حکمرانی فرهنگی

مهمترین وجهه انقلاب اسلامی، وجهه فرهنگی آن بوده که باتحول روحی در مردم به تبعیت از امام خمینی ره انقلابی بزرگ را رقم زدند.

صدور انقلاب هم ناظر به وجهه فرهنگی آن بود گرچه دشمنان برداشتی دیگر داشتند.

در 22بهمن1357 با سرنگونی نظام شاهنشاهی، انقلاب اسلامی پیروز شد. طبعا نظام سیاسی کشور با پیروزی انقلاب و گام های تکمیلی بعدی دچار انقلاب شد.

اما تقریبا عرصه های دیگر ساختارها، درصورت نیاز به اصلاحاتی جزیی بسنده شد. همه ساختارهای کشور طبق روال قبل ادامه یافت.

درحوزه نظامی، با نگاه بلند حضرت امام ره، باتاسیس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی عملا زمینه بسیاری از توطئه ها خنثی شد و باتحول درارتش، انقلاب اسلامی در عرصه نظامی وبه مدد تجربیات دفاع مقدس، نیروهای مسلح به اوج اقتدار فعلی خود رسیدند.

عرصه اقتصاد کمترین تاثیر را ازتحولات انقلاب داشت و لذا باعث شده تا دستاوردهای عظیم انقلاب اسلامی، درمنظر نسل های تازه کشور به گروگان گرفته شود.

اما عرصه فرهنگ، که مهمترین عرصه انقلاب اسلامی بود وانتظاری بیشتر از ان بود، درمقاطع مختلف و به تناسب احساس نیاز نهادی تاسیس شد. سازمان تبلیغات، دفترتبلیغات، شورای عالی انقلاب فرهنگی و...

شاید گزاف نباشد عامل مشکلاتی که در برخی ازنسل جوان فعلی شاهد هستیم و درماه های اخیر عملا خود را نشان داد، ناشی از اسیب در این حوزه است.

از اقای احمدمسجدجامعی که بیش از20سال عهده دار سمت های گوناگون در وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی بوده، نقل شده که در رژیم گذشته، عهده دار فرهنگ کشور، بنیادهایی بودند که اغلب زیرنظر فرح اداره می شدند. در تشکیلات اداری و دولتی تقریبا کار فرهنگی صورت نمی گرفته.

اگر این نقل وبرداشت درست باشد، درساختار دولت درنظام شاهنشاهی، تنها وزارت فرهنگ وهنر بود که بیشتر وظیفه کارهای جاری وعادی ازقبیل اگهی ها و..را عهده دار بود.

 باپیروزی انقلاب اسلامی، وزارت خانه ها را دولت موقت تحویل گرفت و بنیادهای گوناگون وابسته به دربار، همه منحل شدند. انچه که بنیاد های فرهنگی ولو بااهداف خاص رژیم گذشته عهده دار کاری بودند، تعطیل شدند.

دولت بازرگان وزارت فرهنگ وهنر را به وزارت ارشادملی بدون تغییری درماهیت ان، فقط تغییر نام داد. دردولت شهیدرجایی، وزیر ارشاد وقت(مرحوم دوزدوزانی) پس ازچندماه ازشروع به کار دولت، ان را تعطیل کرد و تاچندماه این وزارت تعطیل بود تا بتواند ان را دچار تحول کند.

تاسیس ستاد(شورای) انقلاب فرهنگی به فرمان حضرت امام ره اولین گام تحولی در حوزه فرهنگ بود، اما ایجاد ستاد که دنباله ای برای اجرا نداشت، حتی درصورت توفیق کامل در شناسایی همه نیازها فرهنگی، ازعملیاتی شدن مصوبات فاصله داشت.

نگاهی به برخی از اسیب های وضع موجود

در دستگاه دولت، مهمترین دستگاه فرهنگی عهده دار مدیریت فرهنگ کشور، وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی است، دراواسط دهه 60 قانون شرح وظایف وزارت فرهنگ واسلامی به تصویب مجلس رسید. (متن قانون به عنوان پیوست در ادامه امده است)

درماده 2 قانون که وظایف این وزارت در30بند احصا شده، اغلب موارد، اقدامات پسینی و ناظر به وضع موجود فرهنگ کشور است، اما تکلیف مرزبانی فرهنگی چندان روشن نیست، خصوصا انکه با تاثیر گذاری سایر دستگاه های فرهنگی اعم از مراکز اموزشی یا سایر وزارتخانه که اقداماتشان تاثیر فرهنگی برجامعه دارد وحتی مراکز حوزوی و خصوصا صداوسیما، وجلوگیری از اسیب های احتمالی اقدامات و تعیین جایگاه ونقش هرکدام و خلل وفرج مسایل فرهنگی، برنامه برای اینده و خنثی سازی اقدامات دشمن ومهمتر، برنامه ریزی آفندی برای تاثیر گذاری داخلی وخارجی همه وهمه از اسیب های وضع موجود است.

درمواردی اقدام مثبتی و بنا به اقتضائی در دستگاهی فرهنگی رقم می خورد اما چون دستگاه فرهنگی دیگر از ان مطلع نیست، ممکن است اقدام دستگاهی دیگر ان را خنثی یا کم اثر کند.

به طور مثال درممیزی کتاب، رعایت مسایل اخلاقی در تعاملات زن ومرد دقت زیادی می شود، اما در تولیدات فیلم ها، حتی داخلی و حتی تولیدات خود سیما و یا برنامه هایی به مناسبت های مختلف بادعوت ازهنرپیشه ها و ورزشکاران ولو باهدف و انگیزه درست هم باشد، اما رفتارهایی می شود که عشر ان اگر درکتابی باشد، از نشر ان جلوگیری می شود. یا در موضوع وحدت اسلامی دستگاه هایی متولی ان هستند، درنشر کتاب ان را رعایت می کنند، اما درصداوسیما دربرخی مناسبت ها باپخش مداحی ها، گویا اصلا اعتنایی به سیاست های نظام دراین حوزه وجود ندارد و...، درحالی که سیاست نظام نسبت به این موضوع باید به صورت دستورالعمل مشخص ولازم الاجرا برای همه دستگاه ها وتا اخرین رده تشکیلاتی باید تبیین وابلاغ شود تا در دورترین نقطه مثلا معلم دینی درکلاس درس سیستان وبلوچستان بداند که در کلاس با این گونه موضوعات چگونه برخورد کند و...

غیر از رعایت این گونه مسایل و هماهنگی لازم و یک پارچگی وهماهنگی کامل در رفتار فرهنگی ازهمه دستگاه ها، رصد مسایل و برنامه ریزی برای اینده ظاهرا از مسایل مغفول است. وظاهرا متولی جدی و معینی ندارد.

شورای عالی انقلاب فرهنگی خصوصا درچند دوره اخیر دچار تحولی بزرگ شده، اما به دلیل انکه درساختارهای کشور(حتی درقانون اساسی در بعد ازبازنگری هم) ذکری از ان نیامده، طبعا مصوبات ان نیز در برنامه دستگاه های اجرایی جایگاه چندانی ندارد. اگر دولت ها هم دیدگاهی متفاوت بااهداف ان داشته باشند، مشکل را بیشتر خواهد کرد.

صداوسیما که ازمهمترین دستگاه های فرهنگی وتاثیرگذار کشور است، علیرغم دستور اردیبهشت ماه 1368 حضرت امام ره، برای بازنگری در نحوه اداره ان در بازنگری قانون اساسی، ولی همچنان با انچه که مطلوب است فاصله دارد. درجلسه 15مجلس بازنگری قانون اساسی در9خرداد1368 مقام معظم رهبری درصفحات569و571 مشروح مذاکرات مجلس بازنگری قانون اساسی درمخالفت باطرح کمیسیون مربوط به اداره صداوسیما، از قرار گرفتن صداوسیما زیرنظر رییس جمهور دفاع می کنند و هم ازاینکه زیرنظر رهبری باشد مخالفت می کنند. ادله را هم بیان می فرمایند

شورای عالی انقلاب فرهنگی، عالی ترین تشکیلات فرهنگی کشور

شورای عالی عهده دار سیاست گذاری کلان کشور است و جایگاهی ممتاز و طبق اصل 110قانون اساسی، سیاست های کلی درحوزه فرهنگ را عهده دار است. اما  با فرض این که همه سیاست ها دقیق هم تدوین شود، درمرحله اجر دچار مشکل است. هرچند درمصوبات وظایفی برای دستگاه ها تعریف شده، اما به همان بیان شده چون درساختار تشکیلاتی کشور بروزی ندارد، عملا درمقام عمل بروزی ندارد. حتی در دوره فعلی که درتاریخ 43ساله انقلاب، هم سوترین دوره ای بوده که قوای سه گانه هماهنگ عمل می کنند، به همان دلیلی که درساختار اداری کشور شورای انقلاب فرهنگی جایگاهی ندارد، مصوبات شورای عالی برای تبدیل شدن به برنامه و اجرا دچار مشکل جدی است. نه دربرنامه های دستگاه های اجرایی ونه در پیش بینی بودجه ونه ارزیابی عملکردها و...جایگاه باثبات ومستمری ندارد، مگر به صورت موردی.

مهمترین مشکل در این جایگاه رفیع که همه دست اندرکاران فرهنگی کشور درعالی ترین سطح تصمیم گیری حضور دارند، عدم اجرای وپیگیری تحقق ان است.

باید کوتاه ترین وکم هزینه ترین و زودبازده ترین راه حل را برای این تحقق هدف یافت.