یادداشتی از حجت الاسلام محمدرضا زائری: دین ما عین سیاست ماست، ولی نه این قدر!

چکیده:

اگر حضرت امام امروز در حیات ظاهری بود شاید به ما هشدار می داد که: کمی آرامتر ، زیادی تند رفته اید.. راستی چه قدر از این آشوب و جنجال به خاطر حفظ دین خدا و میراث الهی حوزه هاست؟ آیا واقعا تکلیف شرعی روحانیت را به این سطح از حضور و فعالیت مستقیم و جدال سیاسی انتخاباتی کشانده است؟

حجت الاسلام محمدرضا زائری به بهانه سالگرد انتشار منشور روحانیت امام خمینی در یادداشتی نوشت:


قیام تاریخی امام خمینی و شکل گیری انقلاب اسلامی ایران که قبل از هر چیز ماهیتی دینی داشت، متکی به رابطه عمیق میان مردم و روحانیت بود و تصویری تازه از نقش اجتماعی و سیاسی روحانیت رقم زد. امام خمینی در فضای سنتی حوزه چهره تازه ای از روحانیت انقلابی و روزآمد و پیشرو را نشان داد که در متن زندگی طلبگی و در مسیر فقاهت جواهری از واقعیت های بیرونی و عینی و ملموس جامعه غافل نیست و در عین دعوت به آخرت می داند که مسیر اصلاح آخرت از اصلاح دنیا می گذرد.






این رویکرد مبتنی بر حفظ جایگاه اصیل روحانیت به عنوان متولیان دین و اصالت ارزشهای اسلامی و رابطه عمیق میان مردم و روحانیت بود. امام چنان که صراحتا گفتند عدم موفقیت تجربه سیدجمال را فقدان پایگاه ملی و مذهبی در بین مردم می دانستند (1) و عمیقا به این موضوع باور داشتند که هنر و صداقت و تعهد روحانیت موجب اقبال و اعتقاد مردم به روحانیت شده است (2) و در سخت ترین شرایط اجتماعی از باور و دلبستگی مردم به روحانیت ناامید و نگران نبودند.



یکی از بزرگان علما برای من نقل کرد که بعد از اوج گیری گرایشهای ضد دینی قبل از انقلاب تصمیم به ترک لباس روحانیت و خروج از حوزه گرفتم و این موضوع را به حضرت امام عرض کردم. ایشان فرمود که علیرغم ظواهر امر، هرگز مردم از روحانیت و دین جدا نیستند و شما خواهید دید که مردم در عمق وجود خود دیندار و مذهبی هستند و با روحانیت همراهند. این همان باور و اعتقادی است که مقام رهبری حضرت آیت الله خامنه ای نیز همواره نسبت به مردم و مخصوصا جوانان داشته و دارند.


شاید حساسیت و اهمیت همین پیوند است که باعث می شود حضرت امام در آخرین ماهها و روزهای حیات مبارک خود به نوشتن و انتشار نامه تاریخی خود خطاب به روحانیون و طلاب حوزه های علمیه (منشور روحانیت) مبادرت کنند. زیرا امام بزرگوار به خوبی می دانست اگر این جایگاه آسیب ببیند و این پیثوند عمیق گسسته شود هیچ عامل دیگری نخواهد توانست جای آن را پر کند و بی تردید انقلاب و نظام و کشور به سراشیبی سقوط خواهد افتاد.


امام در شرایطی از پیوستگی دین و سیاست سخن گفت و کلام مرحوم سید حسن مدرس (دیانت ما عین سیاست ما و سیاست ما عین دیانت ماست) را فریاد کرد که محیط مذهبی جامعه و فضای فکری حوزه ها در رخوت و انفعال شدید به سر می برد و به دلایل گوناگون از جمله تراکم تجربه های تلخ تاریخی از هر گونه دخالت در مسایل اجتماعی و سیاسی پرهیز می کرد و وظیفه و رسالت خود را تنها در مباشرت اعمال عبادی فردی یا مناسک دینی محدود اجتماعی می دانست. امام کوشید تا با بذل جان و عمر و آبروی خود این فضای به شدت دور از جامعه و سیاست را آرام آرام به متن زندگی سیاسی اجتماعی نزدیک کند و با ظرافت و دقت فراوان (3) ضمن حفظ اصالت و سلامت آن اصل و اساس قویم و بنیادین به پیراستن شاخ و برگها پرداخت.


بدین ترتیب امام می گفت حوزه و روحانیت وظیفه دارد رسالت الهی خود در دعوت مردم به حق و ترویج ارزشهای دینی مانند معنویت و عدالت را در متن زندگی به انجام برساند و پیام قرآن و رسول خدا و اهل بیت را در جریان واقعیت های بین المللی و داخلی به مخاطبان گسترده عرضه کند و با قیام لله برای تحقیق امر به معروف و نهی از منکر بشتابد.



اکنون سالها از آغاز انقلاب گذشته است و به نظر می رسد تجربه حضور سی و سه ساله اجتماعی و سیاسی روحانیت نیازمند مطالعه و بررسی جدی و عمیق باشد. آنچه در نگاهی گذرا به چشم می آید این است که اگر حضرت امام امروز در حیات ظاهری بود شاید به ما هشدار می داد که: کمی آرامتر، زیادی تند رفته اید. در فضای سیاسی این روزهای برگزاری انتخابات و حواشی رقابت های حزبی و جناحی که شاید بیش از سالهای گذشته حضور پررنگ و جدی روحانیت را نشان می دهد و حتی سخنگویان بسیاری از گروهها در کسوت روحانیت هستند، این پرسش جدی را در ذهن مخاطب عام شکل می دهد که راستی چه قدر از این آشوب و جنجال به خاطر حفظ دین خدا و میراث الهی حوزه هاست؟ آیا واقعا تکلیف شرعی روحانیت را به این سطح از حضور و فعالیت مستقیم و جدال سیاسی انتخاباتی کشانده است؟



شاید امروز، اعتدال در میزان مشارکت اجتماعی و سیاسی روحانیت بیش از هر زمان ضروری و لازم باشد. اگر روزگاری تفریط دوری از سیاست و تجنب از انزوا و انفعال خطرناک بود، امروز افراط دوری از جایگاه اصیل معنوی و قدسی روحانیت خطرناک تر است. قرار بود سیاست ما دینی بشود و امروز دین ما سیاسی شده است و به نظر می رسد دین ما عین سیاست ما هست ولی نه این قدر!


مردم باید با دیدن یک روحانی به یاد خدا بیافتند و در حضور او آرامش یابند و با کردار او به آخرت ترغیب شوند و از گفتار او حکمت و معرفت بیاموزند و از همنشینی با او گوهر های معنویت بیاندوزند. این اساس و اصل است و حالا قرار بوده ببینند که می شود در کنار این اساس و اصل، حضور اجتماعی و سیاسی فعال نیز باشد. قرار بوده از گفتار و کردار روحانیت در عرصه اجتماعی و سیاسی تقوا و اخلاص و ادب و معنویت فراگیرند و از حضور و محضر همه بزرگان حوزه از مراجع بزرگوار تقلید تا یک امام جمعه منطقه ای و یک امام جماعت محلی درس دینداری و معنویت بیاموزند. از گفتارشان ادب و حکمت و از حضورشان آرامش و صفا یابند و ببینند که می شود هم روحانی اصیل و سنتی حوزه بود و هم مبارز و مجاهد میدان خدمت اجتماعی و سیاسی و فرهنگی.



از این روست که امام در آخرین روزها و ماههای حیات خود در وصیت نامه اختصاصی خود خطاب به روحانیون با آن شور و حرارت و حرص و نگرانی از خطرات آینده برای حوزه ها و روحانیت می نویسند و می کوشند تا به وارثان دستاوردهای گرانقدر مجاهدت علمای سلف هشدار و بیم دهند. رهبر حکیم انقلاب در سالهای اخیر رویکرد امام در منشور روحانیت را به دقت تعقیب کرده اند و در دیدارهای مکرر خود با روحانیون از آن سخن گفته اند. به نظر می رسد وظیفه ما روحانیون و طلاب است که در سالگرد انتشار این نامه تاریخی به بازنگری و بازخوانی دقیق آن بپردازیم و برای حرکت آینده حوزه ها و حضور سرنوشت ساز روحانیت در جامعه از آن بهره گیریم.



اگر درخود فرورفتن حوزه ها و خزیدن روحانیان به کنج عزلت موجب نفوذ بیگانگان و خطر انحراف نظام و جامعه و تهدید خارجی باشد، دخالت بیش از اندازه در جزئیات امور و غلتیدن به جنجال ها و آشوب های سیاسی باعث از دست رفتن موقعیت مردمی روحانیت و فقدان آن پایگاه اصیل ملی و مذهبی و تهدید داخلی خواهد بود. حساسیت رسالت تاریخی روحانیت دقیقا حفظ تعادل حرکت خود بین این دو تهدید جدی خارجی و داخلی است تا بدون سیاسی شدن دین برای دینی شدن سیاست بکوشد و به اعتدالی برسد که دیانت ما عین سیاست ما و سیاست ما عین دیانتمان باشد.



****


(1) صحیفه امام، ج 5 ص 290
(2) همان، ج 21 ص 276
(3) مانند نوع برخورد با علما و مراجع ناسازگار با حرکت انقلاب و تأکید بر حفظ حرمت آنان در عین قاطعیت، تشکیل دادگاه ویژه روحانیت، اصرار بر حفظ شیوه های سنتی و اصیل حوزه های علمیه و امثال اینها که خود نیازمند بررسی مستقل است.

منبع:+