آیت الله جوادی آملی؛ عزاداری برای امام حسین(ع) باید معقول و خردمدار باشد

چکیده:

حضرت آیت‌الله جوادی آملی در درس اخلاق هفتگی خود که همزمان با شروع ماه محرم و در بنیاد بین‌المللی علوم و‌حیانی اسراء برگزار شد به تبیین وظیفه شیعیان در این ایام پرداختند و اظهار داشتند: ذات اقدس الهی، وجود مبارک رسول گرامی(علیه و علی آله آلاف التحیّة و الثناء) را برای نجات ما فرستاده است و آن حضرت ما را زنده کرد. آنچه در سورهٴ مبارکهٴ انفال هست این است که هدایت آن حضرت در حقیقت یک آب زندگانی است که جامعه را زنده می‌کند ﴿یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اسْتَجِیبُوا لِلّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاکُمْ لِمَا یُحْیِیکُمْ﴾[1] وقتی خدا و پیامبر شما را به مسائل دینی، عقاید دینی، اخلاق دینی، حقوق دینی دعوت می‌کنند اینها عامل حیات شماست.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران به نقل از بنیاد بین‌المللی علوم و‌حیانی اسراء، ایشان با بیان این مطلب که آنها که دعوت خدا و پیامبر‌(ص) را اجابت کردند به حیات انسانی می‌رسند، گفتند: همه ما حیاتی داریم، برخی‌ها حیات گیاهی دارند و هنوز حیوان نشدند، برخی‌ها حیات حیوانی دارند هنوز انسان نشدند. آنها که دعوت خدا و پیامبر را اجابت کردند به حیات انسانی می‌رسند لذا در سوره مبارکه «یس» بین زنده و کافر تقابل قرار داد فرمود انسان یا زنده است یا کافر. صنعتی است به نام صنعت احتباک در کتاب‌های ادبی مثل مطوّل و اینها مطرح است که اگر چهار مطلب باشد و انسان یک در میان آنها را بگوید، دو مطلبی را که نگفت، اگر مخاطب خردمند باشد می‌فهمد.

انسان یا زنده است یا مُرده، انسانِ زنده یا کافر است یا مُرده این تقسیم چهار ضلعی است ولی در سورهٴ مبارکهٴ یس دارد که انسان یا زنده است یا کافر این یا زنده یا کافر یعنی انسان یا مؤمن است یا کافر این حیات, حیات انسانی است اگر در سورهٴ یس فرمود: ﴿لِیُنذِرَ مَن کَانَ حَیّاً وَیَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَی الْکَافِرِینَ﴾[2] یعنی کافر, مُرده است و مؤمن زنده است کافر حیات گیاهی دارد حیات حیوانی دارد ولی حیات انسانی ندارد مسئله ﴿إِنْ هُمْ إِلَّا کَالْأَنْعَامِ﴾[3] تحقیر نیست تحقیق است

حضرت آیت‌الله جوادی آملی خاطر نشان کردند:‌ اگر قرآن کریم درباره عدّه‌ای فرمود: ﴿فَمَثَلُهُ کَمَثَلِ الْکَلْبِ﴾[4] یا فرمود: ﴿کَمَثَلِ الْحِمَارِ﴾[5] سخن از تحقیر کردن یک موجود نیست سخن از تحقیق است می‌فرماید برای اینکه معلوم بشود اینها حیوان‌اند و انسان نیستند سه راه دارد، یکی اینکه انسان چشم ملکوتی باز کند، همان طوری که به برکت امام معصوم(سلام الله علیه) برای بعضی از شاگردان‌شان آن چشم ملکوتی باز شد و آن چشم برزخی باز شد که عدّه‌ای که امام زمان‌شان را نشناختند و با اهل بیت نبودند به صورت حیوانات بودند[6] این یک راه. راه دیگر اینکه انسان حرف معصوم را به عنوان حجّت بالغه الهی قبول کند که حجّت‌اند و راه سوم اینکه چند روز صبر بکند بعد از موت مشخص می‌شود چه کسی به صورت انسان محشور می‌شود چه کسی به صورت حیوان این سه راه است برای بعضی‌ها هر سه راه هست برای بعضی دو راه است برای بعضی یک راه.

ایشان در باب دوستی اهل بیت (ع) اذعان داشتند: به هر تقدیر فرمود اینها حقّ حیات دارند چون حقّ حیات دارند باید مُزد اینها را بدهید اینها شما را زنده کردند به سعادت رساندند از خطر دنیا از عذاب آخرت نجات دادند باید مزد اینها را بدهی مزد اینها چیست؟ ﴿قُل لاَ أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی﴾[7] دوستیِ اهل بیت، دوستی یک وقت دوستی عاطفی است که انسان با کسی دوست است این خیلی معیار نیست یک وقت دوستیِ عقلانی است آمیخته با نَسب، آدم اگر فرزند عاقلی، عالِمی، دانشمندی داشته باشد پدر دانشمند داشته باشد مادر فاضله و عالِمه داشته باشد، خواهر فاضله و عالِمه داشته باشد از دو جهت به او علاقه‌مند است یکی از نظر رحامت و یکی از نظر عقل برای اینکه او دانشمند است عالِم است عادل است ما از نظر عقل به اینها ارادتمندیم برای اینکه این‌ها ما را زنده کردند حقّ حیات دارند از نظر رحامت هم به اینها وابسته‌ایم برای اینکه وجود مبارک پیغمبر(ص) یک اعلامیه صادر کرد ما هم رفتیم امضا کردیم فرمود: «أنا و علیٌّ أبوا هذه الامّة»[8] من و علی بن ابی طالب شما را به عنوان فرزندی قبول داریم بیایید بچه‌های ما بشوید آن شناسنامه که پدر و مادر شما گرفتند که شناسنامه‌های عادی است این امر طبیعی است این حساب دنیاست اما اگر کسی بخواهد شناسنامه اخروی بگیرد حضرت فرمود ما شما را به عنوان فرزندی قبول داریم بیایید بچه‌های ما بشوید ما هم ـ ان‌شاءالله ـ قبول کردیم فرمود: «أنا و علیٌّ أبوا هذه الامّة» شدیم فرزندان اینها.

این مفسر قرآن کریم در ادامه افزودند: چون شدیم فرزندان اینها از اول محرم شعار رسمی ما این است وقتی به یکدیگر رسیدیم بگوییم «أعظم الله اجورنا بمصابنا بالحسین(علیه السلام)» خب این جمله معنایش معلوم است دوم: «و جعلنا و ایّاکم مِن الطّالبین بثاره»[9] خدا توفیق بدهد ما خون‌بهای اینها را بگیریم خب به ما بگویند به شما چه خون‌بها بگیرید ما می‌گوییم پدر ما را کُشتند ما فرزندان اینهاییم ما اینها را به عنوان پدر قبول کردیم آنها ما را به عنوان فرزندی قبول کردند شما نمی‌توانید بگویید به شما چه! تا زمان ظهور حضرت این شعار هست «و جعلنا و ایّاکم مِن الطّالبین بثاره» درباره وجود مبارک ولیّ عصر(ارواحنا فداه) که می‌گوییم «أین الطالب بدم المقتول بکربلاء»[10] آن حساب خاص خود را دارد بر اساس ﴿مَن قُتِلَ مُظْلُوماً فَقَدْ جَعَلْنَا لِوَلِیِّهِ سُلْطَاناً﴾;[11] اما کسی حق ندارد به ما اعتراض بکند که به شما چه چون ما شیعه‌ایم فرزندان اینهاییم اینها را به عنوان پدری قبول کردیم آنها ما را به عنوان فرزندی قبول کردند خب اگر فرزندی بگوید من خون‌بهای پدرم را می‌خواهم نباید اعتراض کرد ما با این مدار امشب که اول محرم است به استقبال عزای سالار شهیدان می‌رویم چون خدا فرمود: ﴿قُل لاَ أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی﴾ این مودّت هم عقلانی است هم رحامی است هم عاطفی است.

حضرت آیت‌الله جوادی آملی با بیان این مطلب که عزاداری برای امام حسین(ع) باید معقول و خردمدار باشد تاکید کردند: اینها به گردن ما حقّ حیات دارند ما را زنده کردند ما شبانه‌روز باید شاکر باشیم آن وقت اگر عزاداری هست عزاداری معقول باشد عزاداری خردمدار باشد عزاداری که مودّت اینها, محبّت اینها را داشته باشد احکام و حِکم اینها را یاد بکند. خدا غریق رحمت بکند سیدناالاستاد مرحوم علامه طباطبایی را که این ایام سالگرد رحلت ایشان است، ایشان می‌فرمودند بعد از این جمله ﴿قُل لاَ أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی﴾ خدا فرمود: ﴿وَمَن یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْناً﴾[12] این قدر متیقّن در مقام تخاطب است گرچه حسنه مصداق‌های فراوانی دارد اما مصداق قطعی، یقینی و کامل حَسنه، ولایت اهل بیت است. برای اینکه یک آیه دیگر که نیست این جمله وصل به جمله قبل است ﴿قُل لاَ أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی وَمَن یَقْتَرِفْ حَسَنَةً﴾ این معلوم می‌شود حَسنه است. سایر اعمال خیر هم حسنه‌اند حرفی نیست اما حَسنه کامل مربوط به این خاندان است و چون این خاندان هر جا هستند قرآن هست هر چه مربوط به این خاندان شد مربوط به قرآن است یعنی «ما أسألکم علیه أجراً إلاّ المودّة فی القربی و القرآن» چه اینکه وقتی دستور داده شد ﴿وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعاً﴾[13] یعنی «واعتصموا بحبل الله والعترة» چون اینها دو اصل تفکیک‌ناپذیرند اگر دو اصل تفکیک‌ناپذیرند هر چه برای هر کدام ثابت شد برای دیگری هم ثابت است اگر فرمود: «إنّی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی و لن یفترقا حتّی یردا علیّ الحوض»[14] این را با «لن» که نفی تأکید است فرمود هرگز قرآن و عترت از هم جدا نمی‌شوند اگر در سورهٴ شوری فرمود: ﴿قُل لاَ أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَی﴾ یعنی «فی القربی و القرآن» اگر درباره قرآن آمده ﴿وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جَمِیعاً﴾ یعنی «القرآن و العترة» اگر فرمود: ﴿إِنَّا انزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ﴾[15] یعنی «القرآن و العترة» حقیقت عترت, حقیقت ولایت در هیچ مقطعی از مقاطع از کتاب الهی جدا نیست بنابراین اجر رسالت در مودّت قُربا و قرآن است قهراً وظیفه ما در عزاداری مشخص می‌شود عزاداری ما باید طوری باشد که هم عترت بپذیرد هم مطابق با قرآن کریم باشد سخنرانان ما آیات قرآنی را بگویند, سخنرانان ما تفسیر قرآن را بگویند, سخنرانان ما روایات اهل بیت که مربوط به تفسیر قرآن است بگویند, آن وقت این می‌شود مودّت قرآن و قُربا آن وقت این عزاداری یقیناً مقبول‌تر از عزاداری‌های دیگر است البته عزاداری همه عزاداران ـ ان‌شاءالله ـ مقبول است.

 در پایان ایشان تصریح کردند: ما امیدواریم ذات اقدس الهی آن توفیق را عطا کند که ما در این ایام به بهترین وجه عزاداری سالار شهیدان(سلام الله علیه) را اقامه کنیم و ثوابش را هم نثار روح مطهّر همان ذوات قدسی بکنیم و از خدای سبحان شفاعت اینها را مسئلت بکنیم!

پی نوشت ها:
[1] . سورهٴ انفال، آیهٴ 24.
[2] . سورهٴ یس، آیهٴ 70.
[3] . سورهٴ فرقان، آیهٴ 44.
[4] . سورهٴ اعراف، آیهٴ 176.
[5] . سورهٴ جمعه، آیهٴ 5.
[6] . بصائر الدرجات، ص271; تفسیر الامام العسکری، ص606 و 607؛ المناقب، ج4، ص184، 234 و 235.
[7] . سورهٴ شوری، آیهٴ 23.
[8] . علل الشرایع، ج1، ص127.
[9] . البلد الأمین، ص269.
[10] . اقبال الأعمال، ص297.
[11] . سورهٴ اسراء، آیهٴ 33.
[12] . سورهٴ شوری، آیهٴ 23.
[13] . سورهٴ آل‌عمران، آیهٴ 103.
[14] . عیون اخبار الرضا، ج2، ص62.
[15] . سورهٴ قدر، آیهٴ 1.

منبع:+