شماره جدید «کتاب ماه کلیات» با نگاهی ویژه به حامیان نسخ خطی منتشر شد

چکیده:

یکصدوهفتادونهمين شماره نشریه «کتاب ماه کلیات: اطلاعات، ارتباطات و دانش» ويژه آبان‌ماه از سوي خانه كتاب منتشر شد.-


به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، جدیدترین شماره ماهنامه «کتاب ماه کلیات: اطلاعات، ارتباطات و دانش» ماهنامه نقد و بررسي تخصصي كتاب‌هاي حوزه اطلاعات، ارتباطات و دانش‌شناسي در آبان‌ماه منتشر شد.

در سخن نخست این ماهنامه، دکتر داریوش مطلبی به موضوع «تجليل از حاميان نسخ خطي؛ امري پسنديده و مبارك» پرداخته است.

وي در اين مطلب مي‌نويسد: «كتاب به راستي يكي از مهم‌ترين دستاوردهاي حيات بشري است و حقايق و تجربيات گذشتگان در سينه آن ضبط و به نسل‌هاي كنوني منتقل شده است. ميراث مكتوب و مضبوط و اصلي‌ترين مظهر آن كتاب به عنوان سند هويت، اصالت و قدمت هر ملت و قومي، همواره يكي از مهم‌ترين دستاوردها و افتخارات كشورها محسوب شده و حفظ و نگهداري آن مورد تاكيد دانش‌پژوهان، انديشمندان و حتي سياست‌مداران بوده است.»
 
وي ادامه مي‌دهد: «داشتن نسخه‌هاي خطي فراوان در هر كشور نشانگر جايگاه علم و دانش در گذشته آن كشور  و تمدن كهن و غني و تاثيرگذار آن است. هر چند اين حوزه تا چند دهه پيش چندان مورد توجه عالمان و انديشمندان نبوده است ولي امروز شاهد تلاش پژوهشگران، انديشمندان و مراكز علمي بسياري در راستاي حفظ و نگهداري، سازماندهي و اشاعه آن هستيم كه حاميان اين آثار بي‌بديل محسوب مي‌شوند. شايسته است اين انديشمندان و مراكز مورد توجه و حمايت قرار گيرند.»

پرونده ويژه اين شماره از ماهنامه، به «حاميان نسخ خطي» اختصاص دارد. در اين پرونده گزارشي از نشست «راهكارهاي تدوين و تهيه متون و منابع آموزشي در حوزه‌هاي نسخه خطي» آورده شده است.

«پنجاه سال همنشيني با نسخه‌هاي خطي در احوال و آثار سيدمحمدباقر حجتي» عنوان مطلبي از وحيد توسلي و علي صادق‌زاده وايقان است.

در مقدمه اين مطلب آمده است:‌ «سيدمحمدباقر حجتي نام آشنايي در ميان محققان و مدرسان علوم قرآني است كه نيم قرن از عمر پرمايه خويش را صرف تعليم و تدريس در اين حوزه معنوي كرده است. او از معدود روحانيوني است كه در كنار مدارج حوزوي نزد علماي ديني تحصيلات عاليه را نيز تا درجه دكتراي حكمت و فلسفه از دانشگاه تهران ادامه داده و در هر دو حوزه تحصيل، مقام و جايگاه ويژه يافته است. وي در شاخه كتابداري نيز خدمات قابل‌توجهي را براي فهرست‌نويسي كتب ديني به ثمر رسانده و نخستين تلاش‌هاي جدي براي تدوين نسخ خطي كتابخانه دانشكده الهيات كه سال‌ها سرپرستي آن را نيز بر عهده داشته توسط او انجام شده است.»

محمدحسين سليماني و علي صادق‌زاده وايقان نيز در مطلب ديگري با عنوان «ثمره انس با كتاب و نسخه‌هاي خطي در احوال و آثار آيت‌الله رضا استادي» مي‌نويسند: «حوزه علميه قم وارث تاريخ شيعه است. قم در نهاد خود هزار سال سابقه درخشان از معارف ديني را نهفته دارد. اين شهر در سال‌هاي اخير با دو چهره ظاهر شده است: اول؛ بسط دانش ديني «مدادالعلماء» براي خودسازي و دوم؛ پرورش نيروهاي ستم‌ستيز «دماءالشهدا» كه بر نظام مبتني بر سرمايه‌سالاري استكباري جهاني بشورند و فاصله طبقاتي پابرهنگان گرسنه و شادخواران مترف را برنتابند. قم با جهاد و اجتهاد خويش جهان را وارد دوراني كرد كه عصر خمیني نام گرفت. با بررسي زندگي فرهيختگان حوزه‌هاي علميه قم به اين نتيجه دست مي‌يابيم كه به جز كتاب‌ها، گاهي روش‌هاي آموزشي مربيان و اساتيد در تربيت روحانيان واقعي و تاثيرگذار سهم بيشتري دارند. احوال و آثار آيت‌الله رضا استادي مصداق بارز اين بخش از تاريخ قم است.»

«شرح حال آثار و خدمات 60 ساله حاج ميرزا مهدي ولایي» نيز عنوان مطلبي است كه محمدحسين نوري‌نيا آن را نگاشته است.

دكتر محمود فاضل يزدي مطلق؛ استاد برجسته كلام، فلسفه و عرفان اسلامي، كتابشناس و نسخه‌شناس» به قلم سيدمحمدرضا فاضل هاشمي، «نقد و بررسي فهرست نسخه‌هاي خطي عربي كتابخانه تخصصي وزارت امور خارجه»، «فهرست نسخه‌هاي خطي و اسناد موزه مردم‌شناسي(اردكان - ايران)» به قلم صديقه سلطاني‌فر، «سيري در تكمله‌الذريعه‌الي تصانيف الشيعه» نوشته عبدالله انوار، «فهرست نسخه‌هاي خطي كتابخانه مجلس شوراي اسلامي» نوشته محسن ناجي نصرآبادي، «آشنايي با جايزه شهاب «جشنواره علمي پژوهشي علامه مرعشي نجفي(ره)» نوشته اعظم نجفقلي‌نژاد و ... از ديگر مطالب منتشر شده در اين بخش است.

در بخش نقد و بررسي كتاب‌هاي فارسي اين شماره از ماهنامه نيز سه مطلب منتشر شده است.

«عصر طلايي مطبوعات ايران» عنوان كتابي است كه محمدعلي سلطاني آن را نقد و بررسي كرده است. وي در مطلب خود مي‌نويسد: «اين كتاب به بررسي مقطعي از تاريخ مطبوعات ايران مي‌پردازد كه يكي از دوره‌هاي پرتنش سياسي بود و در آن قدرت از سلسله‌اي به سلسله ديگر منتقل مي‌شد، سياست داخلي ايران با سياست‌هاي جهاني به گونه ابهام‌آلودي گره خورده بود و بلبشوي سياسي پيچيده‌اي سراسر كشور را فرا گرفته بود. اين مقطع از تاريخ بسيار كوتاه بود و از 1299 تا 1304 را شامل مي‌شد.»

وي در بخش ارزيابي محتواي اثر بيان مي‌كند: «كتاب حاضر اثر مفيدي است و براي خوانندگان اطلاعاتي را دارد اما نيازمند بازنگري جدي محتوايي است و مي‌توان آن را طرحي دانست كه اگر فرصت بيشتري براي تكميلش باشد مي‌تواند در چاپ‌هاي بعدي كتاب بسيار سودمند باشد.»

جواد بشيري نيز در نقد و بررسي كتاب «اخلاق پژوهش و نگارش» مي‌نويسد: «بحث اخلاق هم چون مقوله فرهنگ، روانشناسي، و ... از مباحثي است كه گستره و دايره شمول بسيار وسيعي دارد و اين قابليت را دارد كه با گروه‌ها و موضوعات مختلفي مانند سردبير، داور، ويراستار، نويسنده، نويسندگي، داوري و... انتشارات موضوعي بيشتري با مقوله اخلاق نگارش داشته باشند و براي پژوهشگر از اولويت بالايي برخوردار باشند و برخي ديگر ارتباط موضوعي و در نتيجه حساسيت كمتري داشته باشند بنابراين پژوهشگري كه در حوزه اخلاق پژوهش و نگارش تحقيق مي‌كند لازم است با دقت و وسواس بيشتري گستره موضوعي موردنظر خود را انتخاب كند تا ضمن صرفه‌جويي در وقت و هزينه و جلوگيري از انباشت اطلاعات غيرضروري صرفاً به موضوع و هدف اصلي پژوهش خود بپردازد.»

عيسي زارعي نيز در مطلب ديگري كتاب «بازشناسي رسانه‌هاي جمعي با رويكرد سواد رسانه‌اي» را بررسي كرده است. وي در مطلبش مي‌نويسد: «برگردان كتاب حاضر كه توسط يكي از نويسندگان متبحر و نظريه‌پرداز حوزه رسانه و سواد رسانه‌اي نگاشته شده است مي‌تواند گامي ارزشمند در غنا بخشيدن مباحث فوق در ميان جامعه فارسي زبانان محسوب شود.

اما از كاستي‌هاي اين كتاب مي‌توان به عدم وجود نمايه‌هاي مختلف به ويژه نمايه‌هاي موضوعي در پايان كتاب علي رغم وجود نمايه پاياني در نسخه اصلي اشاره كرد كه بازيابي اطلاعات را براي پژوهشگران دشوار مي‌سازد. شايسته است اين مهم به پايان كتاب به نوعي در دستور كار ناشران و تهيه‌كنندگان منابع قرار گيرد.»
 
در بخش شايسته ترجمه این شماره از نشریه نيز دو كتاب «در جست‌وجوي اطلاعات: پژوهشي پيمايشي در اطلاع‌يابي» و «رفتار اطلاع‌يابي» توسط فريبرز دوردي بررسي شده است.

در بخش مقالات مطلبي با عنوان «ارتباط قوانين كتابداري رانگاتان در بازاريابي كتابخانه/ آر.كي. بات» ترجمه زينب صفوي و خديجه مرادي منتشر شده است.

در بخش همايش‌هاي پيش رو، نيز «معرفى همايش‌هاى بين‌المللى حوزه علوم كتابداري و اطلاع‌رساني» نوشته شیما مرادی و رقیه قربانی بوساری درج شده است.

در بخش گزارش نيز مطالبي با عنوان «كتاب فصل بهار در پاييز ورق خورد» نوشته نغمه طالاري و «همايش سالانه نظام شابك» نوشته داريوش مطلبي منتشر شده است.

در ماهي كه گذشت و چكيده انگليسي در انتهای این مجله از آخرين مطالب اين شماره است.

كتاب ماه کلیات، ماهنامه‌اي است كه با هـدف اطلاع‌رسانـي و نقد و بررسي كتاب‌هاي منتشـر شده در كـشـور از سوی خانه کتاب منتشـر مي‌شـود و مطالب شامل نقد و بررسی و درج مشخصات کامل کتابهای منتشر شده با موضوع کلیات مشتمل بر کتابشناسیها، علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی، رسانه‌های خبری، روزنامه‌نگاری، نشر، نسخ خطی و غیره است.

هـمچنيـن فـهـرسـت كتـاب‌هاي مـنـتـشـر شـده در هــر مـاه به هــمـراه تـصــاويـر روي جـلـد و معـرفي كـوتاهي از اكثر كتاب‌ها بر اساس رده‌بندي دهدهي ديويي در داخل لوح فشرده ارايه مي‌شود.

منبع: ایبنا