انتشار کتاب «اینترنت و دین ‌داری» به قلم نعمت‌الله کرم‌اللهی

چکیده:

کتاب «اینترنت و دین‌ داری» به قلم نعمت‌الله کرم‌اللهی، مدیر گروه سنجش افکار و پیمایش اجتماعی مرکز مطالعات فرهنگی و اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شد.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی " منا نشر" ، با توجه به اقبال روزافزون اقشار گوناگون جامعه و به ویژه جوانان به اینترنت، در پژوهش حاضر، از میان اقشار مختلف جامعه، قشر جوان دانشجو برای بررسی موردی انتخاب و اطلاعات مورد نیاز تحقیق از آنها گردآوری شده است.

مطالعه آثار اینترنت در بین دانشجویان می‌تواند تصویری از وضعیت آینده سایر اقشار را در برخورد با این پدیده نوظهور و به سرعت رشدیابنده هزاره سوم، ترسیم کند. برمبنای این فرض، نویسنده کوشیده است تا رابطه استفاده از اینترنت را با وضعیت دینداری کاربران دانشجو را بررسی کند.

حاصل تلاش مؤلف در این تحقیق، در قالب پنج فصل به شرح ذیل تنظیم شده است: فصل اول به کلیات تحقیق اختصاص دارد. در این فصل، پس از مقدمه، ابتدا فضای مفهومی موضوع مورد بررسی در مبحث بیان مسأله، ترسیم و زمینه برای طرح سؤال اصلی تحقیق فراهم شده است. سپس در ادامه، به بیان اهمیت موضوع و اهداف تحقیق پرداخته و در ادامه، پیشینه تحقیق آورده شده است.

با توجه به تبیینی بودن موضوع تحقیق و اشعار داشتن آن به دو پدیده اینترنت و دینداری، در فصل مذکور، در ذیل دو مبحث جداگانه، گزارش نسبتاً مستوفایی از تحقیقات مرتبط با موضوع اینترنت و دینداری بیان شده است. با عنایت به جوان بودن پدیده اینترنت در جهان و ایران و در نتیجه ناچیز بودن تعداد تحقیقات داخلی در این خصوص، در مبحث مربوط به پیشینه پژوهشی اینترنت، افزون بر گزارش محتوایی و روش‌شناختی تحقیقات داخلی، برخی تحقیقات خارجی نیز شناسایی و گزارش شده‌اند.

اما، در مبحث مربوط به موضوع دین‌داری، با توجه به تکثر نسبتاً قابل قبول تحقیقات داخلی (به ویژه پایان‌نامه‌ها‌ی دانشجویی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری)، صرفاً به گزارش و ارزیابی انتقادی این قبیل تحقیقات بسنده شده و برای پرهیز از اطناب بحث، از پرداختن به تحقیقات خارجی موجود در این زمینه احتراز شده است.

فصل دوم، شامل مبانی و چارچوب نظری تحقیق است. محتوای این فصل در چهار بخش جداگانه تنظیم شده است. در بخش اول، مباحث و نظریات تأثیر در حوزه مطالعات رسانه معرفی شده‌اند. در این بخش، با گونه‌شناسی دیدگاه‌های نظری مربوط به آثار رسانه، برخی از مهم‌ترین این دیدگاه‌ها به صورت مختصر بیان شده‌اند که از جمله آنها می‌توان به نظریه گلوله‌ای، استفاده و خشنودی، برجسته‌سازی و... اشاره کرد.

در بخش دوم، مباحث نظری مرتبط با اینترنت، مطرح شده است. مباحثی درخصوص آثار گوناگون اینترنت، ویژگی‌های اینترنت و شدت و نوع استفاده از اینترنت در این بخش آورده شده است. در بخش سوم این فصل، مباحث مربوط به دین و مدل‌های سنجش دین‌داری به گونه‌ای نسبتاً مفصل مطرح شده‌اند. در این بخش، ابتدا مقدمه‌ای درباب دشواری تعریف دین ارائه و سپس تلاش شده است تا تعریفی متناسب با اهداف این تحقیق، از دین بیان شود. پس از تعریف دین، ابعاد آن از منظر اندیشمندان گوناگون مطرح و در ادامه نیز بحثی مستوفا در باب دین‌داری و مدل‌های سنجش آن ارائه شده است.

در مبحث مدل‌های سنجش دین‌داری، نخست برخی از رایج‌ترین مدل‌های سنجش تجربی دین‌داری غربی، معرفی شده و مورد ارزیابی انتقادی قرار گرفته است. سپس، تعدادی از مدل‌های بومی سنجش تجربی دین‌داری معرفی شده است. در پایان این بخش نیز با ارزیابی انتقادی مدل‌های بومی، با الهام از مدل شجاعی‌زند، مدلی برای سنجش تجربی دین‌داری ارائه شده است.

در انتهای فصل دوم، جمع‌بندی نسبتاً کاملی از کلیه مباحث آن ارائه و زمینه برای تدوین چارچوب نظری هموار شده است. در مبحث چارچوب نظری، با انتخاب نظریه عمل بوردیو، به عنوان نظریه‌ای که امکان تبیین همراهی علت و دلیل را فراهم می‌آورد، تلاش شده است تا متغیرهای برگرفته از دیدگاه‌های نظری گوناگون، در ذیل یک سازه نظری، به گونه‌ای اندام‌وار، سازمان داده شده و زمینه نظری لازم برای تبیین تئوریک مسأله اصلی تحقیق یعنی آثار استفاده از اینترنت بر دین‌داری افراد مورد مطالعه، فراهم شود. پس از چارچوب نظری، مدل تحلیل و فرضیات تحقیق نیز شده است.

فصل سوم به روش‌شناسی تحقیق اختصاص دارد. در این فصل، ابتدا روش تحقیق، جمعیت آماری، حجم نمونه و شیوه نمونه‌گیری بیان شده است. سپس، در مبحث سنجش متغیرها، تک تک متغیرهای تحقیق به صورت مفهومی و عملیاتی تعریف شده‌اند. در ادامه این فصل، ابزار گردآوری اطلاعات مورد نیاز تحقیق و نیز شیوه برآورد اعتبار و پایایی ابزار مزبور معرفی شده است. در پایان فصل سوم، روش و تکنیک های تحلیل داده‌ها و شیوه برازش نیکویی مدل تحلیل عنوان شده است.

فصل چهارم دربرگیرنده‌ی یافته‌های تحقیق است. این فصل در سه بخش تنظیم شده است. در بخش نخست، تصویری از سیمای نمونه آماری ترسیم شده است. در این بخش، ویژگی‌های زمینه‌ای دانشجویان (سن، جنس، رشته تحصیلی،...) به صورت خلاصه معرفی شده است. در بخش دوم، توصیفی از متغیرهای مربوط به اینترنت و دین‌داری ارائه شده است.

در بخش مزبور، یافته‌های مربوط به میزان و نحوه استفاده از اینترنت و نیز وضعیت دین‌داری دانشجویان آمده است. بخش سوم نیز به آزمون فرضیات تحقیق اختصاص یافته است. در پایان فصل چهارم، نیکویی برازش و تناسب مدل تحلیل با داده‌های تحقیق، از طریق کاربرد روش آماری تحلیل مسیر، ارزیابی شده است.

فصل پنجم یا فصل پایانی تحقیق، به استنتاج نهایی وارائه پیشنهادها و راهکارهای علمی و عملی اختصاص دارد. در این فصل ابتدا، تصویریاجمالی از فرایند تحقیق ترسیم شده و سپس مهم‌ترین نتایج به دست آمده از تحقیق به بحث نهاده شد و در پایان، براساس نتایج مزبور پیشنهادهایی برای تحقیقات بیشتر و نیزانجام پاره‌ای مداخلات اجتماعی و فرهنگی ارائه شده است.

منبع: منا