بی اعتنایی به نخبگی و نخبگان در کشور

رسول جعفریان- مع الاسف و به رغم هیاهوها دید مناسبی نسبت به مراکز کتابخانه ای و دانشگاهی ما در این مرحله از تاریخ کشورمان وجود ندارد.



بعد از سخنرانی حجت الاسلام مهدوی راد و دکتر موسوی بجنوردی این بار نوبت رسول جعفریان بود که از تریبون مجلس در روز تودیع خود و در میان خیل عظیم حاضرین سخنرانی کند.

رسول جعفریان ریاست سابق کتابخانه مجلس در ابتدای سخنان خود گفت: با عرض خیر مقدم خدمت میهمانان، خواهران و برادران، پژوهشگران و عزیزانی که به احترام کتابخانه مجلس در این مکان تاریخی و خاطره‌انگیز حضور یافته اند. تشکر ویژه از کسانی که به احترام چهار سال فعالیت کتابخانه (که با کمک جمعی از دوستان و عزیزان شما در این کتابخانه به این نقطه از رشد رسیده)، در این محفل حاضر شده‌اند. بنده به نوبه خود از شما میهمانان عزیز، پژوهشگران، نمایندگان و مدیران مجلس بویژه ریاست محترم مجلس، و نیز دوستان عزیزم از تهران و قم، سپاسگزاری می کنم.

وی در ادامه به چند نکته اشاره کرد و گفت: آنچه خواسته قلبی ما در این دوره بود، حمایت از پژوهشگران و اصحاب علم و دانش بود. در وهله نخست حمایت معنوی مد نظر بود که شامل ایجاد فضایی آرام، سرشار از کتاب و سند و ایجاد امکانات برای دستیابی آسان به منابع می شد. حمایت دیگر، جنبه مادی داشت که طی آن ملاحظه افراد کم درآمد و مهم تر از آن، و حمایت از پژوهشگرانی که در کار فهرست نویسی و تصحیح بودند، برای ما اهمیت داشت. طبیعی است که انتظار ما از مجموعه دستگاه های فرهنگی و پژوهشی به ویژه کتابخانه ای این است که این حمایت ها ادامه پیدا کند و افزون بر جنبه های معنوی و مادی، به لحاظ عاطفی نیز اصحاب پژوهش از پیر و جوان محترم شمرده شده و زیر چتر حمایتی آنان باشند. برخوردهایی که در دو ماهه اخیر با برخی از پژوهشگران درگذشته شد و کسانی مانع از دفن آنان در قطعه نامداران شدند، نشانگر آن است که همچنان آستانه تحمل ما حتی نسبت به اموات از پژوهشگران که با ما همسو نیستند، پایین است. داشتن پرتوی از رحمت الهی که در این دنیا شامل همه آدمیان و موجودات می شود، می‌تواند دل های ما را نرم تر گرداند و ما را در آینده بدنام نکند.


جعفریان افزود: از نظر نقطه پژوهش، آنچه بیش از همه مورد توجه بود، احترام به خواسته علمی پژوهشگران برای انجام هر نوع تحقیق و دسترسی به هر نوع منبع برای رسیدن به نقطه ایده آلشان در پژوهش بود. آنچه برای این قبیل مراکز، از زاویه دید مدیریتی مهم است، احترام به پژوهش آزاد توسط نخبگان و ایجاد فرصت برای پژوهیدن و نیز ابزار دیدگاه های آنهاست. تا وقتی که پژوهش به ویژه در علوم انسانی، همراه با حریت رأی نباشد، امکان دستیبابی به واقع به صورت تمام و کمال وجود نخواهد داشت. مرکزی مانند کتابخانه، مکانی است برای همه کسانی که مشغول پژوهش هستند و از این زاویه، پژوهشگران آزاد که از حامیان کمتری برخوردارند، باید از امکانات بیشتری برخوردار باشند.

وی افزود: آبادی کتابخانه های ما، یک گام مهم برای بهره وری بهتر از استعدادهایی است که در حال حاضر در کشور ما بسیار فراوان است. با توجه به فزونی نیروی جوان ما، گسترش تحصیلات تکمیلی در سطح ارشد و دکتری نیاز است تا ما مراکز دانشگاهی را بیش از پیش حمایت کنیم. در طول خدمت چهار ساله تلاش کردم پای نیروهای جوان دانشگاهی در اینجا باز شده و به آسانی بتوانند از اسناد و متون و نسخه های خطی برای مقاله یا پایان نامه استفاده کنند. این کار می تواند با شتاب بیشتری دنبال شده و زمینه همکاری بیشتر میان دانشگاه ها را با کتابخانه مجلس فراهم کند. آنان باید بدانند در اینجا چه چیزی هست (و بنابرین باید فهرست نویسی ها کامل و کامل تر باشد) و ثانیا اینجا را خانه دوم خود بدانند و به آسانی و با اطمینان به این که هر آنچه هست در اختیارشان خواهد بود، قدم در این جا بگذارند.

دکتر جعفریان با ابراز تاسف از بی اعتنایی به نخبگان و نخبگی در کشور تصریح کرد: مع الاسف و به رغم هیاهوها دید مناسبی نسبت به مراکز کتابخانه ای و دانشگاهی ما در این مرحله از تاریخ کشورمان وجود ندارد. در واقع، اشکال اصلی در این است که نخبگی در کشور چندان مورد اعتنا و احترام نیست. برای جبران این امر لازم است تا مراکز فرهنگی کلیدی که از آن جمله کتابخانه های مهم و بزرگ کشور هستند، به طور خاص مورد حمایت قرار گرفته و متقابلا انتظار از مدیران آنها بالا برود. بزرگترین مرکز پژوهشی علوم انسانی ما از بی پولی رنج می برد. در عوض صدها موسسه و سازمانی که ربطی به پژوهش به صورت مستقیم ندارند و حتی برخی وابسته به مراکز غیر دانشگاهی هستند، از بودجه های کلانی برای ایجاد سایت و کارهای چاپی برخوردار هستند که اغلب ضعیف، جهت دار و تبلیغاتی است. کارهایی که در نهایت نه تنها راه به جایی نمی برد که بسا مسیر را دورتر و طولانی تر و شاید معکوس هم می کند.

جعفریان در انتهای سخنرانی خود گفت: در پایان مجددا از همراهی ریاست مجلس در دوره چهار سال و اندی خدمت بنده از فعالیت های کتابخانه و نیز یاری پژوهشگران پیر و جوان که حامی ما در ارائه راه حل برای مشکلات و همین طور انتشار آثار و مجلات بودند، تشکر ویژه دارم.




خشکسالی مالی در امسال و سال آینده

رئیس مجلس شورای اسلامی، دکتر علی لاریجانی سخنران بعدی این مراسم بود.

علی لاریجانی در این برنامه با تقدیر از زحمات حجت‌الاسلام والمسلمین رسول جعفریان گفت: حضور در این گونه جلسات برای من دشوار است چون عزیزی که مدتها در خدمتشان بودم جایش را به عزیز دیگری می دهد و لذا نفس این جلسات برای من همیشه حالت پارادوکسیکال داشته است.

لاریجانی که پس از سخنرانی جعفریان پشت تریبون رفته بود، گفت: در این تغییر و تحول یا من اشتباه کرده‌ام یا خود آقای جعفریان؛ اگر اینقدر فضا خوب بود و به قول خودتان ما هم از شما حمایت کردیم، پس چرا رفت. این هم یکی از مشکلات علما است گاهی علمای خیلی فرهیخته هم اشتباهاتی می‌کنند.


رئیس مجلس شورای اسلامی سپس با اشاره به ویژگی‌های شخصیتی و مدیریتی جعفریان یادآور شد: آقای جعفریان در کار پژوهش و تطبیق علمی بسیار شجاع است و محافظه کاری در کارش نیست. این شجاعت برای کارهای علمی لازم است و من این روحیه را در استاد مطهری هم می‌دیدم. همین ویژگی آقای جعفریان باعث تحول در کتابخوانی مجلس شده بود.

دکتر لاریجانی گفت: پرکاری آقای جعفریان از دیگر ویژگی‌های او است که کمتر در افرادی با این سن و سال سابقه دارد. این همه کارهای علمی که صورت می گرفت و به جامعه عرضه می شد، گاهی حتی از حد تصور خارج بود. آثار آقای جعفریان بسیار متنوع و دارای گرایش‌های گوناگون و برای اهل تدبر مفید است.

رئیس مجلس شورای اسلامی ابتکار و ذهن نوگرای رسول جعفریان را از دیگر ویژگی‌های او برشمرد و تاکید کرد: در تمام مدت این چهار سال و اندی او با یک اشتیاق عجیبی افکار جدید را ارائه می‌کرد و دل‌مشغولی اصلی او این بود که امکانات فرهنگی در اختیار پژوهشگران قرار بگیرد. این نشان می دهد که اگر مردان فرهنگی در مسندهای اجرایی قرار بگیرند و امکانات در اختیار آنها باشد، شرایط و محیط را تغییر می‌دهند.

لاریجانی همچنین با تایید بر نکاتی که جعفریان در سخنرانی خود در مورد نبود شرایط مناسب برای پژوهش در کشور به آنها اشاره کرده بود، گفت: من قبول دارم که بخش پژوهش و بخش فرهنگ از یک مظلومیتی برخوردار است؛ گاهی که می‌بینم مشکلات مالی کارهای آقای بجنوردی را متوقف می‌کند، خجل می شوم که این همه منبع منتشر شده ولی مرکز دایره المعارف اسلامی با چنین مشکلاتی برای پژوهش درباره آنها روبرو است.

وی ادامه داد: تا فضای علمی در کشور پررونق نباشد، توسعه پایدار میسر نیست. از کارخانه‌های بزرگ نمی شود به تفکر توسعه ای دست پیدا کرد؛ شوروی سابق هم کارخانه‌های بزرگ زد اما آخرش چه شد؟


لاریجانی تاکید کرد: اگر مشارکت در کشور بوجود بیاید و مردم به صورت واقعی به پژوهش روی بیاورند آن‌وقت می شود گفت آن مشارکت ما را در آستانه تحولات مهم قرار خواهد داد.

وی با بیان اینکه «ما امسال و سال آینده دچار خشکسالی مالی هستیم»، تصریح کرد: بعید است معجزه ای در این زمینه صورت گیرد.

وی در بخش دیگری از سخنانش بار دیگر به ویژگی های شخصیتی و اجرایی جعفریان رئیس سابق کتابخانه مجلس اشاره کرد و گفت: او در کنار همه محاسنش، آدم عجیب و غریبی است یک نمونه اش را در همین مساله مربوط به ادامه کارش است؛ مدتها بود تصمیم گرفته بود مسئولیتش را ترک کند و من هم راغب به این کار نبودم و حیفم می آمد که این نیروی کاری را از دست بدهم، اما جعفریان وقتی دل می کند دیگر نمی شود جلویش را گرفت.

رئیس مجلس شورای اسلامی در بخش دیگری از سخنانش با ذکر برخی ویژگی های محمد رجبی دوانی رئیس جدید کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی گفت: آقای رجبی از ذهن پرتحرکی برخوردار است و ایده های خوبی دارد که حتما مورد توجه واقع خواهد شد. یکی از کارهایی که آقای جعفریان در کتابخانه مجلس دنبال می کرد، برپایی همایش های فرهنگی با کشورهای دیگر بود که اتفاقات خوبی بویژه در رابطه با کشورهای عراق و افغانستان افتاد خیلی خوب است که آقای رجبی این راه را ادامه دهد مخصوصا اگر بتواند هرچه سریعتر این مورد را در خصوص کشور مصر انجام دهد، بسیار خوب خواهد بود.

وی همچنین با اشاره به گشاده دستی رسول جعفریان در تهیه منابع و ذخایر فرهنگی در کتابخانه مجلس و در دسترس قرار دادن آنها برای پژوهشگران انجام داد، اظهار کرد: کتابخانه مجلس در زمان ورود آقای جعفریان 250 هزار جلد کتاب داشت و در حال حاضر این تعداد به 650 هزار جلد رسیده است که پیشرفت بسیار خوبی محسوب می شود. امیدوارم آقای رجبی که فرد فاضلی است کارهای کتابخانه مجلس را با حرکت قوی‌تری به پیش ببرد.

لاریجانی در پایان سخنانش با اشاره به پروژه در دست ساخت کتابخانه مجلس در ضلع جنوبی مجموعه بهارستان یادآور شد: ما برای آینده کتابخانه مجلس امیدواری زیادی داریم و طرح یک کتابخانه عظیم هم در دست ساخت است که پیشرفت خوبی هم دارد. کتابخانه مجلس باید به جای بزرگتری منتقل شود تا بتوان این ذخایر ارزشمند را پاسداری کرد. انشاءالله این بنای عظیم در آینده‌ای نزدیک در اختیار پژوهشگران قرار گیرد.