ايجاد تعادل ميان "جمهوري" و "اسلامي" / علي مطهري

چکیده:

كلمه " جمهوري " شكل اين حكومت و كلمه "اسلامي" محتواي آن را نشان مي دهد» يعني حاكم به وسيله مردم انتخاب مي شود تا مقررات اسلامي را پياده كند و بديهي است كه حاكم و مردم حقوق متقابل دارند

12 فروردين روز استقرار نظام جمهوري اسلامي در ايران است. ويژگي " جمهوري اسلامي" همان طور كه از نامش پيداست اجتماع مردم سالاري با اسلام و به عبارت ديگر اجتماع دموكراسي با ايدئولوژي است. برخي معتقدند دموكراسي همين قدر كه به وسيله ايدئولوژي مقيد شد ديگر دموكراسي نيست، لذا تعبير " جمهوري اسلامي" را يك تعبير متناقض مي دانند و مي گويند يا جمهوري بايد باشد و يا اسلامي و اين دو با هم قابل اجتماع نيستند.

البته اگر مقصود ما از دموكراسي و مردم سالاري، دموكراسي مطلق باشد كه ميل مردم تعيين كننده راه و هدف جامعه است و اساسا مكتب و ايدئولوژي را بر نمي تابد، سخن آنها چندان بيراه نيست، اما اگر پذيرفتيم كه هرگاه مردم مكتبي را پذيرفته باشند و خواهان برقراري يك نظام حكومتي بر اساس آن مكتب باشند، اين امر عين مردم سالاري و دموكراسي است و به عبارت ديگر التزام به يك مكتب منافاتي با حق حاكميت ملي و مردم سالاري و دموكراسي ندارد، در اين صورت بطلان سخن آنها آشكار مي شود.

اما در آن زمان عده اي پيشنهاد كردند كه به جاي " جمهوري اسلامي" عنوان " جمهوري دموكراتيك اسلامي" را به كار ببريم كه امام خميني (ره) با قاطعيت فرمودند" جمهوري اسلامي، نه يك كلمه كم و نه يك كلمه زياد" و شهيد آيت الله مطهري در توضيح اين سخن امام فرمود (به اين مضمون): اگر اين تعبير را به كار ببريم به اين معنا خواهد بود كه اين جمهوري بنيانهاي دموكراتيك دارد و بنيانهاي اسلامي، و آنچه كه بعدا از دخالت مردم در سرنوشت خود و اعمال حق حاكميت ملي خويش ظهور خواهد كرد ناشي از بنيان دموكراتيك اين جمهوري دانسته خواهد شد و اموري مانند اخلاق و معنويت و دعوت به مسجد و نماز و روزه ناشي از بنيان اسلامي آن به شمار خواهد آمد، در حالي كه ما مي خواهيم بگوييم مردم سالاري و دموكراسي به معني درست آن در دل اسلام وجود دارد و "چونكه صد آمد نود هم پيش ماست" و با وجود قيد "اسلامي" اضافه كردن قيد "دموكراتيك" حشو زايد است.

اما مهم اين است كه ما در عرصه عمل به گونه اي رفتار نكنيم كه حرف آن دسته اول صادق جلوه كند. در تاريخ سي و سه ساله "جمهوري اسلامي" گاهي به نام حفظ جمهوريت با اسلاميت آن مبارزه شده است و مثلا به بهانه خواست و مطالبه مردم و اين كه نيازها و مقتضيات زمان عوض شده و يا "دنياي امروز نمي پسندد" خواسته اند مانع اجراي برخي احكام اسلام شوند و به اصطلاح اسلام را باب طبع زمان كنند. در دوره اصلاحات شاهد اين گونه تلاش ها بوديم.

گاهي نيز به بهانه حفظ اسلاميت اين جمهوري يا به بهانه حفظ نظام و يا دفاع از اصل ولايت فقيه، جمهوريت اين نظام آسيب ديده است. رد صلاحيت افراد در دوره هاي مختلف مجلس شوراي اسلامي به دليل اظهار نظر مخالف با تصميمات دولتها يا به طور كلي نظام، يا محدود كردن فضاي آزادي بيان و توقيف مطبوعات به بهانه هاي واهي، و يا برخورد هاي خشن با برخي منتقدان و مخالفان نظام در طول سي و سه سال اخير شواهدي است بر اين مدعا، كه متاسفانه بيشتر در دوره حاكميت اصول گرايان رخ داده است. با بازگشت مجلس به جايگاه واقعي خود و نمايندگي واقعي مردم كه در درجه اول با استقلال آن و رهايي از فشارهاي جانبي به اين جايگاه خواهد رسيد، بسياري از اين كاستي ها رفع خواهد گرديد.

اما اگر بخواهيم در مجموع در نظر بگيريم و داوري كنيم، با همه اين كاستي ها و آسيبها، با توجه به انتخابات هاي مكرري كه در كشور برگزار شده و حضور مستمر مردم در صحنه هاي سياسي و تعيين سرنوشت خود، و از آن طرف تلاش مسئولان و مردم براي پياده كردن احكام اسلام،" جمهوري اسلامي" در مجموع آزمايش خوبي داده و مي تواند نمونه و الگويي براي ساير كشورهاي اسلامي واقع شود. البته اگر ما كاستي هاي مذكور را برطرف كنيم به يك الگوي كامل نزديك تر خواهيم شد.

سخن را با كلام شهيد مطهري پايان مي دهيم كه فرمود :« كلمه " جمهوري " شكل اين حكومت و كلمه "اسلامي" محتواي آن را نشان مي دهد» يعني حاكم به وسيله مردم انتخاب مي شود تا مقررات اسلامي را پياده كند و بديهي است كه حاكم و مردم حقوق متقابل دارند.

منبع:تابناک