گفتگو با حجت الاسلام و المسلمین زائری پیرامون «کتاب انقلاب»؛باید استفاده از صحیفه امام را برای جوانان تسهیل کنیم

این مساله برای خود من بسیار جالب بود که امام راحل ما همانطور که در سنت اسلام جا افتاده است، سنت تبلیغی خود را با تدرج و تدریج ویژه ای آغاز کرده اند. مثلا در ادبیات لفظی ایشان نسبت به حاکم طاغوت می بینیم که امام از لفظ معمول اعلی حضرت شروع می کنند تا می رسند به آقای شاه و بعد محمدرضا و سرانجام مردک. یعنی از ابتدا موضع انقلابی تند و تیز ندارند، بلکه می گویند تو اگر احکام اسلام را اجرا کنی ما با تو کاری نداریم. این شاید چیزی است که برای نسل امروز می تواند...

«مبارزه» (رسانه تحلیلی خبری دانشجویان خط امام): «صحیفه امام»، نام مجموعه ارزشمندی از آرا و سخنان امام راحل است که توسط موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، تحقیق و گردآوری شده است. این مجموعه ۲۲ جلدی، حاوی نکات بسیار ارزشمندی است که حجم آن اغلب مانع رویارویی مستقیم اقشار مختلف جامعه، به ویژه جوانان با آن می‌شود. یکی از کارهای مفید و پرثمر محققان ما می‌تواند، نگارش متونی برای دسترسی به این مجموعه نفیس باشد. کتاب انقلاب، اثری از حجت الاسلام و المسلمین محمدرضا زائری است که طبق گفته نویسنده به دنبال همین امر است. این اثر، علی‌رغم کسب مجوز ارشاد و انتشار رسمی، هنوز موفق به کسب مجوز محتوایی از کمیته ارزشیابی محتوایی موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) نشده است.

آقای زائری تا جایی که من می‌دانم شما متولد سال ۴۹ هستید و زمان انقلاب و جنگ فقط ۷ یا ۸ سال داشتید. از طرفی جنگ را دیده‌اید و از طرف دیگر مثل نسل ما، فضای انقلاب را مانند یک مبارز جوان لمس نکردید و شنیده‌های شما بیشتر از دیده‌هایتان است. چرا برای بررسی انقلاب به سراغ امام و سخنان ایشان رفتید؟  این مساله برای خود من بسیار جالب بود که امام راحل ما همانطور که در سنت اسلام جا افتاده است، سنت تبلیغی خود را با تدرج و تدریج ویژه ای آغاز کرده اند. مثلا در ادبیات لفظی ایشان نسبت به حاکم طاغوت می بینیم که امام از لفظ معمول اعلی حضرت شروع می کنند تا می رسند به آقای شاه و بعد محمدرضا و سرانجام مردک. یعنی از ابتدا موضع انقلابی تند و تیز ندارند، بلکه می گویند تو اگر احکام اسلام را اجرا کنی ما با تو کاری نداریم. این شاید چیزی است که برای نسل امروز می تواند جالب باشد و حتی باور پذیر نباشد.

باید بگویم که فرمایشات و سخنان حضرت امام مبنای شکل‌گیری انقلاب است و این مجموعه در واقع به نوعی قانون اساسی و مانیفست و مبانی اندیشه‌ای و فکری انقلاب را دنبال می‌کند و مدعی است که باید آن را در سخنان حضرت امام جستجو کرد. متاسفانه ما نسبت به صحیفه امام بی‌توجه و غافل بودیم. احساس و تصور من این است که سخنان و بیانیه‌ها و نوارهایی که برخی برای حفظ و نشر آن‌ها تحت تعقیب قرار گرفتند، شکنجه شدند و حتی گاه زندگی خود را فدا کردند مورد قدردانی و سپاسگزاری شایسته و بایسته ما قرار نگرفته است. امام در صحیفه و در کلمات نورانی خودشان، به نوعی چکیده معارف الهی و اسلامی خود را که حاصل عمر خودشان است به زبان روز خلاصه کرده‌اند. ما که امروز میراث‌دار اندیشه حضرت امام هستیم، برای انقلابی بودن و برای انقلابی ماندن نیازمندیم که با این اندیشه‌ها و آرمان‌ها آشنا باشیم. این چیزی است که دغدغه من بود برای نگارش این کتاب؛ مخصوصا برای نسل جدیدی که این فضا را ندیده‌اند و آن را مستقیما درک نکرده‌اند. نسل ما و نسل پیش از ما به هرحال شور انقلاب را درک و فضای آن را لمس کرده‌اند و تا حدی در کوران حوادث آن زمان بوده‌اند، ولی برای جوانانی که از این فضا دور هستند به نوعی نیاز است که صحیفه امام برای آن‌ها بازخوانی شود. طبیعتا این امکان هم برای جوانان وجود ندارد که ۲۲ جلد کتاب را در دسترس خود نگه دارند یا مدام به آن‌ها رجوع کند. فکر می‌کنم این وظیفه ماست که استفاده از این مجموعه ارزشمند را برای جوانان تسهیل کنیم تا بهره‌های بیشتری از آن ببرند.

زندگی نامه شما نشان می‌دهد مدتی در لبنان زندگی و تحصیل کرده‌اید. در چه بازه‌ای در آنجا مقیم بودید؟ چه بازتابی از حضرت امام و اندیشه ایشان در آنجا به چشم می‌خورد؟ چه کارهایی برای آشنایی با اندیشه امام شده است؟

در فاصله سال‌های ۸۵ تا ۹۰ در لبنان بودم. اثر و نقش حضور حضرت امام هم در روابط عاطفی و دلبستگی مردم، به ویژه مردم مسلمان  و البته شیعیان لبنان، علی‌رغم سمپاشی‌ها تنفرپراکنی ها و هم در ذهنیت و اندیشه ایشان وجود دارد. البته بین آنچه ما در لبنان از امام می‌دانیم و آنچه امام هست فاصله بسیاری وجود دارد و ابعاد گوناگون حضرت امام بسیار مغفول مانده است. ناگفته نماند کارهای بسیاری انجام شده تا آنجایی که من می‌دانم، آخرین آن‌ها انتشار مجموعه ۵ یا ۶ جلدی اندیشه‌ها و آرای حضرت امام در لبنان بود که از سوی مرکز الحضاره، یکی از مراکز فعال در بازشناسی شخصیت‌های جهان اسلام، به چاپ رسید. واقعیت غیرقابل انکار این است که عطش زیادی برای شناختن آرا و شخصیت حضرت امام وجود دارد، به ویژه امروز که موج بیداری اسلامی جهان عرب را فراگرفته است. امروز حتی بین بسیاری از نخبگان این تمایل برای فهم ایده اولیه بیداری اسلامی که توسط حضرت امام طرح شده است وجود دارد، چرا که حضرت امام به حضور سیاسی-اجتماعی اسلام توجه ویژه‌ای داشتند. باید اعتراف کنیم اگر شخصیت حضرت امام متعلق به یکی از کشورهای پیشرفته بود، کرسی‌های متعدد خمینی‌شناسی و بررسی آرای ایشان را به راه می‌انداختند. موضوعات بسیار ساده تر و کم اهمیت‌تر را در سطح کلان تبلیغ و حمایت می‌کنند اما ما در این زمینه باید بپذیریم که قصور جدی داشته‌ایم. نمونه آن را حتی در داخل کشور هم داریم که ما برای ایشان کار درخوری هنوز نکرده‌ایم.

آقای زائری! معرفی آثار شما همواره با نام «صحیفه نور» همراه است، درحالی‌که ما می‌دانیم صحیفه نور امروز دیگر منبع مستند آرای حضرت امام نیست، چرا که افتادگی‌ها، اشتباهات و تحریفات زیادی داشت که با تلاش بسیار در مجموعه «صحیفه امام» اصلاح و برطرف شد. آیا شما برای قوت استناد کتاب خود این مهم را لحاظ کرده‌اید؟

مبنای من در آغاز کار صحیفه نور بود، چرا که ۱۰ سال پیش این کتاب پایان یافت و زمان آغاز کار، منبع در دسترس من فقط صحیفه نور بود. اما برای این مسئله‌ای که شما گفتید و برای مخاطب امروزی که از صحیفه امام استفاده می‌کند، پانویس‌ها و آدرس‌ها را به صحیفه امام ارجاع دادم.

یکی از ملاک‌های خود من هم همین است که کار خود را با صحیفه امام تطبیق دهم و جاهایی که می‌بینم محل اختلاف این دو منبع نیست را مورد تاکید کار خود قرار دهم.

در بخش‌هایی که انتخاب کردید بخشی بود که برای خود حجت الاسلام زائری بسیار جذاب و ماندگار باشد؟

ببینید من سعی کردم بیشتر بخش‌های اصلی صحیفه را از دید خود خلاصه کنم و از طرف دیگر سعی کردم با اضافات و شروحی موضوع را برای مخاطب امروزی قابل فهم کنم. از باب مثال در مرور تاریخی کلمات حضرت امام این مسئله برای خود من بسیار جالب بود که امام راحل ما همان‌طور که در سنت اسلام جا افتاده است، سنت تبلیغی خود را با تدرج و تدریج ویژه‌ای آغاز کرده‌اند. مثلا در ادبیات لفظی ایشان نسبت به حاکم طاغوت می‌بینیم که امام از لفظ معمول اعلی حضرت شروع می‌کنند تا می‌رسند به آقای شاه و بعد محمدرضا و سرانجام مردک. یعنی از ابتدا موضع انقلابی تند و تیز ندارند، بلکه می‌گویند تو اگر احکام اسلام را اجرا کنی ما با تو کاری نداریم. این شاید چیزی است که برای نسل امروز می‌تواند جالب باشد و حتی باور‌پذیر نباشد. این ظرائف و نکات در جای جای صحیفه امام دیده می‌شود. از ادبیات و لفظ امام تا نوع برخورد ایشان با افراد و… . گاه این داستان‌ها بسیار لطیف و درس آموز است. مثلا وقتی در پاریس عده‌ای جوان، دسته گلی به امام هدیه می‌کنند، نامه و جواب حضرت امام به آن‌ها و تشکری که از آنها می‌کنند؛ بسیار شیرین است.

آیا کتاب انقلاب جلدهای دیگری هم خواهد داشت و آیا آن‌ها هم از سخنان حضرت امام خواهد بود؟

بله، عنوان اصلی این کتاب، «کتاب انقلاب» است چون قرار است بنیان‌های نظری، شکل اساسی و ماهیت اصلی انقلاب را روایت کند. جلد اول که عنوان آن فصل بیداری است، خلاصه چهار جلد اول صحیفه نور است و مجلدات بعدی هم تا پایان صحیفه نور، تخمین من این است که ۴ یا ۵ جلد ادامه خواهد یافت و بعد از آن هم قرار است حدیث ولایت و مجموعه سخنان مقام معظم رهبری را ادامه دهیم.

منبع: مبارزه به نقل از:  جماران