جایگاه وزارت ارشاد در نگاه منظومه‌ای رهبری به فرهنگ/ نگاهی به دغدغه‌های فرهنگی رهبری

توجه منظومه ­ای به مسئله فرهنگ، شناسایی نقاط کور، شناخت مسائل با اهمیتی که احیانا متولی جدی ندارد و یا بازشناسی اولویت­ های فرهنگی روز و از همه مهمتر شناخت نسبت به حوادث آینده و تمهید لازم نسبت به آن، به گونه­ای که از آسیب­ پذیری افراد هدف جلوگیری کنیم، از مسائل اساسی است که واقعاً با اندک تعمق در آنها و عملکرد مجموع دستگاه­های فرهنگی، تعبیر "نگرانی" کمترین تعبیر در این زمینه است.

در15 اسفند ماه دیدار اعضای مجلس خبرگان با مقام معظم رهبری بود که از جمله تذکرات ایشان، بیان نگرانی در مورد فرهنگ بود.

روز شنبه 17 اسفند از مجمع ناشران انقلاب اسلامی که همچنان عضو هیئت مدیره آن هستم،تماس گرفتند برای انجام مصاحبه ای در این مورد.توضیح این که:

در سال 1387 برای رفع نگرانی های رهبری درحوزه فرهنگ، اقداماتی ارزشمند در جهت ارزیابی و شناسائی نقاط قوت وضعف و اقدامات اینده و فرصت ها وتهدیدها صورت گرفت و به این منظور کارگروه هایی شکل گرفت. درحوزه کتاب نتیجه ارزیابی ناشران کشور، بوستان کتاب را به عنوان فعال ترین ناشر کشور شناسائی شده بود لذا مسئولیت کارگروه کتاب به اینجانب به عنوان مسئول بوستان کتاب کتاب واگذار شد.

جلسات پی در پی از ابتدای 88 تشکیل شد اما با مسائل تابستان 88 جلسات متوقف شد و مجدد از مهر همان سال مسئولیت کارگروه به مدیرعامل فعلی مجمع ناشران واگذار گردید.....

برای تحقق عملیاتی اهداف پیشنهاد تشکیل مجمع ناشران انقلاب اسلامی شد که در 16 اسفند1389 رسما افتتاح گردیدو همراه 6نفر دیگر عضو هیئت مدیره ان شدیم، تا کمبودهای حوزه نشر ومتناسب با اهداف انقلاب اسلامی را پیگیری و در تحقق ان تلاش شود.

علیرغم انکه از دی ماه 89 دیگر مسئول بوستان کتاب نبودم و بلافاصله انتشارات کتاب ناب را راه اندازی کردم، اما همچنان به عنوان عضو هیئت مدیره ماندم.

در سال های گذشته علیرغم تفاوت نگاه درحوزه های مختلف ولی حضورم را حفظ کردم تا دیدگاه متفاوتی نیز درجمع باشد.

بعد از انتخابات 24خرداد 92 متاسفانه روند سایت مجمع به گونه ای تلاش می کند که از مراکز منتقد دولت بروز می کند.

بهره گیری از هرفرصت برای نقد عملکرد دولت بجای پرداختن به وظیفه ذاتی حتی ارسال پیامک در حوزه سیاست خارجی متاسفانه زمینه حرکت این مجموعه را از وظیفه اصلی اش باز داشته که امید است شاهد تغییر ان باشیم.

در مصاحبه خواسته شده، شرط کردم اگر مصاحبه کامل بازتاب می یابد، منتشرشود والا تقطیع صورت نگیرد؛ که منتشر نشد...

فایل ان را دراختیار دین انلاین قرار دادم و با سوالات تکمیلی منتشر شد.

که به این شرح به نقل از دین انلاین می اورم:

وقتی رهبر انقلاب در دیدار با اعضای شرکت کننده در پانزدهمین دوره خبرگان رهبری برای باری دیگر بر اهمیت مسائل فرهنگی کشور تأکید کردند برخی از رسانه­ های جریان افراطی که به تعبیر رئیس دولت تدبیر و امید «دژ پولادین» دارند و همواره درصدد انتقاد غیرسازنده به دولتند این همه تأکید و دلنگرانی رهبری را تنها متوجه وزارت ارشاد دانستند تا در فضایی باز و البته نابرابر(!) به خرده ­بینی­ های خود ادامه دهند.

به همین مناسبت، دین­ آنلاین در صدد است تا با برخی از مسئولان و کارشناسان مسائل فرهنگی این دغدغه­ های رهبری را در میان بگذارد تا مخاطب به صرافت دلنگرانی­ های رهبری در مسائل کلان فرهنگی آگاهی بیابد.

به یقین مسائل فرهنگی تنها متوجه دولت و نهادهای دولتی نیست، بلکه نهادهای شبه دولتی و حتی نظامی نیز در این مملکت سر آن دارند که در مسائل کلان فرهنگی تأثیرگذار باشند. البته وزارت ارشاد و زیر مجموعه­ های فرهنگی آن از مهم­ترین نهادهایی است که تصمیم­ گیری­ های کلان را بر عهده دارد.

***

وقتی علی جنتی به مناسبت معارفه عبدالرضا ایزدپناه به عنوان مدیرکل ارشاد قم از آن خبر داد که مسئولیت بخش کتاب­های دینی را به قم خواهد سپرد آشنایان با سیدعباس صالحی و عبدالرضا ایزدپناه می­دانستند که سیدمحمدکاظم شمس تنها گزینة برجسته ­ای است که این هدف کلان را برای وزارت ارشاد می­تواند رقم بزند.

حال که ریاست بر ادارة ارشاد شهرستان قم نیز بر عهدة حجت­ الاسلام و المسلمین شمس گذاشته شده است شایسته دیدیم گفتگویی با ایشان سامان دهیم و شیوه­ای را که فرهنگ و ارشاد دولت تدبیر و امید می­خواهد بدان روش دغدغه­های رهبری را پاسخ بگوید از زبان ایشان بشنویم.

سیدمحمدکاظم شمس، عضو کنونی هیئت مدیره مجمع ناشران انقلاب اسلامی، عضو هیئت انتخاب و خرید کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و عضو هیئت تجدیدنظر رسیدگی به تخلفات ناشران در وزارت ارشاد است.

امیدواریم این سلسله مصاحبه­ ها با دیگر مسئولان کلان فرهنگ و ارشاد در دولت­های گوناگون نیز ادامه بیابد:

اظهارات و دلنگرانی­های اخیر رهبری در رسانه­ ها طوری مطرح شد که انگاری بیشتر منظور ایشان متوجه وزارت ارشاد بوده است؟ شما هم چنین تفسیری دارید؟

ـ بنده با مطالعه مطلبی که دفتر مقام معظم رهبری درخصوص این دیدار منتشر کرده است، متوجه موضوعی که ناظر بر موارد مطرح شده در رسانه‌ها باشد، نشدم. استنباط می‌کنم ایشان به مسائل کلی‌تر اشاره کرده‌اند.

ممکن است در جلسه خصوصی پیرامون مباحث دیگری صحبت کرده باشند اما براساس آن‌چه در بیرون از جلسه منعکس شده موضوعی که ناظر به وضعیت فعلی و خصوصا صبحت‌هایی که بعد از بهمن‌ماه در برخی از محافل مطرح می‌شود، ندیدم. این مسائل جزء تذکرات کلی بوده که همیشه هم مطرح کرده‌اند که در مسائل فرهنگی باید دقت لازم صورت گیرد.

وظیفه تمام دستگاه های تأثیرگذار در مسائل فرهنگی اعم از وزارت ارشاد، صدا و سیما، سازمان­ های تبلیغاتی و.... باید این تذکر را جدی بگیرند چون چنانچه کوچکترین غفلتی از پرداختن معقولانه به نیازهای فرهنگی داشته باشیم، خدای نخواسته ممکن است دشمن بتواند در تأثیرگذاری فرهنگی از متولیان رسمی فرهنگی کشور پیشی بگیرند و فرصتی برای علاج آن نداشته باشیم.

توجه منظوم ه­ای به مسئله فرهنگ، شناسایی نقاط کور، شناخت مسائل با اهمیتی که احیانا متولی جدی ندارد و یا بازشناسی اولویت­ های فرهنگی روز و از همه مهمتر شناخت نسبت به حوادث آینده و تمهید لازم نسبت به آن، به گونه­ ای که از آسیب­ پذیری افراد هدف جلوگیری کنیم، از مسائل اساسی است که واقعاً با اندک تعمق در آنها و عملکرد مجموع دستگاه­ های فرهنگی، تعبیر "نگرانی" کمترین تعبیر در این زمینه است.

انتقاد منصفانه مسئله ­ای مفید و مورد حمایت است. حتی اکنون تعداد زیادی از دوستان که از مواضع معقولانه و اعتدالی دولت حمایت می­ کنند، این چنین نیست که از تمام عملکردها راضی باشند و شدنی هم نیست. همچنان که نسبت به ضعف جریان رسانه ­ای دولت انتقاد جدی وجود دارد که دیدگاه و عملکرد خود را در برابر جریان بزرگ رسانه­ ای به خوبی تبیین نمی­کند. در زمان جنگ حضرت امام به دولت از همین جهت انتقاد می­ کردند که چرا کارهای انجام شده برای مردم بیان نمی­ شود، حتی با دستور ایشان از ارسال یکی از روزنامه­ ها  که هم اکنون نیز در برابر دولت است، به جبهه­ ها جلوگیری شد. با این تفاوت که ان زمان حداقل صداوسیما از کارها دولت حمایت می­ کرد! مگر مقام معظم رهبری نفرمودند مذاکره ­کنندگان فرزندان انقلابند، مگر آنچه در رسانه­ های غربی بیان می­ شود، ادامه نبرد در مذاکرات نیست تا تفوق خود را تثبیت کنند؟ آیا به حق است به خاطر تفاوت نگرش سیاسی با اتخاذ این مواضع به نفع طرف­ های مقابل کار شود؟

دلیل این تفسیر سیاسی و حزبی از سوی برخی رسانه­ ها چه بوده است؟

ـ به اعتقاد من یکی از اساسی‌ترین مسائل مهمی که مشکلات فعلی کشور را حل می‌کند، مساله «تحزب» است. شاهد این موضوع هم که اگر از نظر مسئولان عالی انقلاب کار تحزب کار مذمومی نیست، آن است که مقام معظم رهبری آخرین دبیرکل حزب «جمهوری اسلامی» بودند. ایشان به همراه شهید بهشتی و چند تن دیگر از بزرگان این حزب را بنیان‌گذاری کردند. در حال‌حاضر ضعف و خلل نبود حزب در کشور مشاهده می‌شود.

هنگامی که حزبی اصول، چارچوب‌ها و هنجارهای کلی نظام را می‌پذیرد، مجاز به فعالیت است. هیچ ضرورتی ندارد که تمامی مواضع آن با مواضع رسمی دولت حاکم مطابق باشد. خاصیت تحزب سالم، رشد متوازن کشور است و نقدهایی که از دیدگاه‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و... از طرف احزاب مطرح می‌گردد هرکدام منجر به حرکت رو به رشد کشور می‌شود.

برخی از رسانه‌ها نماینده حزب‌هایی خاص وتعریف نشده هستند . از آن‌جای که در کشور چنین حزب‌‌هایی وجود ندارد، روزنامه و رسانه‌های ما، نماینده حزب‌ها وگرایش­ های مختلف سیاسی هستند. هرکدام نماینده یک جریان فکری بوده و دغدغه‌های آن‌ها را ابراز می‌کنند. آن‌چه در فضای رسانه‌ای کشور با این عنوان مطرح می‌شود، بیان آن دیدگاه‌هاست و نه اینکه احیاناً موضوعی اتفاق باشد.

فضای موجود در برخی از رسانه‌ها، ادامه فضای دوره انتخابات است. به عبارت دیگر با این‌که انتخابات تمام شده و مجموعه‌ای روی کار آمده‌اند، افرادی که نتیجه انتخابات مطلوبشان نبود و به‌دنبال جریان دیگری بودند، توقع دارند که همان‌ دیدگاه‌ها یشان که در زمان انتخابات مطرح می­کردند، الان هم در عمل بوسیله متولیان دولتی اتفاق بیفتد. به هرجهت طبیعی است که افراد کاندید ریاست جمهوری در برخی از مسائل مانند سیاست و اقتصاد نظرات متفاوتی را مطرح کردند اما این نکته باید در نظر گرفت که این افراد در همه مسائل با هم اختلاف نداشته و ندارند. درباره تفاوت دیدگاه‌ها باید منصفانه و جوانمردانه موضع‌گیری کرد.

به هر جهت، دولتی روی کار آمده و دیدگاه‌هایی هم دارد. ممکن است رسانه‌ای نسبت به برخی از عملکردهای آن منتقد و در پاره‌ای از موارد با او هم‌رای باشد. منتقدان باید براساس برنامه‌های دولت براساس وعده ای که داده به نقد بپردازند نه براساس دیدگاه‌های مورد قبول خودشان که در انتخابات ان تفکر رای اکثریت را نیاورده است.

آیا این دست موضع­گیری­ها در دولت­ های گذشته نبوده است؟

ـ برخی از مراجع تقلید درخصوص «رستاخیز»، مواضع خود را بیان کردند که مشخص هم بود. هنگامی که مشابه این فیلم در صداوسیما پخش شد، آن موقع هم موضع گرفتند. آیا جریان رسانه ­ای که امروز به فیلم «رستاخیز» اعتراض می‌کنند و به آن می‌پردازند، هنگام پخش آن سریال هم این فعالیت‌ها را انجام دادند؟

این موضع‌گیران در آن زمان با تلویزیون اختلاف‌نظر سیاسی نداشتند. این افراد معترض اگر حقیقتا با محتوای «رستاخیز» مشکل دارند، چرا در زمان پخش آن سریال به همین مسائل نپرداختند؟ در این مورد یک بحث کارشناسی وجود دارد که آیا می‌توان تصویر معصومین را نمایش داد یا خیر؟ برخی از مراجع محترم مخالف اند و برخی هم فرمودند که معیار عدم هتک است؛ اما این رسانه ها که در این مورد خاص روی این مسائل دست گذاشته‌اند و برجسته کرده ­اند و حتی استفتا جمع­ آوری کردند، اگر انگیزه‌ها‌یشان دینی بود، قاعدتاً در آن زمان هم همین حرکت‌ها را نسبت به تلویزیون باید انجام می­ دادند که چنین چیزی ملاحظه نشد. این برخورد نشان می‌دهد که در این قضیه فرصتی را پیدا کردند تا علیه مجموعه سینمایی دولتی که الان این فیلم را ساخته موضع گرفته و جریانی سیاسی به‌راه بیندازند. بنابراین این حرکت مبارزه فرهنگی نیست بلکه کاری باانگیزه سیاسی است. کسانی‌که در عمق جریان‌ها حضور دارند ، واقعیت‌ها را درک می‌کنند اما برای عموم مردم تشویش ایجاد خواهد شد.

وقتی برخی با دستاویز به سخنان معاون فرهنگی ارشاد درباره آثار «صادق هدایت»، آن سروصداها را راه انداختند، همراه مدیر کل ارشاد استان قم به خدمت آیت‌الله مکارم شیرازی رسیدیم. ایشان به مواردی که خدمت ایشان گزارش شده بود اشاره کردند. برای نمونه گفتند که شنیده‌اند برای کتاب‌های صادق هدایت مجوز صادر شده است. بنده خدمت ایشان عرض کردم که برای انتشار همه کتاب‌های صادق هدایت در دولت قبل مجوز صادر و آثارش در مجموعه‌ای زیبا منتشر شده است. روز قبل معاون فرهنگی ارشاد اطلاعیه‌ای صادر کرده بود که ما درخصوص کتاب‌های هدایت هیچ تصمیمی نگرفته‌ایم.

در آن دولت، هیچ‌کدام از روزنامه‌ها و رسانه‌هایی که روی این موضوع مانور می دهند، این مسائل را مطرح نکردند زیرا با دولت قبلی هم‌فکر و هم‌افق بودند. اکنون که این مسائل را بازتاب داده و به شکل‌های مختلف پیرامون آن صحبت می‌کنند، نشانگر این نکته است که این افراد نه به دلیل مضر بودن کتاب‌های هدایت برای جامعه، بلکه می‌خواهد به اندک بهانه ­ای برای مبارزه سیاسی با دولت ایجاد کنند.

بنده این توضیح را به آیت‌الله مکارم شیرازی دادم که هنوز مجوزی داده نشده است. مطلبی که وجود دارد این است که در مصاحبه‌ای با دکتر صالحی از ایشان می­ پرسند درباره کتاب‌های صادق هدایت چه برنامه‌ای دارید و ایشان پاسخ دادند که براساس سیاست‌های جمهوری اسلامی ما در کشور هیچ ممنوع ­القلمی نداریم. ممکن است درعمل این اتفاق بیفتد که کتاب‌های صادق هدایت را بررسی کنیم و ببینیم مثلاً درمیان 20 کتاب او، 19 کتابش غیر قابل چاپ است اما اجازه انتشار به یک کتابش را می‌‌دهیم.

این که حرف خلافی نیست؛ ایشان گفته است که ما ممنوع القلم نداریم وکتاب‌ها را طبق مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی  ارزیابی می‌کنیم،  اگر با قانون مطابقت کرد، مجوزمی‌دهیم حال می‌خواهد کتاب برای صادق هدایت باشد یا نویسنده‌ای دیگر.

بنده متوجه نشدم که بر اساس آنچه که در رسانه‌ها مطرح شده، نسبت به قبل ناهنجاری خاصی اتفاق افتاده باشد. من اتفاقا با حساسیت کامل فرمایشات مقام معظم رهبری را خواندم تا ببینیم از سخنان ایشان چنین برمی‌آید که نسبت به عملکردی خاص در این دولت طی چند ماه گذشته تذکر خاصی داده باشند ولی متوجه چنین موضوعی نشدم. بیانیه وزیر ارشاد و استقبال از فرمایشات ایشان،صدور بخشنامه به تمام ادارات کل ارشاد، که بلافاصله به برکت همین فرمایشات کارگروه راهبردی فرهنگی دراداره کل فرهنگ وارشاد اسلامی قم شکل گرفت تا به مسائل مورد اشاره و ضروری به صورت اساسی پرداخته شود که امیدواریم بتوانیم گام هایی متناسب با نیازهای اساسی فرهنگی برداریم.چون گرچه نه تمام امکانات و نه اختیارات ونه منابع مربوط به فرهنگ در اختیار وزارت ارشاد نیست، اما طبق قانون متولی هدایت، حمایت و نظارت برفرهنگ وزارت ارشاد است و خود را موظف می داند در این جهت اقدام کند.

مدیر انتشارات «کتاب ناب» ادامه داد:  متاسفانه ما گاهی غافل هستیم و از این نوع سخنان و گزارش­ها که گاهی بزرگ­نمایی هم می­شود، مواردی القا می‌شود که بزرگان حوزه را ناراحت می‌کند. آنها هم حق هم دارند زیرا دلسوز دین و نظام هستند. گاهی برخی جریان‌ها، گزارش‌هایی را به این بزرگان با انگیزه‌های سیاسی منعکس می‌کنند که نشان می‌دهد جمهوری اسلامی نسبت به این مسائل حساس نیست و درد دین مردم را ندارد. متوجه نیستند که این کتاب‌ها در نظام جمهوری اسلامی منتشرمی‌شود. رئیس جمهور هرکسی که باشد نباید به دلیل ناراحتی از دولت و انتخاب نشدن کاندیدای مورد علاقه‌مان، فضا را آلوده کنیم.

سیاه‌نمایی‌های برخی از رسانه‌ها مبنی بر از دست رفتن فرهنگ با انگیزه‌های سیاسی مطرح می‌شود وگرنه مسئله خاصی اتفاق نیفتاده است. همه فعالان حوزه فرهنگ در این زمینه دغدغه دارند اما برای مثال ممکن است مشرب سیاسی من با دوستانی که این حرف‌ها را بازتاب می‌دهند، متفاوت باشد اما نباید دراصل انقلاب، مسائل و ارزش های دینی و فرهنگی اختلاف نظر داشته باشیم.

هنگامی‌که وزارت علوم دولت گذشته جشنواره کتاب سال «فارابی» را پایه‌گذاری کرد، علی‌رغم انتقاداتی که به دولت داشتم، بارها و بارها گفتم که این اقدام از  خدمات ارزشمند آن دولت بوده است. به اعتقاد بنده اگر درجایی کار خوبی دیدیم باید از آن تقدیرکنیم حتی اگر مخالف برگزارکنندگان آن باشیم. اقتضای حق و انصاف هم همین است، مبارزه کردن با کسانی که در جامعه خدمت می‌کنند، مصلحت نیست.

در حوزة کتاب دینی چگونه دغدغه­ های مطرح است؟

ـ دربارة کتاب‌های ضعیف دینی همواره دغدغه­ هایی از طرف بزرگان مطرح می­شود. از آیت ­الله العظمی سیستانی که درخارج ایران هستند تا دیگر بزرگان در کشور نسبت به این موضوع ابراز نگرانی کرده‌اند؛ زیرا بعضی از کتاب‌ها به نام دین منتشر می‌شود. لذا  وظیفه خود دانستم که از انتشار برخی از این آثار که به اسم کتاب دینی قصد سوء استفاده و اغلب با انگیزه­های اقتصادی را دارند، ممانعت شود.

چند روز قبل هم که خدمت آیت ­الله مکارم رسیدیم ایشان هم بر این مسئله تأکید داشتند. یکی از دلایلی که این مسئولیت را قبول کردم همین بود که به کمک کارشناسان خبره بتوانیم دراین زمینه حرکتی را انجام دهیم و در رفع دغدغه و نگرانی به حق بزرگان قدمی برداشته شود.

دین انلاین

خبرانلاین

19دی