پاسخ آیت الله مصباح به حسن عباسی

چکیده:

چه قدر کوتاه نظری است که کسانی بگویند فلسفه با دین هیچ ارتباطی ندارد. ما نسبت دینی و غیر دینی بودن یک علم را با عالم و متعلّم در نظر می‌گیریم؛ اگر عالم و متعلم با یک علم طوری برخورد کردند که به وسیله آن خدا را بشناسند و وجود او را اثبات کنند آن علم، علم دینی می‏شود.

بعد از انتشار سخنان حسن عباسی علیه فلسفه اسلامی، آیت الله مصباح یزدی به این گونه شبهات پاسخ داد.
«آیت الله مصباح یزدی» در دومین نشست علم دینی که با شرکت استادان دانشگاه‏های کشور در قم برگزار شد به بیان رابطه "علم و دین"، "فقه و علم" و نیز "فلسفه و دین" پرداخت.

ایشان در ابتدا علم فقه را تعریف کرد و گفت: "فقه یعنی کشف احکام شرع از راه ادله شرعی مانند کتاب، سنت، اجماع و عقل. موضوع این علم تکالیف شرعی ـ مانند احکام وضعی ـ است و محور همه احکام و تکالیف شرع، حکم الهی است".

این استاد برجسته حوزه علمیه قم در توضیح کشف احکام شرعی در فقه اضافه کرد: "همه عقلا مجموعه مسائلی که حول محور واحدی قرار دارند را به عنوان یک علم خاص می‏شناسند. به عبارت دیگر به مجموعه مسائلی که اسکلت یک علم را تشکیل می‏دهد علم گفته می‏شود؛ لذا تلاش موفق و غیر موفق در داخل آن مجموعه مسائل علمی، تلاش عالمانه است؛ اگرچه حکم واقعی را هم کشف نکرده باشد".

وی ادامه داد: "پس باید توجه داشته باشیم که حتماً نباید آگاه به واقع باشیم و واقع را کشف کنیم؛ بلکه اگر در داخل چارچوب علمی حرکت کنیم اما ظاهر را کشف کنیم باز هم تلاش ما علمی است".
رییس موسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی(ره) سپس به موضوع روز محافل علمی کشور اشاره کرد و گفت: "یکی از کاربردی ترین موضوعاتی که امروزه مورد بحث قرار می گیرد اسلامی کردن علوم و دینی شدن علوم انسانی است".

وی با بیان اینکه منظور از دین «دین صحیح» است بیان داشت: "دین یعنی ارائه پاسخ صحیح، اعتقادات صحیح، احکام صحیح و اخلاق صحیح. اگر غیر از این باشد دین نیست بلکه می‏توان اسمش را اوهام گذاشت. لذا وقتی ما می گوییم که کشور ما و دانشگاه ما و علوم ما باید اسلامی و دینی باشند منظورمان دین خنثی نیست؛ بلکه دین حقی است که مطابق اسلام واقعی باشد، نه اینکه هر کسی برای خودش ادعایی داشته باشد".

آیت الله مصباح یزدی افزود: "دین باید انسان را به سوی سعادت هدایت کند، از شقاوت برهاند و به مسایل اعتقادی و عملی وی پاسخ صحیح بدهد. مثلاً علم فقه برای اینگونه سؤالات انسان پاسخ دارد و وقتی گفته می‏شود حرام است یا حلال است، پشتوانه علمی دارد. اما علم و دینی که فرهنگ غربی اقتضای آن را دارد روش سکولار و در واقع انکار دین است؛ زیرا دین را در محدوده خاصی منحصر می‏کند. در این روش، دین جنبه ذوقی پیدا می‏کند و براحتی می توان صبح یک دین و شب دین دیگری داشت!".
به گزارش ابنا این نظریه‏ پرداز اسلامی در ادامه سخنانش، با بیان اینکه «علم دینی» یک ترکیب وصفی است، تصریح کرد: "وقتی می‌گوییم علم دینی یک ترکیب وصفی است یعنی واژه "دینی" صفتی برای علم به شمار می‏رود. پس منظورمان این است که قید دینی در اینجا، قید احترازی است".

وی سپس در تعریف علم دینی بیان داشت: "علم دینی علمی است که موضوع و محمول آن در منابع دینی مطرح می‏شود. یعنی علمی است که سؤالات و مسائلش از منابع دینی پاسخ داده می‏شود و وقتی در آن علم سؤالی مطرح شود پاسخش منوط به اصول دینی باشد. لذا همانطور که یک علم در کتب فلسفی به وسیله تعقل بررسی می‌شود در کتب دینی به صورت دینی و وحیانی مورد بررسی قرار می گیرد".

استاد مصباح یزدی سپس در نقد کسانی که فلسفه اسلامی را مورد حمله قرار می‏دهند گفت: "چه قدر کوتاه نظری است که کسانی بگویند فلسفه هیچ ارتباطی به دین ندارد. ما نسبت دینی و غیر دینی بودن یک علم را با عالم و متعلّم در نظر می‌گیریم؛ اگر عالم و متعلم با یک علم طوری برخورد کردند که به وسیله آن خدا را بشناسند و وجود او را اثبات کنند آن علم، علم دینی می‏شود. پس اگر ما این انگیزه را داشتیم و تلاش کردیم که به وسیله یک علم برخی اسباب الهی را در نظر بگیریم که بالقوه می تواند ما را با خدا آشنا کند تا افعال خدا را بشناسیم علم ما علمی دینی است".

شایان ذکر است که نشست‏های علمی تخصصی "علم دینی" از سوی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها و با سخنرانی «آیت الله محمدتقی مصباح یزدی» و حضور اساتید هیأت علمی دانشگاه‏های کشور پنجشنبه هر هفته در قم برگزار می‏شود.

منبع:+ و +