ماه مبارک رمضان در بیان امام خمینی (ره)

ماه مبارک رمضان پیش است... و این یکی از نعمت‌های بزرگ خداست که به ما عنایت فرموده است. ماه رمضان شما را دعوت کرده خدای تبارک و تعالی به مهمانی خودش. همان‌طور که می‌بینید مهمانی خدا صوم است، مثل میهمانی ماها نیست که آن‌جور تشریفات را داشته باشد، پرهیز دادن است از آن چیزهایی که مربوط به شهوات انسان است. [1] خداوند تعالى بندگان را به همه خیرات، مبرّات و بسیارى از لذات معنوى و روحانى دعوت فرموده است، ولى اگر آنان براى حضور در چنین مقامات عالیه‏‌اى آمادگى‏ نداشته باشند، نمى‏توانند وارد آن شوند. با آلودگى‏‌هاى روحى، رذایل اخلاقى، معاصى قلبیه و قالبیه، چگونه مى‌توان در محضر ربوبى حضور یافت و در مهمان‌سراى رب الارباب که «معدن العظمة» مى‏‌باشد وارد شد؟ [2]

کسى که هنوز حجاب‌هاى ظلمانى را پاره نکرده، کسى که تمام توجه او به عالم طبیعت است و، العیاذ بالله، منحرف عن الله مى‏‌باشد، و اصولا از ماوراء دنیا و عالم روحانیت بی‌خبر بوده و منکوس إلى الطبیعه‏ است، و هیچ‌گاه در مقام [این‏] برنیامده که خود را تهذیب کند، حرکت و نیروى روحانى و معنوى در خویشتن ایجاد نماید، و پرده‏‌هاى سیاهى را که روى قلب او سایه افکنده کنار زند، در اسفل سافلین که آخرین حجب ظلما نیست قرار دارد: ثُمَّ رَدَدْناهُ اسْفَلَ سافلین. در صورتى که خداوند عالم بشر را در عالی‌ترین مرتبه و مقام آفریده است: لَقَدْ خَلَقْنَا الانسانَ فی احْسَنِ تَقویمٍ. [3] از همه بالاتر این است که انسان خودش را اصلاح کند در ماه رمضان، ما محتاج به اصلاح هستیم، محتاج به تهذیب نفس هستیم، تا آن دم آخر ما محتاجیم. پیغمبرها هم محتاجند. انبیای بزرگ هم محتاجند، منتها آن‌ها احتیاج خودشان را فهمیده‌اند و دنبالش عمل کرده‌اند، و ما از باب این‌که حجاب داریم نتوانستیم بفهمیم و به تکالیف خودمان عمل نکردیم. امیدوارم که ان شاء الله این ماه مبارک رمضان به همه شما مبارک باشد. و مبارک بودن به این است که بنا بر این بگذارید که به تکالیف خدا عمل کنید.[صحیفه امام،ج18،ص480]

خدا نکند انسان به امراض بیدرد مبتلا گردد. مرض هایى که درد دارد انسان را وادار مى‏ کند که در مقام علاج برآید؛ به دکتر و بیمارستان مراجعه کند؛ لیکن مرضى که بیدرد است و احساس نمى‏ شود بسیار خطرناک مى‏ باشد. وقتى انسان خبردار مى‏ گردد که کار از کار گذشته است. مرض‌هاى روانى اگر درد داشت باز جاى شکر بود: بالاخره انسان را به معالجه و درمان وا مى‏‌داشت؛ ولى چه توان کرد که این امراض خطرناک درد ندارد. مرض غرور و خودخواهى بی‌درد است. معاصى دیگر بدون ایجاد درد قلب و روح را فاسد مى‏‌سازد. این مرض‌ها نه تنها درد ندارد، بلکه ظاهر لذت‌بخشى نیز دارد: مجالس و محافلى که به غیبت مى‏‌گذرد خیلى گرم و شیرین است! حب نفس و حب دنیا که ریشه همه گناهان است. لذت‌بخش مى‏‌باشد. مستسقى از آب تلف مى‏‌شود، ولى تا آخرین نفس از آشامیدن آن لذت مى‏‌برد. و قهرا اگر انسان از مرضى لذت برد و درد هم نداشت، دنبال معالجه نخواهد رفت؛ و هر چه به او اعلام خطر کنند که این کشنده است، باور نخواهد کرد. [4]

ماه «رمضان‌ها» می‌آید و می‌رود، و ماه‌ها یکی پس از دیگری می‌روند و عمرها هم می‌رود، آنچه که باقی می‌ماند آن صفحات اعمال شماست که در قلب شما ثبت است، و شاید نامه عمل هم همان باشد. قلب شما نسبت به دنیا چه بوده است؟ دنیا با قلب شما چه کرده است و شما توجه‌تان به دنیا چه اندازه بوده است؟ آن روزی که دستتان نمی‌رسید زاهد و عابد بودید، آن روزی که دست رسید خدای نخواسته عکس او بود؟ مراقبت در کار است.... داشتن مال، داشتن خانه، داشتن چیز، اینش مهم نیست. مهم این است که قلب انسان را، قلب انسان را این‌ها تسخیر کنند. اینکه مال‌اندوزی و ثروت‌اندوزی مذموم است برای این است که این مال اندوزی و ثروت اندوزی و امثال اینها و زرق و برق دنیا دل انسان را می‌کشاند به طرف غیرخدا و از آن ضیافت‌های خدا محروم می‌کند. بخواهید دعوت خدا را به ضیافت اجابت کنید و وارد بشوید در ضیافت الله بدون اینکه قلب‌های خودتان را از این دنیا منسلخ کنید امکان ندارد. اولیای خدا آن چیزی که پیششان مهم بود تهذیب نفس بود و دل کندن از غیرخدا و توجه به خدا. تمام مفاسدی که در عالم واقع می‌شود از این توجه به خود است در مقابل توجه به خدا. تمام کمالاتی که برای اولیای خدا و انبیای خدا حاصل شده است از این دل کندن از غیر و بستن به اوست؛ و علامات این مسائل در اعمال ماها ظاهر می‌شود. [5]

لیاقت مى‏‌خواهد؛ آمادگى لازم است. با روسیاهی‌ها و قلب‌هاى آلوده که به حجاب‌هاى ظلمانى پوشیده شده است این معانى و حقایق روحانى را نمى‏ توان درک کرد. باید این حجاب ها پاره گردد و این پرده‏ هاى تاریک و روشنى که بر قلب ها کشیده شده و مانع وصال إلى اللّه گردیده کنار رود، تا بتوان در مجلس نورانى و با شکوه الهى وارد شد. [6]

از همه بالاتر این است که انسان خودش را اصلاح کند در ماه رمضان، ما محتاج به اصلاح هستیم، محتاج به تهذیب نفس هستیم، تا آن دم آخر ما محتاجیم. پیغمبرها هم محتاجند. انبیای بزرگ هم محتاجند، منتها آنها احتیاج خودشان را فهمیده‌اند و دنبالش عمل کرده‌اند، و ما از باب اینکه حجاب داریم نتوانستیم بفهمیم و به تکالیف خودمان عمل نکردیم. امیدوارم که ان شاء الله این ماه مبارک رمضان به همه شما مبارک باشد. و مبارک بودن به این است که بنا بر این بگذارید که به تکالیف خدا عمل کنید. در این ماه مبارک دعا کنید که خدای تبارک و تعالی شما را موفق کند به اینکه در این خدمتی که‌ متکفل او هستید، مطابق رضای او عمل کنید. از خدا بخواهید که ما را از عنایت خودش محروم نفرماید. و این ضیافت خدا را قدر بدانید. این ضیافت خیلی لطافت و ظرافت دارد، این را باید قدر بدانیم ما. این ادعیه‌ای که وارد شده است درماه مبارک رمضان و در ماه شعبان اینها راهبر ماست به مقصد، به تعبیر شیخ ما [ عارف بزرگ، میرزا محمدعلی شاه آبادی، استاد امام خمینی در عرفان.]- رحمه الله - قرآن صاعد است. ادعیه را ایشان تعبیر می‌کرد به اینکه، قرآن نازل است و این، قرآن صاعد. درهر صورت ظرایفی در این ادعیه مبارکه هست که سابقه ندارد. اینها را توجه به آن بکنید، انسان را این ادعیه می‌تواند حرکت بدهد. ماه مبارک می‌تواند که انسان را موفق به بسیاری از امور بکند. ماه مبارک می‌تواند انسان را طوری بکند که تا ماه مبارک دیگر یا تا آخر دیگر کنترل بشود و تخطی از آنچه رضای خداست نکند. [7]

من خوف این را دارم که در این ماه مبارک رمضان که ماه تهذیب نفس است و همه را خدا به ضیافت خودش دعوت کرده است، ما با صاحب خانه کاری بکنیم که عنایتش از ما برگردد. [8] اگر بنا باشد که انسان به اسم روزه دهان را از مطعومات ببندد و به غیبت مردم باز کند و شبهاى ماه مبارک رمضان، که مجالس شب نشینى گرم و دایر بوده وقت و فرصت بیشترى است، با غیبت، تهمت و اهانت به مسلمانان به سحر انجامد، چیزى عاید او نمى‏ شود و اثرى بر آن مترتب نمى‏ گردد.

بلکه چنین روزه‏ دارى آداب مجلس مهمانى حق را رعایت نکرده، حق ولینعمت خود را ضایع نموده است -ولینعمتى که پیش از آفرینش انسان، همه گونه وسایل زندگى و آسایش را براى او فراهم کرده؛ اسباب تکامل را تهیه دیده است؛ انبیا را براى هدایت فرستاده؛ کتابهاى آسمانى نازل فرموده است؛ براى رسانیدن انسان به معدن عظمت و نور ابهج قدرت‏ داده؛ عقل و ادراک عنایت کرده؛ کرامت ها فرموده است، و اکنون از بندگانش دعوت به عمل آورده که به مهمانخانه او وارد شده بر خوان نعمت او بنشینند، و شکر و سپاس حضرتش را تا آنجا که از دست و زبان آنان برمى‏ آید ادا نمایند. آیا صحیح است که بندگان از خوان نعمت او بهره‏ مند گردند، از وسایل و اسباب آسایشى که در اختیار آنان قرار داده استفاده کنند، و با مولى و میزبان خود مخالفت ورزند و بر ضد او قیام نمایند؟[9]

از خدا بترسید؛ از عواقب امور بپرهیزید؛ از خواب غفلت بیدار شوید! دوراندیش باشید؛ عواقب امور را بسنجید؛ عقبه‏‌هاى خطرناکى که دارید به یادآورید، از فشار قبر، عالم برزخ، مشکلات و شدایدى که به دنبال آن است غفلت نکنید! جهنم با اعمال و کردار زشت انسان روشن مى‏ گردد. اگر بشر با اعمال و کردار خویش آتش نیافروزد، جهنم خاموش است. باطن این طبیعت جهنم است؛ اقبال به طبیعت اقبال به جهنم است. آنچه در عالم آخرت واقع مى‏‌شود چیزى است که در این دنیا تهیه گردیده است. [10]

شما باید خودتان را بسازید، و بعد ملت را بسازید[11] خدا نکند انسان پیش از آنکه خود را بسازد جامعه به او روى آورد و در میان مردم نفوذ و شخصیتى پیدا کند که خود را مى‏‌بازد، خود را گم می کند. قبل از آن‌که عنان اختیار از کف شما ربوده شود خود را بسازید و اصلاح کنید. [12] خودسازی به اینکه تمام ابعادی که انسان دارد، و انبیا آمدند برای تربیت آن - تمام ابعاد را - ترقی دهید؛ جنبه علمی، همه ابعاد علم؛ جنبه اخلاقی، همه ابعاد اخلاق؛ تهذیب نفس، وارسته کردن نفس از تعلقات دنیا؛ که سرمنشأ همه کمالات وارسته شدن نفس از تعلقات است، و بدبختی هر انسان تعلق به مادیات است. توجه و تعلق نفس به مادیات، انسان را از کاروان انسانها باز می‌دارد، و بیرون رفتن از تعلقات مادی و توجه به خدای تبارک و تعالی انسان را به مقام انسانیت می‌رساند. انبیا هم برای همین دو جهت آمده بودند: بیرون کردن مردم از تعلقات، و تشبث به مقام ربوبیت. [13]

پیش از آنکه فرصت از دست برود چاره بیندیشید! شما جوانان رو به پیرى و ما پیران رو به مرگ پیش مى‏ رویم. هر نفسى که مى‏ کشید، هر قدمى که برمى‏ دارید، و هر لحظه‏ اى که از عمر شما مى‏ گذرد، اصلاح مشکلتر گردیده، ممکن است ظلمت و تباهى بیشتر شود. [14]

قلب انسان مانند آینه صاف و روشن است، و بر اثر توجه فوق العاده به دنیا و کثرت معاصى کدر مى‏‌شود؛ ولى اگر انسان لا اقل صوم را براى‏ حق تعالى خالص و بى‏ ریا انجام دهد (نمى‏ گویم عبادات دیگر خالص نباشد، همه عبادات لازم است خالص و بى‏ ریا انجام گیرد.) این عبادت را که اعراض از شهوات، اجتناب از لذات، و انقطاع از غیر خداست در این یک ماه بخوبى انجام دهد، شاید تفضل الهى شامل حال او شده آینه قلبش از سیاهى و کدورت زدوده گردد؛ و امید است که او را از عالم طبیعت و لذات دنیوى منحرف و منصرف سازد؛ و آن گاه که مى‏‌خواهد وارد «شب قدر» شود، نورانیت‌هایى که در آن شب براى اولیا و مؤمنین حاصل مى‏‌شود به دست آورد. و جزاى چنین روزه‏اى خداست؛ چنانکه فرموده است: الصّوم لی و انا اجزى به. چیز دیگر نمى‏ تواند پاداش چنین روزه‏اى باشد. جنات نعیم در مقابل روزه او بى‏ ارزش بوده نمى‏ تواند پاداش آن به حساب آید. [15]

من امیدوارم که همه ما موفق بشویم به اینکه این ماه مبارک را با ذکر خدا و توجه به خدای تبارک وتعالی به پایان برسانیم، که خدای تبارک و تعالی در عید رمضان به ما عیدی عنایت کند و آن استقلال تام ما، آزادی تام ما بیمه شده و جمهوری اسلامی بیمه شده.

خدایا! ما بندگان ضعیف هستیم، ما بندگانی هستیم که هیچ نداریم، ما هیچیم و هرچه هست تویی. ما اگر چنانچه خلاف می‌کنیم نادانیم، تو بر ما ببخش. تو ما را به این ماه مبارک رمضان وارد کن به طوری که با رضای تو وارد بشویم در او. خدایا! تو ما را لیاقت بده که در این مهمانی که از ما کردی به‌طور شایسته وارد بشویم.[16]

منابع: