آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی :تغییر جنسیت دخالت در خلقت خداوند نیست

 آیت الله سید محمد موسوی بجنوردی استاد دانشگاه بر این باور است که تغییر جنسیت دخالت در خلقت خداوند نیست بنابراین این کار هیچ مشکل شرعی ندارد. وی بر این باور است تا زمانیکه قانونگزار حکم بر حرام بودن مساله ای ندهد ما حق نداریم بدون دلیل آن را حرام اعلام کنیم.

چه زمینه ای موجب شد که امام  خمینی (س) چنین فتوایی را صادر کردند و برای تغییر جنسیت جواز صادر کنند.
مسئله تغییر جنسیت که زن به مرد و مرد به زن با چند عمل جراحی تبدیل شود به محل اختلاف بسیاری از فقها تبدیل شده است .عده ای بر این باورند که تغییر جنسیت با وجود اضطرار یا غیر اضطرار جایز نیست. عده ای هم بر این باورند که مطلقا جایز است چه ضرورت باشد چه ضرورت نداشته باشد. عده ای این مسئله را تفصیل داده و می گویند اگر ضرورت داشته باشد جایز است و اگر ضرورت نداشته باشد جایز نیست.

حضرت امام(س) از آن دسته مراجعی است که براین باور است که این کار جایز است، چه ضرورت داشته باشد و چه ضرورت نداشته باشد. در فقه امامیه یک بحثی وجود دارد که اساس هر چیزی حرام است مگر اینکه دلیلی بر جواز وجود داشته باشد یا اینکه اساس هر چیزی حلال است و حرمت آن دلیل می خواهد. به عبارت بهتر، من فقیه وقتی بخواهم چیزی را حرام اعلام کنم باید یک دستور العمل خاص وجود داشته باشد که این عمل حرام است وگرنه اگر دلیلی وجود ندارد، نباید آن را حرام اعلام کنم زیرا اصل هر چیزی حلال است.

دلیل مخالفت و حرام اعلام کردن برخی از فقها چیست ؟
برخی ازفقها تبدیل زن به مرد و مرد به زن را توسط عمل جراحی دخالت در خلقت خداوند می دانند و تصریح دارند که دخالت در خلقت خداوند جایز نیست. عده ای بر این باورند که اگر این دخالت در حد ضرورات باشد منعی ندارد. بنابر قاعده کلی وقتی چیزی به ضرورات رسید چیزهایی که منع قانونی دارد به جواز تبدیل می شود. در برابر این اصل، اصلی قرار دارد چیزهایی که در حد ضرورات نباشد، دارای اشکال است. حضرت امام(س) و خود بنده هم بر این باورم که این کار جایز است. من مقاله مفصٌلی در جواز این کار نوشته ام که در مجله متین به چاپ رسیده است. استدلال ما این است که بنا بر اصل اولیه هر چیزی جایز است اگر قانونگزار [خداوند] چیزی را حرام نکرده باشد، دلیلی بر حرمت آن نداریم. الان هم در قوانین وجود دارد که اساسا هر چیزی حلال است مگر اینکه قانونگزار آن رامنع کرده باشد.ا گر قانونگزار چیزی را منع نکرده باشد ما حق نداریم حکم به حرام بودن آن بدهیم.

چرا امام تغییر جنسیت را دخالت در خلقت خداوند نمی داند؟
آیا تغییر جنسیت واقعا دخالت در خلقت خدا است؟ پاسخ به این سوال منفی است. تغییر جنسیت دخالت در خلقت خدا نیست کما اینکه تغییراتی در درخت نارنج به وجود می آورند که پرتقال می دهد. این کارها دخالت در خلقت خدا نیست به خصوص اینکه هر کسی نمی تواند تغییر جنسیت بدهد بلکه باید شرایطی را داشته باشد. به طور مثال اگر در مردی انوثت بیشتر باشد یا در زنی رجلیت بیشتر باشد با عمل جراحی فرد را تبدیل به شرایطی می کند که آن وجه در آن فرد غالب است. این کار دخالت در خلقت خداوند نیست زیرا تنها خداوند می تواند روح را در کالبد انسان بدمد. این کار دمیدن روح نیست به عبارت دیگر، هیچ کس جز ذات اقدس الهی این توانایی را ندارد که فردی را خلق کند. این کار تغییر در خلقت نیست بلکه ویژگی هایی در فرد وجود دارد که رجلیت بر انوثت می چربد و ظاهر به همان شکلی درمی آید که خصوصیت آن را بیشتر دارد. برای مثال فردی زن بوده و اندام زنانه دارد اما بعد از عمل تبدیل به مرد می شود به خصوص اینکه این افراد دارای آلت مردانه مخفی هستند یا بالعکس.

حضرت امام(س) برای این کار جواز صادر کردند. مخالفان باید دلایل خود را مطرح کنند. در گام نخست، باید موضوع را کاملا بشناسند بعد مخالفت کنند. هر فقیهی برای این کار باید به متخصصان مراجعه کند زیرا فرد از دانش کافی برخوردار نیست. بسیاری از کارها در تخصص من فقیه نیست بلکه باید یک فیزیولوژیست در این مورد اظهار نظر کند. فقیه بعد از شناخت کافی باید حکم شرعی را صادر کند.

چرا برخی از فقها جواز تغییر جنسیت را صادر نکردند؟
برخی از فقیهان به طور کلی تغییر جنسیت را حرام می دانند. در واقع، موضوع را به خوبی متوجه نشدند. اگر شناخت کافی پیدا می کردند همان فتوایی را صادر می کردند که حضرت امام صادر کرد. با صراحت می توان گفت نغییر جنسیت دخالت در خلقت خداوند نیست. مقتضیات زنانه باید در مردان وجود داشته باشد تا با عمل جراحی به زن تبدیل شوند. ما حق نداریم عجولانه نسبت به هر مسوئه ای اظهار نظر کرده و آن را حرام اعلام کنیم. در حال حاضر موضوعات جدیدی مطرح می شود که نیاز به اظهار نظر فقیهان دارد و فقیهان نباید به سرعت در یک مورد خاص موضع گیری کنند. امکان دارد فردی بخواهد اعضای خود را بفروشد یا اینکه زنی فاقد تخمک برای بارداری باید  تخمک زن دیگری را که با اسپرم همسرش بارور و تبدیل به 14 سلول شده را در رحمش بپروراند. این کار هیچ اشکال شرعی ندارد اما سخنان زیادی در مورد محرمات این مسئله مطرح شد. من به خاطر دارم دوستان زیادی در حدود 25 سال پیش اعلام کردند که این کار حرام است اما من همان زمان تصریح کردم که این کار جایز است و از دوستان خواستم در این مورد توضیح بدهند آیا تلاقی محرم و نامحرم صورت می گیرد؟ چون چنین چیزی رخ نمی دهد پس این کارحلال است. البته در حال حاضر بسیاری از فقها این مسئله را پذیرفته اند که این کار اشکال شرعی ندارد هرچند مباحث حقوقی زیادی در این مورد پیش می آید. می توان گفت که مقتضی مرد شدن و زن شدن در افراد در عمل تغییر جنسیت به حالت فعلیت می رسد. هیچ دلیلی بر حرمت آن وجود ندارد چون عمل حرامی انجام نمی شود. بنابراین اصل اولیه حکم بر جواز یک موضوع می دهد بنابراین حضرت امام (س)حکم بر جواز تغییر جنسیت داده اند چه اضطرار داشته باشد و چه اضطرار نداشته باشد.

الآن تغییر جنسیت رخ داده و زنی مرد شده است، تکلیف مهریه اش چه می شود؟
مهریه با تغییر جنسیت ساقط نمی شود چون این خانم مدت زمانی همسر این آقا بوده است.

من شنیدم که مهریه از گردن مرد ساقط نمی شود و زن تغییر جنسیت داده شده می تواند مهریه را دریافت کند.
زن به محض عقد شدن مالک مهریه می شود و مرد باید مهریه را پرداخت کند. حالا فرض کنید که این دو پس از سالها زندگی بخواهند جدا شوند باز مهریه به زن تعلق می گیرد. در این وضعیت موضوع زن و شوهری از بین می رود گاهی تکوینا و گاهی قانونی از بین می رود همانند طلاق ....گاهی علقه زوجیت از بین می رود و همانند این مسئله رابطه  زن و شوهری  تکوینا از بین می رود. با این وجود مهریه به این زن تعلق می گیرد چون مدت زمانی مالک مهر بوده و حالا که این رابطه پایان یافته است همچنان مهریه به وی تعلق خواهد گرفت. همچنانکه زن با فسخ عقد و طلاق گرفتن نیز می تواند مالک مهریه باشد و آن را بگیرد.

بسیاری این نوع فسخ را انفساخ می دانند نه فسخ.
باید توجه داشت که فسخ محتاج فاسخ است اما در این مورد عقد بدون دخالت، خود به خود فسخ می شود و به صورت قهری انجام می شود. این رابطه به صورت تکوینی از بین می رود چون یکی از دو طرف جنسیت خود را تغییر داده است.

نفقه چطور تعلق می گیرد؟
نه، تعلق نمی گیرد. زیرا نفقه مربوط به زمانی است که این فرد همسرش باشد. برای همین بعد از تغییر جنسیت، به فرد نفقه تعلق نمی گیرد. چون نفقه مربوط به زمانی است که دو فرد رابطه زن و شوهری دارند. حالا که هر دو مرد شده اند موضوع نفقه از بین می رود.

عده هم باید نگاه دارند؟
عده معنا ندارد. عده مربوط به زمانی است که مشخص شود که زن باردار است یا خیر. اساسا عده گرفتن زن برای آگاهی از حمل است. وقتی که زن مرد شد دیگر امکان زایمان ندارد پس اساسا این مبحث موضوعیت ندارد.

هنگامی که زنی مرد می شود، می تواند مانند مردان شهادت بدهد؟
 فرقی نمی کند.

این سوال را به این دلیل مطرح کردم که در جایی خواندم برخی از فقها بر این باورند اگر تغییر جنسیت بنا بر اضطرار صورت نگرفته باشد آن فرد شرط عدالت را ندارد؟
اصلا اینگونه نیست. به هرحال این زن مرد شده است و هر حکمی بر مردان جاری شود در مورد این مرد نیز صدق می کند.

مسئله مهم دیگر قتل است، فرض می گیریم که مردی زنی را کشته و خانواده زن باید تفاضل دیه پرداخت کنند. حالا اگر قاتل تغییر جنسیت بدهد چه اتفاقی می افتد؟
 باید توجه داشت که این فرد موقع قتل مرد بوده است. وقتی مردی زنی را کشت خانواده زن باید تفاضل دیه را پرداخت کنند تا قصاص انجام شود. مردی که تغییر جنسیت داده است دیگر دادن نصف دیه معنا ندارد. زمانی نصف دیه معنا پیدا می کند که زنی بخواهد مردی را قصاص کند.

نظر حضرت امام در مورد رابطه تغییر جنسیت و ارتداد چیست؟ زیرا مجازات اعدام برای مردان اعدام و برای زنان حبس ابد است.
در اوقات نماز تعزیر می شود تا توبه کند و به حبس ابد محکوم می شود. به نظر من در چنین شرایطی مرد هم توبه کند توبه وی مورد قبول واقع می شود.

وضعیت ارث بردن این افراد چگونه می شود؟
قانون ارث فعلی در مورد افراد جاری می شود.

 اگر برای ارث بیشتر بردن  افرادی اقدام به تغییر جنسیت کند چه حکمی پیدا می کند.
معمولا آدمی که مسئله ندارد این کار را انجام نمی دهد. باید توجه داشت که این گونه نیست که هر فردی بتواند جنسیت خود را تغییر دهد بلکه باید به تایید پزشکان برسد. باید مقتضیات مردانه و زنانه در زنان و مردان وجود داشته باشد، زیرا این افراد اغلب آلت تناسلی جنس مخالف خود را به صورت پنهان دارند.

اگر مردی زن شد باید حجاب را رعایت کند؟
این فرد باید حجاب خود را رعایت کند چون زن شده و حکم زن در مورد آن اجرا می شود.

حکم حضانت چطور؟
روال زندگی به صورت طبیعی است. قانوگزار در مورد زنان و مردان احکام جداگانه دارد که فرد بعد از تغییر جنسیت  باید آن را رعایت کند تا مرد بود حکم مردان را رعایت می کرد و بعد از تغییر جنسیت حکم زنان. تمام احکام بعد از تغییر جنسیت از جنسیت فرد تبعیت می کند و نمی توان گفت که این حکم بر تو جاری نمی شود چون قبلا زن بودی یا مرد بودی. 

منبع:جماران