جعفریان، جعفریان است

بیشتر رجالی که به سبب شاخصه‌های علمی، اجتماعی، دینی، سیاسی و یا فرهنگی سیمای تاریخی به خود می‌گیرند، حتماً الگوهایی از زبدگان را سرمشق زندگانی خود قرار داده‌اند.

در این میان، استثنائاتی وجود دارد که خود الگو و نمونه بارزی برای الگوپذیری هستند؛ رسول جعفریان از جمله این رجل است. در بررسی شخصیت او، این ابهام، ذهن را به خود مشغول می‌کند که به راستی، رسول جعفریان به کدامین طیف، مسلک و شخصیت گرایش دارد و یا از آنان الگو گرفته است؛ در حوزه تاریخ‌نگاری، آثارش به کدام یک از قدمای این حوزه شباهت دارد؛ در حوزه دین پژوهی و نگارش تاریخ اسلام با کدامیک از حاضران و غایبان این حوزه می‌توان وی را مقایسه کرد؛ در حوزه مدیریت نیز هکذا. اقدامات او در طی چهار سال و سه ماه مدیریت کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس، بی‌گمان ماندگارترین عملکرد زندگی اوست. عملکرد جعفریان بی‌شباهت به هیچ‌یک از مدیران فرهنگی کشور و بی‌شباهت به هیچ یک از مدیرانی است که عملکردی تعریف شده در چهارچوب‌های تنگ بوروکراسی اسیرند و جسارت گذر از خطوط تعریف شده را ندارند؛ به بیا ن دیگر، جعفریان نه فقط در حوزه تاریخ‌نگاری و مدیریت فرهنگ اثرات و حسنات بی مثالی از خود برجای نهاد، بلکه در حوزه‌ای دیگر نیز بی‌نهایت مثمر اثر بود و آن حوزه اخلاق پژوهشی بود؛ در طی سالیان دراز هم قبل و هم بعد از انقلاب که نهادهای آموزشی و فرهنگی به تقلید از غرب و همسو با مدرنیته جهانی در کشورمان یکی پس از دیگری بنا می‌شد و هر یک داعیه حضور مؤثری در فرهنگ داشتند و هر یک وجود فرهنگ ایرانی و اسلامی را منوط به وجود خود می‌دانستند اما غافل از اینکه اخلاق و روحیه فرهنگی به عنوان یک نیاز اجتماعی و سرنوشت‌ساز کمتر بدان توجه می‌شد.
بی‌گمان اکثر نهادهای فرهنگی و آموزشی به مرور زمان به حیات خلوت عده‌ای مبدل شد و صرفاً برای رفع حوائج دنیوی و علمی آنان، و دغدغه‌های علمی کشور و مردم در اولویت چندمین آنها قرار گرفت. رجوع پژوهشگران و محققان به بیشتر مراکز علمی و فرهنگی با محدودیت‌هایی همراه است و بسیاری از محققان را با مشکلاتی رو‌به‌رو می‌کند. جعفریان این مشکلات و به بیان درست‌تر، معضلات را در کتابخانه مجلس مرتفع کرد و با شکستن سدها و موانع دسترسی به منابع تحقیق، دگرباره انگیزه حضور پژوهشگران در عرصه تحقیق و تدوین و تألیف را برانگیخت.
شهریور 1387 خبری در بین خبرگزاری‌ها دیده شد:
«حجت‌الاسلام رسول جعفریان به ریاست کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی از سوی دکتر علی لاریجانی ریاست مجلس شورای اسلامی منصوب شد.» این امر برای بسیاری از پژوهشگران و دانشجویان حوزه تاریخ خوشایند بود، چرا که جعفریان در همان روزهای نخستین مدیریت خود دست به اقدامات انقلابی زد و بسیاری از کسانی که دغدغه مسائل فرهنگی، علمی و پژوهشی دارند را متحیر کرد؛ اقداماتی نظیر: برداشتن هرگونه محدودیت دسترسی به منابع کتابخانه‌ای نظیر اسناد، نسخ‌خطی، نشریات و غیره، حذف مراحل ثبت و عضوپذیری به طوری که هر مراجعه کننده‌ای با داشتن کارت ملی می‌توانست از تمام خدمات کتابخانه استفاده نماید، انتشار منابع دسته اول کتابخانه در حوزه اسناد و نسخ‌خطی، انتشار چهار فصلنامه تخصصی، جذب بیش از یکصد و پنجاه تن از نیروهای دانشگاهی مستعد به صورت پروژه‌ای برای انجام امور معوقه حوزه‌های مختلف کتابخانه (مثل: فهرست‌نویسی اسناد مهم کتابخانه، فهرست‌نویسی کلیه نسخ‌خطی، اسکن اسناد، اسکن نسخ‌خطی، اسکن نشریات و مرمت اسناد و نسخ‌خطی)، برگزاری همایش‌های تخصصی حوزه تاریخ مجلس، عراق، افغانستان و ...، تأسیس نخستین موزه چاپ ایران، راه‌اندازی موزه مجلس شورای اسلامی، چاپ نزدیک به سیصد عنوان کتاب، تقویت خرید چند برابری کتاب‌های چاپی و نسخ‌خطی، راه‌اندازی خرید اسناد تاریخی در کتابخانه مجلس و صدها اقدام دیگر که در حقیقت چهره‌ای بی‌نظیر از مدیریت فرهنگی جعفریان برجای نهاد.
از سوی دیگر، اقدامات مدیریتی- علمی جعفریان، بسیاری از فعالان حوزه علم پژوهی را با این سئوالات مواجه ساخت که آیا نمی‌توان همین عملکرد را در دیگر مراکز اسنادی، پژوهشی و کتابخانه‌های کشور به انجام رسانید؟ آیا این چنین نمی‌توان بیش از سیصد پژوهشگر و محقق جوان در حوزه تاریخ‌پژوهی، نسخ‌شناسی و سندپژوهی تربیت کرد؟ آیا نمی‌توان بدون محدودیت، اسناد و نسخ‌خطی در اختیار پژوهشگران قرار داد که برخی تنها راه ممر زندگی آنها پژوهش است و بیش از نود درصد ایشان درآمد دیگری به غیر از درآمد نوشتن ندارند. همچنین، عملکرد و روش مدیریتی جعفریان تأثیر شگرفی بر مدیریت دیگر مراکز فرهنگی کشور نهاد که می‌توان حداقل آن را در تاریخ معاصر کشورمان کم‌نظیر دانست.
بدین‌ترتیب، بی مناسبت نیست اکنون که جعفریان با کتابخانه مجلس خداحافظی می‌کند، در عرصه‌ای دیگری از علم‌اندوزی آماده کارزار می‌شود، بگوییم جعفریان را نمی‌توان با هیچ کس دیگری مقایسه کرد، به سبب آنکه اقدامات و منش علمی و مدیریتی او به هیچ کس دیگری شباهت ندارد؛ پس این جمله در توصیف او شایسته به نظر می‌رسد که: جعفریان، جعفریان است.

علی ططری- مدیر مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی