نخستین نشست مشترک دبیران فصلنامه‌های نقد کتاب برگزار شد/معرفی دبیران فصلنامه ها/صالحی: جایگاه نقد کتاب در کشور مشخص نیست

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نخستین نشست مشترک دبیران فصلنامه‌های نقد کتاب عصر شنبه (5 مردادماه) با حضور دکتر سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دکتر نجفعلی میرزایی، مدیرعامل موسسه خانه کتاب، مجید غلامی جلیسه، معاون آموزشی، فرهنگی و پژوهشی موسسه خانه کتاب و دبیران فصلنامه‌های تخصصی نقد کتاب برگزار شد.

دکتر صالحی در این مراسم اظهار کرد: بدون تردید بحث فصلنامه‌های نقد کتاب در زیرعنوان یک استراتژی کلان‌تری تعریف شده و نهایتاً به اینجا ختم شد که اگر خانه کتاب بخواهد به عنوان یک مرکز یا موسسه راهبردی کتاب‌پژوهی ایران تلفن شود طبیعتاً با این تعریف به نقطه دیگری می‌رسیم و آن این است که کتاب در ایران با چه مساله‌ای مواجه بوده که جایگاه خود را آن‌طور که باید و شاید پیدا نکرده است.

وی در ادامه سخنانش، گفت: در این زمینه یک تحلیل ممکن است این باشد که اطلاع‌رسانی ضعیف بوده است البته تحلیل‌های دیگر مانند بحث‌های اقتصادی وجود دارد. اما تحلیلی که دوستان ما در موسسه خانه کتاب داشتند و به نظر منطقی نیز به نظر می‌رسد این است که عامل اصلی ضعف جایگاه کتاب در ایران (هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی) مشخص نبودن جایگاه نقد کتاب در ایران است.

معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: با این نگاه که البته قابل بحث است دوستان به این نتیجه رسیدند که آیا کتاب‌های ماه که به صورت ماهانه منتشر می‌شدند ظرفیت این را دارند که به کتاب تخصصی نقد تبدیل شوند. در این راستا کتاب‌های ماه دستخوش بازبینی و بازنگری قرار گرفتند.

صالحی بیان کرد: نتایج حاصل از این بازنگری‌ها حاکی از آن بودندکه کتاب‌های ماه از این ظرفیت برخوردار نیستند. بنابراین، دوستان تصمیم گرفتند که کتاب‌های ماه را به فصلنامه‌های نقد تبدیل کنند. 

وی عنوان کرد: برای این‌که از این به بعد فصلنامه‌های نقد در حوزه ارتقای جایگاه کتاب موفق عمل کنند باید فصلنامه‌ها به صورت تیمی و گروهی مدیریت و اداره شوند. فصلنامه‌ها در این مسیر نیاز به همفکری و هم‌اندیشی صاحبنظران دارند.

معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود: اگر مساله اصلی ما ارتقای جایگاه کتاب از منظر نقد است، این‌جا یک پرسش پیش می‌آید مبنی بر این‌که «آن ادبیات مشترک نقد که می‌تواند در ساحت‌های مختلف، مشترک باشند و کمک کنند چه می‌تواند باشد؟» این همان پرسشی است که علاقه‌مندم نظرات و پاسخ‌های افراد را در این زمینه بدانم.

کتاب‌های ماه در جریان فصلنامه شدن، تقویت می‌شوند
دکتر نجفعلی میرزایی، مدیرعامل موسسه خانه کتاب از دیگر سخنرانان این نشست بود. وی اظهار کرد: تغییر و تحولات همواره با نگرانی‌ها و آزرده‌خاطر شدن‌ها همراه است؛ این موضوع بسیار طبیعی است. اما اراده و نیتی خالصانه در درون مجموعه موسسه خانه کتاب و دست‌اندرکاران فصلنامه‌های تخصصی نقد بوده که براساس آن به شکل تیمی حرکت خود را آغاز کرده‌اند. 

وی ادامه داد: این موضوع که کتاب‌های ماه به عنوان پدیده بسیار مهم تاریخی کتاب ایران بوده‌اند، باور ما بوده و الآن هم هست و در آینده هم خواهد بود. معتقدیم از این کتاب‌های ماه باید به نیکی یاد شود.

مدیرعامل موسسه خانه کتاب با بیان این‌که از همان آغاز فعالیت‌های خود، چندین تصمیم جدی برای کتاب‌های ماه اتخاذ کردیم، گفت: نخستین کاری که بنای انجام آن را داریم، برگزاری «نشست تکریمی کتاب‌های ماه» به عنوان تکریم سردبیران لایق و سابق است. تدوین و نشر «مجموعه مقالات کتاب‌های‌ماه» از دیگر اقدامات ما به شمار می‌آید؛ به این معنا که در هر حوزه با انتخاب سردبیران، 20 مقاله برتر کتاب‌های ماه در مجموعه‌ای به شکل‌های قابل استفاده‌تر عرضه خواهند شد.

وی افزود: از دیگر اقدامات موسسه خانه کتاب در حوزه کتاب‌های ماه می‌توان به ارایه «نمایه‌های تخصصی کتاب‌ماه» اشاره کرد. آقای مجید غلامی جلیسه چند هفته است با یک تیم حرفه‌ای در این زمینه کار می‌کنند تا به یاری خداوند بتوانیم در چند جدول، چند نمایه تخصصی از کتاب‌های ماه را به جامعه علمی ارائه کنیم. مرحله فعلی که مرحله فصلنامه‌های تخصصی نقد است، در تکمیل و ادامه این حرکت بزرگ علمی است.

میرزایی توضیح داد: در این میان، انتقادها و بازنگری‌هایی هم شده است که عمدتاً به شکل و صورت مسأله برمی‌گردند؛ بدون تردید وقتی شکل و صورت کارها آسیب‌دیده باشند، به محتوا نیز این آسیب‌ها سرایت می‌کنند.

مدیرعامل موسسه خانه کتاب اظهار کرد: این یک واقعیت است که بازه زمانی یک‌ماه، زمان مناسب و خوبی برای ارائه کارهای کیفی نیست.

وی توضیح داد: بدون تردید مساله ماهنامه بودن مجلات خانه کتاب با خبرنامه و کارهای متوسط ترویجی سازگار است اما با کارهایی که نیاز به حوصله و زمان دارد زیاد سازگاری ندارد در نتیجه محتوا متأثر از زمان محدود (یک‌ماه) می‌شود.

میرزایی یادآور شد: سطح کتاب‌های ماه بسیار متفاوت بودند؛ یعنی این طور نبوده که همه از یک الگو و شکل پیروی کرده باشند. بعضی‌ها واقعاً ممتاز و برخی دیگر متوسط بودند. گاهی برخی کتاب‌های ماه به ضعف و سستی هم گراییده‌اند!

مدیرعامل موسسه خانه کتاب اظهار کرد: خط قرمز کتاب‌های ماه باید این باشد که این کتاب‌های ماه باید به عنوان گام بلند کار کتاب ایران همیشه در معرض نقد، بررسی و تکریم باشند.

وی با بیان این‌که کتاب‌های ماه در ماجرای فصلنامه شدن هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی تقویت خواهند شد، عنوان کرد: تدوین فصلنامه‌های تخصصی نقد بنا به دلایل ویژه‌ای طرح شد. واقعاً سه ماه روی این پروژه کار شد. مشارکت‌های فراوان با استادان مختلف گرفته شد. حس ما این بود که فصلنامه شدن، گام تکمیلی کتاب‌های ماه است.

میرزایی ادامه داد: ما معتقدیم منطق اقتصاد مقاومتی باید در عرصه فرهنگ نیز وجود داشته باشد؛ اقتصاد مقاوتی در عرصه فرهنگ و حتی غیرفرهنگ به معنای ریاضتی نیست، به معنای هزینه کم کردن نیست بلکه به معنای درست و به‌جا هزینه کردن و قابل دفاع هزینه کردن است.

مدیرعامل موسسه خانه کتاب در ادامه، اظهار کرد: بنای ما این است که مجلات خانه کتاب، برای مشتریانش تولید شوند و نگاهی به مخاطب داشته باشند؛ به‌گونه‌ای که مخاطب حاضر باشد برای این مجله هزینه کند.

وی توضیح داد: ما سیاست پخش رایگان و اهدای انبوهی را نمی‌پذیرم. معتقدیم فصلنامه‌ها باید آبرومندانه و با حرمت در اختیار عموم و خواص قرار بگیرد. در نتیجه تصمیم داریم این مجلات را به تعداد مخاطبان چاپ و توزیع کنیم.

میرزایی با بیان این‌که با کمال صداقت باید بگویم که مهمترین و راهبردی‌ترین پروژه خانه کتاب همین فصلنامه‌های تخصصی نقد کتاب خواهند بود، افزود: خانه کتاب در بخش نسخه‌های الکترونیکی و پخش بین‌الملل این مجلات نیز اقدامات اساسی انجام خواهد داد. تخصصی شدن آنها از تقسیمات دیویی به سمت تقسیمات معرفتی و علمی، کاملاً حساب‌شده صورت گرفته است.

تاسیس مخزن کتاب ایران
در ادامه این نشست، مجید غلامی جلیسه، معاون آموزشی، فرهنگی و پژوهشی موسسه خانه کتاب اظهار کرد: تغییرات اساسی در کتاب‌های ماه «دین»، «علوم اجتماعی» و «کلیات» صورت گرفت؛ به طور مثال، از کتاب‌ماه «علوم اجتماعی»، موضوعات اقتصاد مدیریت، علوم سیاسی، حقوق و ارتباطات منفک شدند. همچنین مباحث فقه و قرآن و حدیث از کتاب‌ماه «دین» منفک شدند و موضوع کلام به کتاب‌ماه «فلسفه» اضافه شد.

معاون آموزشی، فرهنگی و پژوهشی موسسه خانه کتاب افزود:در این میان، 2 فصلنامه جدید هم به مجموعه فصلنامه‌های تخصصی نقد اضافه کردیم؛ نخست، فصلنامه «نقد مطالعات کتاب ایران و اسلام» است که اختصاصاً به منشورات حوزه ایران‌شناسی و اسلام‌شناسی خارج از کشور می‌پردازد و دیگری، «فصلنامه نقد کتاب میراث».

معرفی دبیران و مدیران جدید
وی سپس به معرفی دبیران فصلنامه‌های جدید پرداخت
- فصلنامه «نقد کتاب قرآن و حدیث» با دبیری حجت الاسلام «مهدوی‌راد»
- فصلنامه «نقد کتاب رواشناسی، علوم تربیتی و اخلاق» با دبیری «سید حسن اسلامی»
- فصلنامه «نقد کتاب تاریخ» با دبیری «حبیب‌الله اسماعیلی»
- فصلنامه «نقد کتاب علوم اجتماعی» با دبیری «محمدرضا رسولی»
- فصلنامه «نقد کتاب ادبیات» با دبیری «منوچهر اکبری»
- فصلنامه «نقد کتاب فلسفه و کلام» با دبیری «علی اوجبی»
- فصلنامه «نقد کتاب هنر» با دبیری «علی بوذری»
- فصلنامه «نقد کتاب اطلاع‌رسانی و اطلاعات»با دبیری «داریوش مطلبی»
- فصلنامه «نقد کتاب مطالعات ایران و اسلام» با دبیری «احمدرضا رحیمی‌ریسه»
- فصلنامه «نقد کتاب کودک و نوجوان» با دبیری «سیدعلی کاشفی خوانساری»
- فصلنامه «نقد کتاب میراث» با دبیری «مجید غلامی جلیسه»
- فصلنامه «نقد کتاب فقه و حقوق» با دبیری «سید محمد علی ابهری»
- فصلنامه‌‌های «نقد کتاب علوم محض و کاربردی»، «نقد کتاب اقتصاد و مدیریت» و «نقد کتاب علوم سیاسی» از دیگر فصلنامه‌‌های تخصصی نقد کتاب هستند که به گفته غلامی جلیسه دبیران آنها هنوز انتخاب نشده‌اند اما موسسه خانه کتاب در حال رایزنی برای انتخاب آنها است.

غلامی جلیسه در ادامه این نشست، اظهار کرد: «خانه نقد کتاب ایران» هم به عنوان بازوی فکری و اجرایی فصلنامه‌ها، تاسیس شده است که آقای «جمشید کیانفر» مدیریت آن را به عهده دارد. همچنین برپایی «جشنواره نقد کتاب» نیز به عنوان یکی از بازوهای علمی فصلنامه‌ها و جریان نقد کتاب ایران ادامه خواهد داشت که آقای «محمدحسین ساکت» دبیری آن را به عهده خواهد داشت.

وی افزود: آقای «آل داوود» نیز مسئولیت مشاوره حقوق مؤلفان را برعهده دارد. همچنین دکتر «محسن باغبان» به عنوان سرویراستار مجموعه مجلات فصلنامه‌های نقد فعالیت خواهد کرد. در عین حال مدیریت خانه ویرایش را نیز عهده‌دار است.

معاون آموزشی، فرهنگی و پژوهشی موسسه خانه کتاب توضیح داد: در موسه خانه کتاب نیز «مخزن کتاب ایران (تازه‌های کتاب ایران)» را تاسیس کردیم؛ کتاب‌های سه ماهه اخیر در این مخزن جاگذاری می‌شوند. البته یک ویژه‌نامه تحت عنوان «کتاب‌شناسی ماه» نیز داریم که به صورت ماهانه منتشر خواهد شد؛ این مجموعه، به فصلنامه‌های تخصصی نقد این امکان را می‌دهد تا کتاب‌ها را به صورت ماهانه رصد کنند تا آن کتاب‌هایی که مدنظر قرار داده‌اند، برای سفارش مقاله و نقد در اختیارشان قرار دهیم.

غلامی جلیسه اظهار کرد: ناگفته نماند ما بحث اطلاع‌رسانی کتاب را از مجموعه مجلات منفک کردیم؛ چرا که معتقدیم اولاً «ایبنا» به عنوان یک خبرگزاری تخصصی کتاب و پوشش لحظه‌ به لحظه کتاب ایران، می‌تواند بحث اطلاع‌رسانی را به صورت جدی پیش بگیرد. علاوه بر آن در سایت خانه کتاب، اطلاع‌رسانی به‌روز کتاب ایران را پیگیری می‌کنیم. همچنین در سایت کتاب هفته نیز به صورت هفتگی و مستمر مانند گذشته، فایل pdf تازه‌های نشر قرار داده می‌شود.

وی عنوان کرد: معاون آموزشی، فرهنگی و پژوهشی موسسه خانه کتاب در پایان سخنانش با بیان این‌که جشنواره کتاب فصل به نوعی از مجموعه جشنواره‌های خانه کتاب حذف شد، گفت: در حقیقت ما امیدوار هستیم فصلنامه‌های تخصصی نقد از این پَس، بسیار علمی‌تر و با پوشش بهتر بتوانند جایگزین جایزه نقد شوند.

در ادامه این مراسم، هر کدام از دبیران فصلنامه‌‌های تخصصی نقد کتاب، به ارایه نظرات و پیشنهادات خود در جهت کیفی‌سازی این فصلنامه‌ها پرداختند.

نخستین نشست مشترک دبیران فصلنامه‌های نقد کتاب، عصر شنبه (4 مردادماه) در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد.