حسن برو آخوند شو!/دکتر غلامعلی رجائی

چکیده:

 سالهاست درس تاریخ زندگی واندیشه های امام را درمقطع ارشد تدریس می کنم.این درس از درسهایی است که با اینکه سعی می کنم مطالبی که  درهر ترم به دانشجوها ارائه می شود، تکراری نباشد ،ارائه آن برای من نشاط آوراست. با بیان وقایع زندگی امام وتاریخ مرتبط با ایشان به کسی می مانم که درگلفروشی کار می کند و سر و کارش مدام با گل و فضای جانش سرشار ازعطر خوشبوی گلهای زیبایی است که نمونه ای ازبهشت در این دنیا هستند.

اقرارمی کنم در این بیش از دو دهه تحقیق درباره تاریخ زندگی ومبارزه و رهبری امام به نکات بکر زیبا جالب وبعضا شگفتی رسیده ام که با توجه به پاره ای ملاحظات  مبتنی برمصلحت که لازمه و ازمحدودیتهای تاریخ نگاری درعصر وقوع حادثه ها هستند در ثبت تاریخی آنها  درمانده دام.

 به دانشجویان گفتم، هنرامام این بود که با  درک تجربه دوحادثه مهم تاریخ ایران  یعنی تحریم تنباکو ومشروطیت ازپایگاه روحانیت ومرجعیت حرکت کرد و نظامی مستبد، وابسته ارتجاعی و کهن را با اتکا به آگاهی واراده و قیام مردمی که به آنها عشق می ورزید مردمی که دعوت او را برای قیام اجابت کرده بودند، بدون تردید برای همیشه برانداخت.

به دانشجویان گفتم، امام با توجه با کارکرد تاریخی نقش روحانیت در بیداری مردم و مبارزه با ستم داخلی وخارجی به درستی بر روی نقش روحانیت در بیداری مردم انگشت گذاشت ونتیجه هم گرفت .

به دانشجویان گفتم، گاه امام سوگند می خورد این اهمیت دادن وی به نقش روحانیت ،بخاطرآن نیست که وی روحانی است و مثلا تعصب هم لباسیهایش را دارد ،بلکه از آن جهت است که این قشر را برای مردم مفید می داند والا همانگونه که خود او- البته قبل از انقلاب - می گفت ازبسیاری از آنها – روحانیون- متنفراست و در یک توصیه ای رادیکالی به جوانهای انقلابی  گفت :من نمی دانم چرا جوانها عمامه های اینها- روحانیونی که سد راه انقلاب ونهضت بودند- را ازسرشان برنمی دارند!!

هم ازاین منظربود که امام با نظرمرحوم دکترشریعتی که به تز اسلام منهای روحانیت معتقد بود و آن را تاکید می کرد به شدت مخالف بود و آن را رد می نمود.

 دکترشریعتی  این نظر را با توجه به تتبعات تاریخی اش ارائه داد.تتبعاتی که درآنها غالب روحانیون را درمقابله با رژیم های مستبد، ساکت و یا موید ستمهایشان می دید  واز جمله مرحوم علامه مجلسی را بخاطردعا بجان سلطان حسین صفوی در مقدمه کتاب زادالمعاد خود و تقدیم آن به شاه بی کفایت صفوی ، روحانی درباری ومروج تشیع صفوی می نامید .ادعایی که امام دراولین فرصتی که به مصلحت دید،در رد آن، بی آنکه از دکترشریعتی نامی ببرد، سخنانی بیان نمود وآن را اشتباه و نادرست دانست و روشنفکران دینی را از ورود به  عرصه چنین قضاوتهایی برحذر داشت.

عمیقا معتقد هستم یکی از دلایلی که امام تا آخرعمرشان ازدکتر شریعتی به روشنی نامی نبردند و نقش بی بدیل او را دربیداری نسل جوان و برخی از متدینین تایید نکردند ،همین اظهارات تند دکتر شریعتی در باره  مرحوم  علامه محمدتقی مجلسی بود .چون حمایت یا تجلیل امام از دکتر شریعتی، وی را رو در روی جامعه سنتی ومقدسین مخالف دکتر قرار می داد .مقدسینی که باعث شدند وی  به رغم آن همه محبوبیت ونفوذ در جامعه ایران پس از انقلاب تفسیر عرفانی سوره حمد خود را درسال 1358  که از تلویزیون پخش می شد وبا استقبال گسترده مردم مواجه شده بود ،پس از 5 جلسه تعطیل کند .

این تصمیم امام به تعطیلی جلسه تفسیرخود، بخاطرآن بود که یکی از بزرگان حوزه –غیرقم-  با نوشتن نامه ای به ایشان تهدید کرده بود درصورت ادامه این تفسیر- کفن پوش به خیابان خواهد آمد !  اعتراض آن عالم برجسته ومورد احترام امام  به طرح نظریه ناب عرفانی وحدت وجود در تفسیربود.

 نظری که برمبنای آن جو سنتی حوزه، قائلان به آن- وحدت وجودیها- را دردهه سی و چهل کافر می دانست! وهرگز طرح وترویج این نظر را بر نمی تافت .

نظری که در حوزه نجف بمراتب بیشتر از حوزه های  قم و حوزه های سایر شهرهای ایران مطرود بود وصاحب چنین تفکری  در نجف وکربلا از مرتبه روحانی خود در نظر اهل علم - و به تبع آنها در میان مردم - کاملا ساقط می شد.

هم بر این مبنا بود که حتما به توصیه امام، دو فرزند ش، سید مصطفی وسید احمد روحانی شدند و اکنون فرزندان این دو عزیز درگذشته وبه حق پیوسته ،که رضوان وغفران خدا بر آنان باد، نیز درکسوت محترم روحانیت اند.

اخیراکه به مناسبتی درخدمت جناب آیت الله سید حسن خمینی دردفترش در کنارحسینیه جماران بودم، خاطره کوتاهی گفت که توجه به آن منشا این نوشته گردید .

این خاطره بیانگرآن است که امام با توجه به کارکردتاریخی نقش مهم روحانیت درعرصه دینی وسیاسی و فرهنگی کشور، این مهم را نه تنها درمیان فرزندان، که فرزندان فرزندان خود هم با تاکید وجدیت خاصی دنبال می کرده و به تعبیری کار را از خاندان خود شروع نموده است.

وقتی ازجناب حاج سید حسن آقا پرسیدم: امام این توصیه را در چه سن وسالی به شما فرمود، گفت: اما این توصیه رایک بار نگفت .خیلی وقتها می گفت. و افزود: در فاصله سالهای 1364 تا ،1367 امام هر وقت مرا می دید به من می فرمود: حسن برو آخوند شو . ایشان می گفت: امام همین توصیه را هم به مرحوم پدرم کرده بود.

بعدها معلوم شد امام این توصیه را به سایر نوه های خود که بعضا در دانشگاه درس می خوانده اند، هم نموده است .

یکی از نوه های امام که ازدوستان نزدیک دوران جنگ  است، به من می گفت: براساس همین توصیه  آقا ،از 8نوه ای که امام از فرزندان دختر و پسر داشتند ،6 نفرشان آخوند شده اند و در حوزه مشغول به تدریس  و تحصیل هستند.

 جناب سید حسن  خمینی که اخیرا شنیدم فرزند 14 ، 15 ساله اش سید احمد - که همنام پدر بزرگش مرحوم حاج سید احمدآقاست-  هم یکسال است وارد درس وبحث حوزه شده است ،می گفت: این اواخرامام یکبار با تکراراین توصیه همیشگی، به من گفت:  دراین قشر،خوبهایش خیلی خوب تر ازخوبهای اقشار دیگر و بدهایش خیلی بدتر از بدهای بقیه اقشارهستند .

نمی توان انکار کرد امروزه و بخصوص دراین سالهای تلخ اداره کشور توسط دولت نهم و دهم که متلاشی شدن اقتصاد کشور و رشد لحظه ای نرخ سکه و ارز وچند برابر شدن قیمت کالاهای مورد نیازضروری مردم، بهترین نمونه نا کارآمدی آن است که بعضی متاسفانه این ناکارآمدی را به حساب دین و روحانیت نهاده اند، پایگاه و جایگاه مبلغان دین، هم به این دلیل وهم به دلیل زندگی اشرافی و عملکرد بد برخی روحانیون که به مناصب اجرایی ومدیریتی درکشور دست یافته اند، درنظرها آسیب جدی دیده است که باید برای آن فکری کرد ،پیش از اینکه، تجربه تلخ مشروطیت، - که در ان روحانیت که سلسله جنبان اصلی این ماجرا بود چنان از صحنه کنار زده شد که تا سالها بعد درلاک انزوا فرو رفت  و از حضور درعرصه سیاست به شدت خودداری نمود- تکرار شود.

منبع:+