محمدرضا جاسبی: ازاستقبال مخاطبان، احساس رضایت می کنم

چکیده:

مدیر انتشارات «پیام آزادی» گفت: وقتی آثار منتشرشده، مورد استقبال عمومی به‌ویژه کودکان و نوجوانان قرار می‌گیرد، احساس رضایت می‌کنم که توانسته‌ام رضایت آن‌ها را جلب کنم.
 

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی مجمع ناشران انقلاب اسلامی «منا نشر»، «محمدرضا جاسبی (علیان)» متولد سال 1327 شمسی در تهران است. وی از سال 1357، فعالیت انتشاراتی خود را با تاسیس انتشارات «پیام آزادی» آغاز کرد. او علاوه‌بر حضور در هیات مدیره انتشارات، ‌قائم‌مقام انجمن اسلامی ناشران و کتاب‌فروشان تهران، عضو انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان و عضو هیات مدیره مجمع ناشران انقلاب اسلامی نیز هست.  انتشارات پیام آزادی، انتشار بیش از 800 عنوان کتاب با شمارگانی بیش از 30میلیون جلد کتاب را در کارنامه خود دارد. به‌عنوان اولین ناشر نمونه کشوری در حوزه کودک و نوجوان در سال 1370 و ناشر برگزیده دفاع مقدس، ناشر برگزیده خادم قرآن و چند نوبت ناشر نمونه نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب تهران نیز انتخاب شده است. آثار منتشره این انتشارات، انواع کتاب‌های دینی و معارف اسلامی، کتاب‌های کودکان و نوجوانان در حوزه علمی، داستان، ادبیات، آموزشی و آثار مرجع در حوزه کودک و نوجوان است.

 شما از ناشران با سابقه هستید که بیش از سی سال است در این حوزه فعالیت دارید، خوب است در آغاز مقایسه‌ای از وضعیت نشر در قبل و پس از انقلاب اسلامی داشته باشید.

انتشارات پیام آزادی، هم‌زمان با پیروزی انقلاب تاسیس شد و با توجه به صبغه انقلاب که رنگ و بوی فرهنگی داشت، تولید و نشر کتاب، با رونق بی‌سابقه‌ای همراه شد و تعداد ناشران و تعداد عنوان‌ها، به‌طور فزاینده نسبت به قبل از انقلاب افزایش یافت. قبل از انقلاب، تعداد ناشران و کتاب‌فروشی‌ها در سطح شهرها، بسیار اندک بود. شمارگان کتاب‌ها بین هزار تا دوهزار و تعداد عنوان‌ها در سال، کم‌تر از چندهزار بود؛ اما اوایل انقلاب، شمارگان کتاب‌ها به مرز 10هزار تا 30هزار رسید و امروز، ما حدود دوازده ‌هزار ناشر در سطح کشور داریم که با انتشار نزدیک به 60هزار عنوان کتاب فعالیت دارند.

 آن زمان، کتاب‌های چه شخصیت‌های مطرحی را چاپ می‌کردید؟

از پرشمارگان‌ترین کتاب‌های اوایل انقلاب که توسط پیام آزادی منتشر می‌شد، کتاب‌های حضرت امام خمینی(ره) بود. کتاب‌هایی مانند «سرالصلوه»، «مصباح‌الهدایه»، «تفسیر سوره حمد»، «جهاد اکبر» و مجموعه‌ای شش جلدی به نام «سرگذشت‌های ویژه از سرگذشت امام خمینی» بود که جزو پرشمارگان‌ترین کتاب‌های منتشرشده اوایل انقلاب است.

در زمان دفاع مقدس، انتشارات پیام آزادی چه رویکردی داشت؟

هم‌زمان با تحمیل جنگ از سوی صدام و حضور مردم و بسیج در جبهه‌های جنگ و لزوم فعالیت‌های فرهنگی در جبهه‌ها، این نیاز احساس شد که عناصر فرهنگی از جمله ناشران، در جبهه‌ها حضور داشته باشند. بنابراین گروه‌های فرهنگی شکل گرفتند و در قالب کاروان‌های اعزامی به جبهه‌ها، نمایشگاه‌های متعددی از اقلام فرهنگی به‌ویژه کتاب، در سراسر جبهه‌ها برپا شد. ما نیز با همکاری انجمن اسلامی ناشران و کتاب‌فروشان، در این فعالیت‌ها در جبهه‌ حضور مستمر داشتیم که در این راه، «جعفر شیخ‌علی جاسبی» که شریک انتشارات پیام آزادی و داماد خانواده ما بود، در سال 1362 به شهادت رسید و هم‌اکنون، بنده با همکاری اخوی، انتشارات را اداره می‌کنیم.

 در دوران جنگ، بیش‌تر چه کتاب‌هایی را منتشر می‌کردید؟

در زمان دفاع مقدس، لزوم چاپ آثاری متناسب با روحیه ایثارگری و شهادت در جبهه‌ها احساس می‌شد. البته این احساس، در بسیاری از نویسندگان جوان آن دوران نیز به چشم می‌خورد. این انتشارات، اولین ناشری بود که مجموعه‌های داستانی در رابطه با جنگ را منتشر کرد. کتاب‌هایی مانند «من هم به جبهه می‌روم»، «قهرمانان جنگ»، «پسر شجاع به جبهه می‌رود» و... هم‌چنین وصیت‌نامه شهدا با عنوان «آخرین لحظه‌های سرخ» در چندین جلد به چاپ رسید. تدوین و انتشار مجموعه پیام‌ها و سخنرانی‌های حضرت امام خمینی(ره) نیز که در چهار جلد منتشر شد؛ از آثار چاپ‌شده در آن دوران است. عنوان آن‌ها، «پیام انقلاب» بود.

گویا انقلابی هم در نشر کتاب ایجاد شده بود.

پس از انقلاب، به علت روی آوردن جوانان به مسایل مذهبی و دینی، این انتشارات، فعالیت خود را در حوزه آثار متنوع دینی و هم‌چنین سیاسی آغاز کرد که البته بسیاری از آثار دینی، رنگ و بوی سیاسی نیز داشت. پس از آن، با توجه به وجود قشر عظیم کودکان و نوجوانان، این انتشارات در این زمینه نیز فعال شد. آثار منتشره در این بخش در زمینه داستان، شعر، نقاشی و آموزشی، در شمارگان بالا چاپ و منتشر می‌شد. در آن زمان، بخش فرهنگی جهاد سازندگی نیز بسیار فعال بود و کتاب‌ها را به سراسر ایران و حتی روستاها منتقل می‌کرد. بنابراین شمارگان کتاب‌های کودکان و نوجوانان ما در هر عنوان کتاب، به حدود 30هزار جلد رسیده بود.



 کارنامه نشر شما نشان می‌دهد که به آثار دینی و انقلابی توجه ویژه داشته‌اید، چرا؟

وقتی 98 درصد مردم به جمهوری اسلامی رای مثبت می‌دهند، یعنی نیاز اعتقادی این 98 درصد باید از منابع دینی و دین رسمی یعنی اسلام تامین شود. فرهنگ اسلامی در جامعه ایرانی، غالب است؛ البته فرهنگ ایرانی نیز در این زمینه می‌تواند مدنظر باشد. بنابراین ضرورت چاپ و نشر آثار دینی در جامعه ما، از بدیهیات است.

 انتشار کتاب‌های دینی در کشورهای دیگر را چه‌طور می‌بینید؟

در نشستی که با ناشران اندونزیایی داشتم، متوجه شدم که در اندونزی، بیش‌ترین خرید در زمینه کتاب‌های دینی است؛ البته به برکت انقلاب اسلامی، آمار گرایش غیرمسلمانان به اسلام در آمریکا و اروپا و هم‌چنین آفریقا، به‌شدت افزایش یافته است که این موجب نگرانی دولت‌های غربی شده است. بنابراین پیش‌بینی می‌شود استقبال از آثار اصیل دینی در کشورهای دیگر به‌ویژه غیرمسلمان، روز به روز افزایش یابد.

 با این تفسیرها، شما فکر می‌کنید چالش‌های موجود در انتشار کتاب‌های دینی چیست و چگونه می‌توان آن‌ها را از بین برد؟

با توجه به گرایش شدید جوامع غیرمسلمان به دین اسلام، حکومت‌های غربی نیز بی‌کار ننشسته‌اند. نخست، با ابزار تبلیغات، سعی دارند چهره‌ای خشن از اسلام را نمایش دهند. آن‌ها با به وجود آوردن القاعده با کمک وهابی‌ها، اسلام را دین خشونت معرفی می‌کنند. در حوزه دیگر، با تولید آثار منحرف شبه‌عرفانی و فلسفی در دنیا، سعی دارند یک نمونه جایگزین برای آثار دینی ارایه کنند که متاسفانه، این آثار در ایران نیز ترجمه می‌شود و به‌عنوان عرفان و خودسازی به خورد جامعه می‌دهند. وظیفه ما، چاپ آثار اصیل و به‌روز برای کلیه گروه‌های سنی به‌صورت هنری و زیباست. آثار مشکوکی که در حوزه عرفان ترجمه می‌شوند نیز باید نقد و معرفی شوند. استفاده از ابزارهایی مانند اینترنت هم برای معرفی آثار دینی، باید حتما در نظر گرفته شود.

از جمله چالش‌های داخلی ما، مساله توزیع کتاب است. اگر بهترین آثار را تولید کنیم، اما معرفی و توزیع نشوند، این در واقع، عدم موفقیت در اهداف ماست. گاهی کتاب خوبی منتشر می‌شود و فقط در مراکز استان‌ها و پایتخت دیده می‌شود. بارها شاهد بودیم که مخاطبان در نقاط دوردست، پس از چند سال، کتاب‌های ما را تازه دیده‌اند و طالب می‌شوند.

تبلیغات در حوزه کتاب، بسیار کم و البته ضعیف است و این مسوولیت دستگاه‌هایی مانند صداوسیما و مطبوعات را سنگین‌تر می‌کند. کتاب‌خانه‌های عمومی در سطح کشور به‌ویژه در مدارس، مساجد، دانشگاه‌ها و مراکز تولیدی و کارخانجات، بسیار کم است و باید گسترش یابد.

مساله دیگر، وضعیت اقتصادی ناشران است. پس از آزاد شدن قیمت کاغذ، اکنون، ناشران در تامین مواد اولیه به‌ویژه کاغذ، دچار کم‌بود نقدینگی هستند و با توجه به طولانی بودن فرآیند تولید و خوابیدن سرمایه، لازم است وام‌های درازمدت و کم‌بهره در اختیار ناشران قرار گیرد تا در عرصه تولید کتاب، شاهد شور و نشاط بیش‌تری در بین ناشران باشیم.

 چه راه‌هایی را برای پیشرفت در کار نشر پیشنهاد می‌کنید؟

بعد از موضوع تبلیغ و توزیع، مساله داشتن یک تشکل قوی و فراگیر، بیش از پیش، احساس می‌شود که با توجه به تاسیس مجمع ناشران انقلاب اسلامی، امید می‌رود این مجمع، با استفاده از کارگروه‌های متنوع، این چالش‌ها را بررسی و راه‌کارهای ایجابی را شناسایی و در اساس‌نامه خود تدوین کند. این آسیب‌ها در حوزه تولیدکننده اولیه، یعنی نویسنده و سپس ناشران و بعد موزعان باید مورد بررسی قرار گیرد. ناشر بدون موزع و موزع بدون ناشر، یک حلقه ناقص است که این دو باید در کنار هم بررسی و آسیب‌شناسی شوند. گسترش شبکه ویترین کتاب در سراسر ایران، تقویت و گسترش شبکه توزیع سراسری و گسترش نقش دانش‌آموزان و وزارت آموزش و پرورش در ایفای نقش در این زمینه، بسیار مهم است. مطبوعات و صداوسیما هم که نقش ویژه‌ای دارند.



 برای وضعیت انتشارات در ایران، چه آینده‌ای را پیش‌بینی می‌کنید؟

با توجه به نقش فرهنگ اسلام در پیدایش انقلاب اسلامی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی، حضرت امام خمینی(ره) که یک فقیه و یک عالم اسلامی بودند، هم‌چنین در حال حاضر، رهبر معظم انقلاب و سایر مسوولان که همه به اهمیت فرهنگ، اعتقاد و اصرار دارند، پیش‌بینی رسیدن به نقطه مطلوب در فرهنگ کشور، زیاد دور از ذهن نیست، اما به علت تغییرات متعدد در مدیریت‌های فرهنگی، متاسفانه، نمی‌توان زمان خاصی را برای رسیدن به وضع مطلوب پیش‌بینی کرد. ما به یک مدیریت ثابت در پیش‌برد فرهنگ کشور نیاز داریم و البته هماهنگی لازم بین دستگاه‌های متولی فرهنگ باید به وجود بیاید. نقش مجلس شورای اسلامی در تامین قوانین لازم برای این مهم نیز خیلی حیاتی است.

 شما آثار متعددی منتشر کرده‌اید اما از دید خودتان، بهترین اثری که تا به حال چاپ کرده‌اید، چه کتابی بوده است؟

چون ما حوزه‌های متعددی داریم، بهتر است  بگوییم بهترین کتاب در هر حوزه کدام است. وقتی قرآن در کنار نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه چاپ می‌شود؛ خوب است بگوییم قرآن، بعد نهج‌البلاغه و بعد صحیفه سجادیه. مثلا در حوزه قرآن، یکی از پرشمارگان‌ترین نمونه‌های قرآنی، توسط نشر ما به چاپ رسیده است. در سالی که رهبر معظم انقلاب، سال امام علی(ع) معرفی کردند، نهج‌البلاغه ما با ترجمه استاد «حسین انصاریان»، در یک سال، هشت بار تجدید چاپ شد. در حوزه کودکان، دایره‌المعارف کودکان و نوجوانان، به‌عنوان اولین کتاب مرجع کودک و نوجوان، اکنون، به چاپ چهاردهم رسیده. بسیاری از کتاب‌های ما، در نوع خود، اولین و در مواردی، پرشمارگان‌ترین کتاب‌ها بوده‌اند.

 چه نقطه‌نظری برای هم‌صنفان خود دارید؟

بیش‌تر هم‌صنفان من، اهل فرهنگ و صاحب‌نظر هستند و ما باید از نظرات‌شان استفاده کنیم، اما در عین حال، ناشران باید در حوزه فعالیت خود، شناخت داشته باشند و مخاطب‌شناسی و نیازشناسی را سرلوحه کار خود قرار دهند. در تشکل‌ها حضور داشته باشند و بدانند که حرکت‌های بزرگ، در سایه وحدت و تشکل، به سرانجام می‌رسد.

 از کارتان راضی هستید؟ انتشارات توانسته است شما را اقناع کند؟

100 درصد راضی نیستیم؛ به این علت که به آرمان‌هایی که هدف‌گیری کرده بودیم، نرسیده‌ایم، اما از نوع شغل خود، یعنی انتشارات، بسیار راضی هستم، چون وقتی آثار منتشرشده، مورد استقبال عمومی به‌ویژه کودکان و نوجوانان قرار می‌گیرد، احساس رضایت می‌کنم که توانسته‌ام رضایت آن‌ها را جلب کنم.

 آیا فرزندان شما هم در کار انتشارات هستند و با شما همراهی می‌کنند؟

بله؛ آن‌ها در بخش‌های هنری و فنی انتشارات فعال هستند و امیدوارم که این کار را تا آخر و بعد از ما هم، هم‌چنان ادامه دهند و به کار و شغل دیگری روی نیاورند.

 شاید مخاطبان برایشان جالب باشد که بدانند کسی که خود در این مدت در کار نشر و انتشارات بوده، آیا خود تا به حال، کتابی نوشته است؟

خود من، خیر؛ کتابی نداشته‌ام، اما اخوی اینجانب که شریک انتشارات از آغاز تاسیس بوده، آثار متعددی در حوزه کودک و نوجوان داشته که به‌ویژه در سال‌های اول انقلاب، در انتشارات پیام آزادی، چاپ و در شمارگان زیاد منتشر می‌شد و مقالاتی هم در مطبوعات داشته است. کتاب‌هایی مانند «حماسه چهار مردان»، «عروسک چوبی»، «گندمک»، «از تو حرکت از خدا برکت»، «جاسوس»، «گول زورتو نخور» و...

 درباره انتشارات دیگر اقوام خود بگویید که در نام همه آن‌ها، عنوان «پیام» وجود دارد.

عنوان «پیام»، به آشنایی برادرم با حجت‌الاسلام «مصطفی زمانی»، موسس انتشارات «پیام اسلام» در قم بازمی‌گردد. ایشان با توجه به علاقه به انتشارات پیام اسلام، در اوایل انقلاب، نام پیام آزادی را برای انتشارات انتخاب کرد. ما دوست داشتیم سایر اقوام و دوستان هم به حوزه نشر وارد شوند. بنابراین کمک کردیم یکی‌یکی به این حوزه وارد شوند و برای این‌که این حلقه خانوادگی، مفقود نشود، برای برادر دیگرم، نام «پیام محراب» را انتخاب کردیم. برای خواهرزاده‌‌ام، «پیام دانش‌آموز» انتخاب شد. برای باجناق اخوی، نام «پیام نور» را انتخاب کردیم و به‌تازگی هم اخوی، یک نشر دیگر را به نام «پیام کتاب» راه‌اندازی کرده است.

انتشارات «پیام آزادی» را با برادرم اداره می‌کنیم. البته اسم فامیل برادرم، «زمانی» است و این مساله به همان زمان بازمی‌گردد که من، پس از این‌که نام فامیل جاسبی‌مان را به شناسنامه‌ام بازگرداندم، آن موقع نمی‌دانستیم که با اجازه من، برادرم نیز می‌توانست نام فامیل جاسبی را برای خود انتخاب کند. به همین دلیل، اداره ثبت‌احوال، در آن زمان به ایشان اجازه نداد و او نام فامیل زمانی را برگزید و به این دلیل، نام فامیل من و برادرم با هم فرق می‌کند؛ ولی ما با هم برادریم و شریک در کار انتشارات.

منبع:منا