حجت‌الاسلام سیدطه مرقاتی خویی:مایل‌ام از ممیزی کتاب به‌عنوان ویرایش فرهنگی یاد کنم

حجت‌الاسلام سیدطه مرقاتی خویی که به عنوان یکی از گزینه‌های معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح است، به ارائه توضیحاتی و دیدگاه‌هایش درباره این حوزه پرداخت.

به گزارش خبرنگار ادبیات و نشر خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، مرقانی یکی از موضوعات مطرح را بحث ممیزی کتاب ذکر کرد و از دیدگاهش در این‌باره گفت.

او که عضو هیأت علمی دانشگاه تهران است، معلمی را افتخار بزرگی توصیف و عنوان کرد: ترجیح می‌دهم در صورت نبود ضرورت به همین کار درس و بحث بپردازم و کارهای مدیریتی کلان را به اهلش بسپارم.

متن صحبت‌های سیدطه مرقاتی در پی می‌آید:

- چطور شد جناب‌عالی هم جزو گزینه‌های معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح شدید؟

- بنده با این‌که سال‌هاست به عنوان هیأت علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری خدمت می‌کنم، ولی به جهت پیشینه ارشادی‌ام هنوز در ذهن برخی از اهل علم و فرهنگ جزو نیروهای وزارت فرهنگ و ارشاد به شمار می‌آیم. گاهی که توفیق شرف‌یابی خدمت بعضی از مراجع عظام را که در امر انتشار کتاب پیشگام‌اند، پیدا می‌کنم، سفارش مسائل فرهنگی کتاب را به حقیر می‌کنند و بنده هم سعی می‌کنم به مسؤولان امر منعکس کنم.

بعد از انتخاب آقای دکتر روحانی به عنوان رییس‌جمهور که انصافا یک حماسه ملی بود و گفتمان اصلاحات فرهنگی که ایشان مطرح کردند و در دل مردم ایجاد امید کردند، تصمیم گرفتم اگر پیشنهادی در حوزه کاری‌ام که عمدتا مسائل دانشگاهی و فرهنگی است، مطرح شود، در اطراف آن مطالعه کنم و در صورت مناسب بودن شرایط، گوشه‌ای از کارها را بگیرم و تجاربم را در طَبَق اخلاص بگذارم.

پس از انتخاب برادر ارجمند آقای علی جنتی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی که هم خودشان اهل فضل هستند و هم از بیت علم و دانش‌اند، یکی از دوستان که مورد وثوق ایشان هستند و بنده را نیز می‌شناسند، رزومه‌ام را خدمت آقای وزیر دادند و طبیعی بود ایشان به جهت ناآشنایی قبلی با من می‌بایست موارد دیگری را بررسی می‌کردند و ظاهرا این کار را هم انجام داده‌اند. این موضوع مدتی بین ما سه نفر مطرح بود، ولی چندی پیش نام بنده در کنار گزینه‌های دیگر در رسانه‌ها مطرح شد و پس از آن دوستان ضمن ابراز خوشحالی، پیشنهاداتی را هم به اینجانب منعکس کردند که عمدتا قابل استفاده در حوزه کتاب و فرهنگ بود. در روزهای اخیر تصمیم گرفتم با همکاری یکی از دوستان باتجربه در حوزه فرهنگ این پیشنهادات را مدون کنم و به یک شبهه برنامه درآورم که به نحوی به دست آقای جنتی برسانم که عنداللزوم مورد استفاده قرار گیرد.

- آیا در صورتی که آقای وزیر به این جمع‌بندی برسند که جناب‌عالی را به عنوان معاون فرهنگی معرفی کنند، خودتان چنین آمادگی را دارید؟

- اینجانب در حال حاضر عضو هیأت علمی تمام‌وقت دانشگاه تهران هستم و طبیعی است با آغاز ترم جدید درس‌ها شروع می‌شود و باید بنده و امثال بنده تمام توان خودمان را در راه تربیت جوان‌های عزیز کشورمان به کار بگیریم. ضمنا اینجانب معلمی را افتخار بسیار بزرگی برای خودم می‌دانم و از حضور در کلاس درس لذت می‌برم و از انرژی مثبتی که از دانشجویان می‌گیرم، روحم آرامش می‌گیرد و ترجیح می‌دهم در صورت نبود ضرورت به همین کار درس و بحث بپردازم و کارهای مدیریتی کلان را به اهلش بسپارم. البته بنده بر این باورم تجارب ما نیز که در عرصه آزمون و خطا به دست آورده‌ایم، متعلق به مردم است و باید بی چشم‌داشت در اختیار مدیران بگذاریم که به نحو مقتضی مورد استفاده قرار گیرد و من این کار را خواهم کرد.

- ممکن است به برخی از برنامه‌های خودتان اشاره کنید؟

-البته با توجه به پاسخ قبلی نمی‌توانم از پیشنهاداتم به عنوان برنامه یاد کنم، ولی اگر بفرمایید، می‌توانم دیدگاه‌های فرهنگی خودم را با بیان سه مورد به اجمال عرضه کنم:

یکی از موضوعات مطرح بحث ممیزی کتاب است. مایل‌ام از ممیزی کتاب به عنوان ویرایش کتاب بر اساس شاخص‌های فرهنگی نظام جمهوری اسلامی یا ویرایش فرهنگی یاد کنم و این کار در همه نظام‌هایی که مدعی فرهنگ‌سازی هستند، اجتناب‌ناپذیر است. هر کتابی که توسط نویسنده‌ای نوشته می‌شود، دو مرحله دارد: مرحله نخست انتقال مکنونات فکری صاحب اثر روی کاغذ است که به تعبیر پیامبر اکرم (ص) «قیّدوا العلم بالکتابة» و مرحله دوم انتشار در سطح عمومی جامعه. مسلما در مرحله اول ارزیابی کتاب فقط در صورتی انجام می‌شود که صاحب اثر خود بخواهد، ولی در صورت انتشار در سطح وسیع باید هر اثری - بویژه کتاب‌هایی که در حوزه علوم انسانی تولید می‌شوند - با معیار حساسیت‌های فرهنگی یک بار از آغاز تا پایان دیده شود و در صورت نیاز ویرایش فرهنگی بشود. البته این کار نباید وابسته به سلایق فردی باشد. باید گروهی از خود نویسندگان بنشینند و ضوابط روشنی را تهیه کنند و به صورت آنلاین در اختیار مردم بگذارند و بررسی‌ها هم طبق آن انجام بشود.

بدون تردید اگر این کار ضابطه‌مند کردن در اسرع وقت انجام بشود، خود صاحبان آثار اولین ویرایشگران کتاب‌های خودشان خواهند بود. به اعتقاد اینجانب، بررسی کتاب که یک امر بسیار دقیق علمی است، باید زیر نظر خود متخصصان امر انجام پذیرد. اگر کار بررسی دست غیرمتخصص بیفتد، هم کار به تأخیر می‌افتد و هم نقض غرض می‌شود و عمدتا پیشنهادات حالت صوری پیدا می‌کند. بدون تردید در وضعیت فعلی که هزینه مواد اولیه کتاب و خدمات چاپ بسیار گران است، نباید این بررسی‌ها که ممکن است منجر به پیشنهاداتی بشود، برای تغییرات جزیی در کتاب، به بعد از چاپ منتقل شود؛ زیرا تحمل بار مالی این تغییرات که موجب عوض شدن فرم‌های چاپی می‌شود، برای ناشران قابل قبول نخواهد بود.

پیشنهاد دوم بنده مربوط به حمایت‌های مادی و معنوی وزارت ارشاد از مؤلفان و مترجمان و محققان است که به شکل‌های گوناگون انجام می‌شود. به نظر می‌رسد این کار ضمن ضروری بودن آن باید هدفمند باشد و این حمایت‌ها با سیاست‌های فرهنگی نظام همسو باشد. مسلما ما در زمینه‌هایی خلأ تألیفی و ترجمه‌یی داریم و باید این خلأ‌ها توسط نویسندگان شناسایی و جبران شود. حمایت نباید بماهو حمایت باشد و ارشاد خود را موظف بداند از هر اثری که انتشار می‌یابد، تعدادی را بخرد و نام آن را حمایت مادی بگذارد. اگر بخواهیم نویسندگان به طرف رفع نیازهای واقعی جامعه سوق پیدا کنند، به اعتقاد من باید حمایت مادی به زمان آغاز کار نگارش منتقل شود و نویسنده با خیال آسوده دست به قلم ببرد و بداند اگر اثری را در مسیر جبران نیاز فرهنگی تولید کند، از همه حمایت‌های مادی و معنوی برخوردار خواهد بود.

اجازه می‌خواهم مثالی بزنم. در سال‌های اخیر پژوهش‌ها نشان می‌دهد الگو‌های خانواده‌ها از معیارهای فرهنگی اسلامی - ایرانی فاصله ‌گرفته است. طبیعی است گزارش‌ها خدمت مقام معظم رهبری منعکس می‌شود و ایشان در سخنرانی‌های عمومی و در جلسات خصوصی با مسؤولان نظام به این معضل اجتماعی اشاره می‌فرمایند و از استادان و نویسندگان می‌خواهند وارد عمل شوند و هر کسی در حد توان خود اقدام کند. بدون تردید وزارت ارشاد باید در این قبیل موارد وارد کار بشود و حمایت‌های خودش را تا زمانی که این نیاز پابرجاست، ادامه دهد و در گزینش‌های آثار در جشنواره‌ها یکی از معیارها را همسو بودن اثر با سیاست ‌فرهنگی قرار دهد.

آخرین پیشنهادم استفاده بهینه از توان پژوهشی حوزه‌های علمیه است که به جهت ناآگاهی مسؤولان فرهنگی از این توان و نبود ارتباط تنگاتنگ کم‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گاهی بنده پای درددل مسؤولان می‌نشینم که از مشکلات فرهنگی کشور می‌گویند و انتظارات خودشان را از روحانیون و مراجع بیان می‌کنند که باید با استفاده از فناوری‌های جدید معارف بلند اسلامی را به صورت امروزین در اختیار جوان‌ها قرار بدهند. من در این مراودات احساس می‌کنم این عزیزان حوزه‌ها را در حد 50 سال قبل می‌شناسند و از تحولات جدید آگاهی کافی ندارند. امروز طلاب علوم دینی قابلیت‌های بسیاری دارند. فقط مسؤولان باید پلی ایجاد کنند برای انتقال آن‌ها به سطح عمومی جامعه. بدون تعارف اگر ما می‌خواهیم ارزش‌های اخلاقی که در آموزه‌های دینی ریشه دارد، در جامعه عمومیت پیدا کند، باید به اهلش رجوع کنیم. جوان‌ها تشنه آب زلال برخاسته از معارف اسلامی هستند. اگر دیر بجنبیم، افرادی وارد این عرصه‌ها می‌شوند که دانش کافی ندارند و مطالب انحرافی عرضه و به اصطلاح اجتهاد در برابر نصّ می‌کنند و در هشت سال گذشته از این قبیل مشکلات کم نداشتیم. بنده معتقدم حوزه‌های علمیه دانشگاه بزرگ فرهنگی کشورند که از نظام نه بودجه می‌خواهند و نه امکانات فیزیکی و نه کارمند و با ایمان و اعتقاد راسخ حاضرند داشته‌های خودشان را در اختیار مسؤولان فرهنگی کشور بگذارند و این هنر ماست که چگونه بتوانیم از آن‌ها استفاده کنیم.

در پایان ضمن آرزوی توفیق برای جناب آقای جنتی از طریق این رسانه عرض می‌کنم هر فرد شایسته‌ای که در مسند معاونت فرهنگی قرار می‌گیرد، بنده و دوستان باتجربه‌ام حاضریم مشورت‌های لازم را در اختیار ایشان قرار دهیم و شاهد اعتلای فرهنگی کشور عزیزمان باشیم.

به گزارش ایسنا، از جمله فعالیت‌های دکتر سیدطه مرقاتی خویی این موارد است:

دکتری فقه و حقوق اسلامی از دانشگاه فردوسی مشهد و تحصیلات حوزوی تا دروس خارج در تهران و قم

در حال حاضر استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

از سال 73 تا 77 و از 83 تا 90 معاون پژوهشی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)

حدود 8 سال قائم‌مقام آن سازمان

از سال 69 تا 71 معاون آموزشی دانشگاه قم و با حفظ سمت حدود یک سال قائم‌مقام تربیت مدرس قم

از سال 63 تا 69 کارشناس معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی در بخش کتاب‌ سال

حدود یک سال رییس اداره امور اهل قلم آن معاونت

عضو کمیته اخلاق پزشکی پژوهشگاه رویان

مدرس سطح 3 حوزه علمیه کوثر

عضو کمیسیون اخلاق زیستی یونسکو

ایسنا