پیام انتخابات مجلس نهم برای اصولگریان، اصلاح طلبان و اپوزیسیون نظام / فواد صادقی

چکیده:

برای مقابله جدی با تهدیدات خارجی و شتاب در فرایند توسعه کشور نیاز به اجرای سیاست جذب حداکثری و آَشتی ملی و افزودن مخالفین و منزوی شدگان فعلی به فضای سیاسی داخل نظام می باشد.

انتخابات مجلس نهم در حالی برگزار شد که شاید حساس ترین انتخابات مجلس از نظر رابطه با اصل نظام و بقای آن بود.



انتخابات مجلس قبل در حالی برگزار شد که دولت در دست اصولگریان بود و با شیوه رد صلاحیتها که از مجلس هفتم آغاز شد، چهره های شاخص اصلاح طلب در آن غایب بودند و شاید بتوان گفت انتخابات مجلس هشتم کم حساسیت ترین انتخابات مجلس در تاریخ انقلاب بود.


نگارنده در سرمقاله ای که پس از انتخابات مجلس هشتم در سایت تابناک منتشر شد، پیام این انتخابات را ریزش آرای اصولگرایان حتی در غیاب رقیب ارزیابی کرده و خواستار توجه اصولگرایان به پیامدهای این روند در انتخابات های آتی شدم ، و اگر بخشی از این پیام در انتخابات ریاست جمهوری 1388 رویت شد، اما تداوم آن را می توان در انتخابات مجلس نهم مشاهده کرد.


از آنجا که مکانیزم انتخابات مجلس در شهرستانها، عمدتا تهران محلی است برای تحلیل پیام سیاسی انتخابات مجلس نهم و باید مانند گذشته آرای تهران مورد ارزیابی قرار گیرد.


میزان آرا در انتخابات تهران نسبت به مجلس هشتم حدود 400 هزار رای افزایش یافته و از یک میلیون و نهصدهزار رای به دومیلیون و سیصد هزار رای رسیده است.


بخشی از این افزایش آرا ناشی از افزایش جمعیت و افزایش حضور حدود 5 میلیون رای دهنده در کل کشور و طبیعتا 12 درصد آن درتهران می باشد و بخشی نیز به دلیل شرایط خاص انتخابات مجلس نهم است که در ادامه به آن اشاره می شود.


میزان واجدین شرایط در انتخابات مجلس هشتم که با حضور یک میلیون و نهصدهزار رای دهنده ، و مشارکت 30 درصدی تهرانی ها در آن انتخابات شش میلیون و سیصدهزار نفر برآورد می شد، با احتساب افزایش حدود 600 هزار نفر به واجدین شرایط در تهران، به عددی حدود 6 میلیون و نهصد هزار نفر می رسد و از این رو درصد مشارکت مردم تهران در انتخابات مجلس نهم از 30 درصد در انتخابات مجلس هشتم به 35 درصد افزایش یافته است.


در کل کشور هم هرچند آمارهای مختلفی از سوی مسوولان متفاوت بوده و هنوز میزان نهایی آن به صورت قطعی اعلام نشده، اما می توان گفت این مشارکت نیز نسبت به انتخابات مجلس هشتم حدود 5 درصد افزایش داشته است.


از منظر رفتار مشارکت جویانه در انتخابات، می توان مردم ایران را به چهار گروه عمده تقسیم کرد:


گروه نخست تحریم کنندگان همیشگی انتخابات هستند که بنابه دلایل سیاسی یا معیشتی و به هر علت دیگری در هیچ انتخاباتی مشارکت نمی کنند و میزان این طیف که در همه کشورها وجود دارد، در ایران به 15تا 20 درصد می رسد.


گروه دوم طیف اصلاح طلبان و مخالفان وضعیت کنونی هستند که بدنه اصلی معترضان در انتخابات 1388 را شکل می دادند. بخش عمده ای از این گروه در انتخابات مجلس نهم حضور پیدا نکردند و فشار شدید واردآمده طی هفته جاری بر سید محمد خاتمی به دلیل رای دادن در انتخابات را می توان ناشی از این فضای حاکم بر اصلاح طلبان دانست، درصد این طیف را در تهران می توان حدود یک و نیم میلیون نفر که بخش عمده رای محمدرضا خاتمی در انتخابات مجلس ششم را شکل داده عنوان کرد و نسبت آنها در کل کشور را بین 25 تا 30 درصد از واجدین شرایط براورد کرد. طیف غالب این گروه (البته با ترکیب جمعیتی متفاوت) در برخی انتخابات نظیر 2 خرداد 76، انتخابات مجلس ششم و انتخابات ریاست جمهوری سال 88 شرکت کردند، اما در برخی دیگر نظیر مجالس هفتم تا نهم شرکت نکردند.


گروه سوم منتقدین وضعیت موجود، اما مدافعین اصل نظام و رهبری هستند که آرای این طیف نیز اگرچه به صورت شفاف قابل برآورد نیست، اما نسبت آنان در کل کشور بالغ بر 20 درصد تخمین زده می شود. در تهران نیز از تفاوت آرای غلامعلی حداد عادل به عنوان فصل مشترک فهرستهای انتخاباتی اصولگرایان و مورد حمایت ویژه صداوسیما و نهادهای خاص با کل آرا می توان وزن آنان را مشاهده کرد. به نحوی که در مجلس ششم باوجود مشارکت سه میلیون نفر در انتخابات تهران، آرای اولیه محمدرضا خاتمی 61 درصد آرای ماخوذه را تشکیل می داد، اما آرای حداد عادل در مشارکت دو میلیون و سیصدهزار نفری در تهران حدود 50 درصدکل آرا بود و می توان این گونه اررزیابی کرد که تقریبا نیمی از شرکت کنندگان در تهران با سلیقه سیاسی حاکم بر فضای سیاسی کشور و جریان اصولگرا که سمبل آن غلامعلی حداد عادل است، همراه نیستند.


در این دوره آرای حدود یک میلیون و دویست هزار نفری حدادعادل که از انتخابات گذشته با وجود داشتن سمت ریاست مجلس شورای اسلامی و قرارگیری به عنوان سرلیست در آن دوره، حدود 350 هزار رای بیشتر از قبل اعلام شده که غیرمنتظره بود، همچنین اختلاف 500 هزار رایی وی با نفر دوم و سایر چهره های مشترک در فهرست اصولگرایان قابل پیش بینی نبود. جالب آن که کل آرای تهران هم تقریبا همین مقدار یعنی 400 هزار رای بیشتر بوده که موجب گردید برخلاف مجلس قبل، کار اکثر نمایندگان تهران به دور دوم کشیده شود.


گروه چهارم نیز همراهان با جریان سیاسی حاکم و اصولگرایان است که آرای آنان در تهران حداکثر برابر با حدود یک میلیون و دویست هزار نفر و در کل کشور حدود 25 درصد آرا می باشد که با وجود همراهی رسانه ملی و تبلیغات رسمی به دست می آید.



نکته مهمی که انتخابات مجلس نهم را از یک جهت منحصر به فرد کرد، تهدیدات امنیتی جدی است که اصل نظام را تهدید می کند و هر روز روندی فزاینده به خود می گیرد. این تهدیدات که با تشدید تحریمهای اقتصادی آغاز و با تهدید به تحرکات نظامی آمریکا و اسرائیل افزایش یافته است، هم بر مشارکت شهروندان ایرانی اثر گذاشته است و هم این مشارکت بر ابعاد تهدیدها موثر بوده است؛ موضوعی که حتی تبدیل به بیلبوردهای تبلیغاتی در شهر تهران شد که "افزایش مشارکت در انتخابات خطر حمله نظامی به ایران را کاهش می دهد."


بنابراین با وجود تلخی های ناشی از حوادث سال 1388 و دایره محدود شده حاضران در انتخابات، بسیاری از اقشار جامعه نه از سر رضایت از عملکرد دستگاه ها و فضای فعلی جامعه، بلکه در جهت حمایت از اصل نظام و مقابله با تهدیدات خارجی در انتخابات شرکت کردند، که سخنان رییس مجلس خبرگان رهبری اشاره مستقیمی به این موضوع داشت.


بنابراین می توان پیامهای انتخابات نهم اسفند، را برای اصولگرایان (طیف حاکم)، اصلاح طلبان و مخالفان نظام در قالب موارد زیر برشمرد:


اصولگریان باید متوجه باشند که با وجود غیبت رقیب اصلی خود یعنی اصلاح طلبان، نتوانستند در انتخابات پیروزی قاطعی به دست آورند، راهیابی تنها 5 نماینده در دور اول، که در میان آنها حداد عادل شرایط خاص و ویژه داشته، مرندی و میرکاظمی چهره های اجرایی محسوب شده و ابوترابی و آقاتهرانی نیز چهره های مذهبی محسوب می شدند، نشان می دهد هیچ یک از چهره های شاخص سیاسی اصولگرا، اعم از راست سنتی، ایثارگران و پایداری نتوانستند در دور اول وارد مجلس شوند و باتوجه به مشارکت حدود یک سوم واجدین شرایط، حتی قادر به جذب رای یک دوازدهم واجدین شرایط نیز نگردیدند.


اختلافات داخلی نیز در میان اصولگرایان به بالاترین حد خود رسیده است و حجم تخریبهای داخلی اصولگرایان علیه یکدیگر، این جناح را در آستانه سلب اعتماد جامعه از آنان قرار داده است.


از سوی دیگر بررسی مقایسه ای آرای سایر کاندیداهای اصولگرا نشان می دهد فهرست جبهه متحد اصولگرایان و فهرست جبهه پایداری بین 250 هزار تا 300 هزار رای می باشد، فهرست اصلح نیز ازوزنی حدود 100هزار رای برخوردار بوده و چهره هایی نظیر حجت الاسلام ابوترابی که به خاطر وجهه مذهبی و انتساب به مرحوم ابوترابی جایگاه خوبی در میان مردم تهران داشتند، یا دکترمرندی به واسطه حضور در دو فهرست و سابقه اجرایی و تصویر مثبت در ذهن مردم موفق به کسب آرای بالاتر شدند و آرای میرکاظمی را می توان وزن مجموع این دو فهرست دانست.


اصلاح طلبان نیز این پیام را دریافتند که با وجود صادر کردن پیام شفاف عدم حضور در انتخابات، باز هم اکثریت جامعه در انتخابات حضور یافتند و بخش بزرگی از جامعه اگر چه با تندرویهای اصولگرایان در حوزه های مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی موافق نیستند، اما سیاست تحریم انتخابات را در جهت تضعیف کلیت نظام و افزایش تهدیدات خارجی علیه کشور ارزیابی می کنند و با آن همراه نمی شوند.


اپوزیسیون نیز این پیام روشن را از داخل کشور دریافت کرد که اولا هنوز طیف منتقد و همراه نظام ، از طیف مخالفین بیشتر است و ثانیا اصلاح طلبان نیز با وجود عدم تصمیم به حضور در انتخابات، سیاست دفاع از اصل نظام را بر همراهی با اپوزیسیون ترجیح می دهند؛ پیامی که رای دادن سید محمد خاتمی سمبل آن بود.


اما از این سو نظام نیز باید این واقعیت را بپذیرد که برای مقابله با تهدیدات خارجی، اتکا به اکثریت نسبی و مشارکتی در حد مجلس نهم کافی نیست، علاوه بر آن که اگر طیف منتقد نظام که شاخص آنان را می توان در آرای سفید یا رای 450 هزار نفری علی مطهری با وجود قرار نگرفتن در هیچ یک از سه فهرست انتخاباتی اصولگرایان به چهره های منتقد و مستقل داخلی نظیر علی مطهری یا چهره های غیر سیاسی جستجو کرد، از بهبود شرایط اداره کشور ناامید شوند، این اکثریت نسبی فعلی نیز با خطر ریزش مواجه می شود و برای مقابله جدی با تهدیدات خارجی و شتاب در فرایند توسعه کشور نیاز به اجرای سیاست جذب حداکثری و آَشتی ملی و افزودن مخالفین و منزوی شدگان فعلی به فضای سیاسی داخل نظام می باشد.

منبع: بازتاب