامبر بر این گروه فشار غالب می شود و مصالحه امضا می شود. پیامبر می گوید نمی دانید چه خیر و برکتی در این مذاکره بود. این آغازی بر فتحی بزرگ است. با ورود به مکه در سال بعد خواهیم توانست تصویر و تبلیغ غلطی که از مسلمانان ارائه  داده شده است را اصلاح کنیم/

به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران، حجت الاسلام والمسلمین استاد محمد سروش محلاتی در نهمین شب از ایام عزاداری سالار شهیدان که در دارالزهرای تهران سخنرانی می کرد با اشاره به اساسی ترین شعار امام حسین(ع) در نهضت عاشورا اظهار کرد: یکی از اساسی ترین شعارهای اباعبدالله الحسین(ع) در نهضت مقدس عاشورا شعاری بر اساس عزت طلبی بود که با تعابیر مختلف در ماجرای عاشورا مطرح شده است. معروف‌ترین آنها هیهات من الذله است که به صورت قطعی ذلت را نفی می کند.

وی افزود: آیا عزت قلمرو و محدوده خاصی دارد یا نه؟! یک احتمالی که می شود مطرح کرد این است که عزت را با احتیاط به دو قسم تقسیم کنیم. اینکه عزت بر دونوع عزت حکیمانه و عزت سفیهانه تقسیم می شود.

حجت الاسلام والمسلمین  استاد محمد سروش محلاتی با بیان اینکه عزتی که امام حسین(ع) مطرح کرد عزت حکیمانه بود یادآور شد: نوع دیگری از عزت هم وجود دارد که  ظاهری عزت طلبانه دارد ولی در حقیقت سفیهانه است. بین این دو نوع عزت نوعی تقابل وجود دارد.

وی افزود: هر کسی که شعار هیهات من الذله می گوید لزوما شعار امام حسین(ع) را تکرار نمی کند. این شعار اگر از موضع حکیمانه گفته شود بازگویی شعار اباعبدالله الحسین(ع) است و اگر از موضع سفیهانه گفته شود در مقابل شعار امام حسین(ع) قرار دارد.

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه ارزشهایی چون عدالت مطلق هستند تصریح کرد: نمی توان جایی را سراغ داشت که در آن عدالت عنصری ناپسند و مذموم باشد. برخی از ارزشها در شرایط خاصی ارزش محسوب می شوند و خارج از آن شرایط فاقد آن ارزش هستند. مثلا انفاق و صدقه به گفته قرآن با ریاکاری از بین می رود. پس انفاق هم دو نوع است انفاق خوب و انفاق بد. جهاد هم چنین شرایطی دارد. خداوند می فرماید در راه خدا جنگ کنید اما زیاده روی نکنید. حدی برای جهاد وجود دارد. گفته شده است تنها با آنهایی بجنگید که با شما می جنگند و با دیگران کاری نداشته باشید که آن ظلم محسوب می شود. پس جهاد هم واجب مشروط و مقید است نه مطلق.

وی در ادامه بحث خود با مطرح کردن این سوال که آیا عزت خواهی ارزشی مطلق است یا ارزشی مقید؟! ادامه داد: اگر بپذیریم که عزت خواهی هم ارزشی مقید است آنگاه عزت خوب و عزت بد خواهیم داشت.

حجت الاسلام والمسلمین استاد محمد سروش محلاتی  با اشاره به اینکه امر به معروف و نهی از منکر با اینکه واجب است اما شرایطی دارد افزود: اگر شرایط امر به معروف ونهی از منکر فراهم نباشد ممکن است در شرایطی به فعلی حرام تبدیل شود. روزه و نماز هم چنین است. بدون داشتن شرایط آن تبدیل به حرام می شوند.

وی با اشاره به شرایط عزت مطلوب خاطرنشان کرد:  برداشتی جاهلانه از مقوله عزت وجود دارد که هرگونه ایستادگی و پایداری را عزت محسوب می کند . هرجایی که بابی برای مذاکره باز می شود آنجا عزت را پایمال فرض می کند. این نگاه در اسلام پیشینه دارد. در سال ششم هجرت وقتی پیامبر در ذی القعده مدینه را به قصد مکه ترک می کند به همراهانش می گوید که در این ماه های حرام قصد جنگ با مشرکان را نداریم و صرفا برای حج می رویم. مشرکین جلو کاروان پیامبر را می گیرند و مانع حرکتشان به مکه می شوند. بعد از گفتگوها پیامر به این تصمیم می رسد که مصالحه کند و کار به جنگ نکشد. بدین ترتیب مصالحه صورت می گیرد که پیامبر و کاروانش امسال از رفتن به مکه منصرف شوند و سال دیگر شهر در اختیار آنها باشد تا حج بگذارند. این مصالحه برای برخی مسلمانان خیلی سخت قابل قبول می شود اینکه دست خالی از سفر حج برگردند. مصالحه امضا می شود و علاوه بر موضوع حج موارد دیگری هم مورد توافق قرار می گیرد. رگ گردن برخی از مسلمانان بیرون می زند. سردمدار این دلواپسان عمر بن خطاب بود. با وجود اینکه این مصالحه با نظر و تصمیم شخص پیامبر صورت گرفته بود اما آنها زیر بار نمی رفتند.بالاخره پیامبر بر این گروه فشار غالب می شود و مصالحه امضا می شود. پیامبر می گوید نمی دانید چه خیر و برکتی در این مذاکره بود. این آغازی بر فتحی بزرگ است. با ورود به مکه در سال بعد خواهیم توانست تصویر و تبلیغ غلطی که از مسلمانان ارائه  داده شده است را اصلاح کنیم.

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه این روایت تاریخی افزود: بعد از این مصالحه، پیامبر فرمودند همین جا شتر ها را قربانی می کنیم و سرها را می تراشیم و از احرام خارج می شویم،( تاریخ می گوید پیامبر این حرف را سه بار تکرار کرد) کسی از مسلمانان به این گفته ایشان توجه نکردند تا اینکه پیامبر خود شتر را قربانی کرد و سرش را تراشید و آرام آرام مسلمانان راضی شدند دستور او را عملی کنند.

پس معلوم می شود همیشه هم عزت ها و ایستادگی ها درست نیست.

حجت الاسلام والمسلمین استاد محمد سروش محلاتی با اشاره به اینکه امام حسن‌ مجتبی(ع) هم مصالحه با معاویه را امضاء کرد افزود: بعد از امضای امام مجتبی(ع) بر مصالحه با معاویه افراد باسابقه ای چون حجر بن عدی، امام مجتبی(ع) را به این خاطر مورد مذمت و اهانت قرار دادند. چرا امام مجتبی(ع) نپذیرفتند که زیر بار خواسته برخی از این افراد نرود؟ چه مانعی وجود داشت که امام حسن(ع) هم شعار هیهات من الذله سر دهد؟ چرا این شعار در ماجرا کربلا هست و در ماجرای مقابله امام حسن(ع) با معاویه نیست؟ مساله عزت هم جایگاه و قلمرو خاصی دارد که باید آن را تشخیص داد.

این سخنران نهمین شب محرم در دارالزهرای تهران  تصریح کرد:در عزت که مقاومت و ایستادگی است باید به این مساله توجه داشت که اولا چه می دهیم و ثانیا چه می گیریم. با این ایستادگی و مقاومت چه به دست می آید  و چه از دست می رود؟ اگر در این معادله بتوان تشخیص داد و به نتیجه رسید که آنچه که به دست می آید ارزشمند تر از آنچه است که از دست می رود، آن عزت حکیمانه است. و بالعکس آن معامله ای سفیهانه محسوب می شود.

وی با اشاره به اینکه باید توجه داشت با عزت چه به دست می آید و با چه قیمتی به دست می آید افزود: گاهی اوقات هزینه های عزت هزینه های بسیار بالایی است و گاهی هزینه های عزت را کسانی می پردازند که خود کاره ای نیستند و نمی خواهند هزینه بدهند. با اینکه برخی اوقات هم هزینه عزت را کسانی می دهند که واقعا عاشقند و ایمان دارند.

حجت الاسلام والمسلمین  استاد محمد سروش محلاتی ادامه داد: امام حسین(ع) در روزهای قبل از عاشورا بارها به یارانش گفت هرکه می خواهد برود. عزت خواهی یک مقوله اختیاری است و ارزش آن هم به این سبب است. اگر عزت خواهی مساله ای اجباری و تحمیلی بود که دیگر ارزش و اهمیتی نداشت.

وی افزود: امام حسین(ع) برای اینکه هزینه عزت خواهی خود را بدهد آماده بود و هزینه ای هم به سایرین تحمیل نکرد. خودش و به خاطر اعتقاد خود این هزینه را داد. امام حسین(ع) وقتی هیهات من الذله گفت که در برابر حکومت به عنوان یک معترض بود. او مسوولیت یارانش را هم به خود آنها واگذار کرد. اما امام حسن(ع) بعد از شهادت علی(ع) در راس حکومت قرار گرفته بود و مردم با او بیعت کرده بودند. او در جایگاهی قرار داشت که اگر هیهات من الذله می گفت هزینه اش را عموم مردم می دادند. مردمی که اغلب آمادگی هزینه دادن را نداشتند. بین شرایط امام حسین(ع) و امام حسن(ع) فرق زیادی وجود داشت.

حجت الاسلام والمسلمین  استاد محمد سروش محلاتی در پایان سخنرانی خود با اشاره به فرازهایی از یادداشت های روزانه شهید مطهری افزود: ایشان می نویسند: اما حسن(ع) متصدی خلافت و مسئول جان و مال و ناموس مردم بود و در صورت مقاومت در برابر معاویه جان و مال مردم در برابر حملات لشکریان معاویه قرار می گرفتند و نتیجه آن فنای تدریجی سربازان و محاصره مسلمین بود. امام حسین(ع) یک معترض بود. یک آمر به معروف و ناهی از منکر بود. او تنها مسئول یارانی بود که با او بیعت کرده بودند و مسئول خانواده خود بود. اساسا معنی ندارد یک فرد به نیابت از دیگران انقلاب کند. این تفاوت عظیم شرایط امام حسن(ع) و امام حسین(ع) بود.

جماران