آیا عصبیت انقلاب در حال تغییر است؟/رسول جعفریان

چکیده:

این که الان جهان تشنه نظم جدید است و این ما هستیم که باید این نظم را پدید آوریم، به ویژه این که در نظر او، ایرانیت یک فرهنگ و جهان بینی خاص (و بسیار مهمی) است که می تواند نجات بخش عالم در این پیچ تاریخ باشد و ... اینها همه حرفهای بزرگی است که اثبات آنها آسان (و حتی ممکن) نبوده و چندان تفاوتی با زدن میخ در وسط میدان نقش جهان اصفهان وادعای که اینجا وسط جهان است ندارد.

تجزیه و تحلیل سخنان آقای احمدی نژاد در جشنواره ملی علامه طباطبائی (اینجا)(شامگاه سه شنبه 16 اسفند 90)‌ از جهت نشان دادن روحیات و افکار یک مسوول در ایران کنونی، می‌ تواند در شناخت وی و موقعیت ما میان جهانیان مؤثر باشد. داشتن ادعاهای گزاف، تأکید بر برتری طلبی ایرانی بر سایر (یا اغلب) ملل، تصویر یک موقعیت استثنایی برای نقش ایران در جهان، و همزمان ارائه شناختی شگفت از دنیای امروز با نگاه تاریخی و این که مثلا ما در پیچ تاریخ هستیم، و این که خداوند رسالت خاصی به ملت ما داده تا نقش مهمی در جهان ایفا کنیم، و این که الان جهان تشنه نظم جدید است و این ما هستیم که باید این نظم را پدید آوریم، به ویژه این که در نظر او، ایرانیت یک فرهنگ و جهان بینی خاص (و بسیار مهمی) است که می تواند نجات بخش عالم در این پیچ تاریخ باشد و ... اینها همه حرفهای بزرگی است که اثبات آنها آسان (و حتی ممکن) نبوده و چندان تفاوتی با زدن میخ در وسط میدان نقش جهان اصفهان وادعای که اینجا وسط جهان است ندارد.
دو نکته غیر مهم، یکی این است که با تأمل در این ادعاها توجه داشته باشیم که ما بچه های خودمان را چگونه تربیت می کنیم که می توانند چنین ادعاهای بزرگ غیر قابل اثباتی داشته باشند و صدای آنها برای همه ملت منتشر شود. (گرچه به خاطر مشکلات یا دلایل دیگر گویا کسی چندان جدی نمی گیرد).
و دیگر این که بدانیم ما چه آموزه هایی در باره ایران و تاریخ آن و وضعیت فعلی اش در میان جهانیان به فرزندانمان می دهیم که وقتی یکی از آنها رئیس جمهور می شود این چنین ادعاهای شگفتی را مطرح می کند و همزمان که ادعا می کند قصد برتری طلبی ندارد و طرفدار عدالت و کرامت انسانی است، و ایرانیت را نژاد نمی داند (بازی با الفاظ) اما ایرانیت را سرخط عالم می داند، درست مثل آدمی که هیچ کجای جهان را ندیده و تاکنون چیزی از پیشرفت و فرهنگ و عقلانیت جز آنچه در اطرافش بوده نشنیده است. (ایشان سفر زیاد رفته است)، اما یک جای کار باید اشکال داشته باشد که چنین تربیتی به این آقا داده شده تا اینچنین سخن بگوید و از امکانی که دارد، آنها را به درون جامعه سرازیر کند.
از اینها بگذریم. مسأله اندک مهم این که ، چه رخ داده است که رئیس جمهور تا این اندازه ـ و به رغم مخالفت های متعدد علما که از قضا وی در همین سخنرانی آنها را محور پیشرفت معرفی می کند ـ روی ایرانیت تأکید دارد؟ ایرانیت را یک فرهنگ برتر و جهان بینی و امری برتر از نژاد می داند و در گزارشی که در سایت اطلاع رسانی ریاست جمهوری آمده در کنار این ایرانیت، حتی نامی ازاسلام به میان نمی آورد. (گو این که در جاهای دیگر اشاراتی به این مطلب هست. ایشان بیش از همه روی ایران و مهدویت تکیه دارد). (البته طبق معمول از کرامت و عدالت و این جور کلمات که میان همه ملل و فرهنگها شایع است و در ابزارآلات کاری مهم سیاستمداران هم فراوان بکار رفته است).
یک مرور دقیق در فرمایشات امام راحل نشان می دهد که رفتن سراغ ایرانیت در آموزه های آن بزرگوار نبود. امام در عین حال که به ایران علاقه داشت، به ملت ایران احترام می گذاشت، (این کاری است که هر ایرانی وطن دوست می کند) و آبروی خود را برای حفظ مرزهای ایران گذاشت، نه تنها این آموزه را مطرح نکرد، بلکه به روشنی و وضوح و صرفا روی اسلام تکیه می کرد و از ملی گرایی، صرف از نظر این تعبیر، همان جریانی که ایرانیت را برابر اسلام بزرگ می پنداشت، متنفر بود. (بحث بر سر اسم واصطلاح نیست).
اما اکنون بعد از سی سال، رئیس جمهوری همین انقلاب، روی ایرانیت و انسانیت تاکید دارد، کاری که اگر هر کسی در دوره قاجار کرده بود، مثلا میرزا حسین خان سپهسالار یا میرز آقاخان کرمانی یا طالبوف یا ...، ... در برخی از همین رسانه های امروز، متهم به وابستگی به لژهای فراماسونری و آدمیت می شد. حتما و یقینا جناب آقای احمدی نژاد از این قبیل اتهام مبراست (گرچه یکی از علمای قم که مدافع وی هم بود، دست کم یکبار و ضمن کنایه ابلغ من التصریح یکی از همراهان رئیس جمهور را متهم به این اتهام کرد) چنان که بسیاری از افرادی هم از دوره قاجار که آن اتهام را می خوردند و معمولا سند مکتوب یا اعتراف قابل قبولی برای اتهامشان وجود ندارد، ظاهرا مبرا از این اتهامات هستند. (با این که رسانه ملی ما یا به عبارتی برخی از مدرسان تاریخ معاصر درآن رسانه عادت دارند این کلمات را به راحتی به افراد بچسبانند و بزرگشان کنند).
به نظر می رسد انگیزه طرح ایرانیت و انسانیت با هم چیز دیگری است و شاید یکی از این دو باشد:
نخست آن که طراح این مسأله عمیقا بدان باور دارد و انگیزه اعتقادی است، یعنی از روی ایمان این مطالب را مطرح کند که در این صورت نشان از نوعی تجدید نظر طلبی در بنیاد های فکری انقلاب خواهد بود. در واقع، رئیس جمهور قصد دارد عصبیت موجود در انقلاب را اصلاح کرده از نوعی اسلام گرایی به سمت و سوی ایرانی گری و انسانیت گرایی سوق دهد. این تغییر عصبیت نوعی کار سیاسی هم هست که در گذشته اتفاق افتاده و از قضا نوعی مشابهت با این طرز فکر امروزی هم در تزریق عصبیت جدید دارد.
دوم آن که موضع ایشان ناشی از نوعی تاکتیک است ، آن هم در برابر موجی که در جامعه ما و به خصوص میان جوانان در باره ایرانی گری آغاز شده و انتشار کتابها و بسیاری از شواهد دیگر گویای آن است. اگر این انگیزه باشد، طبعا امری متفاوت خواهد بود و کاری سیاسی. این که جدی هم گرفته نشده شاید به خاطر همین برداشت باشد.
هرچه باشد، رئیس جمهور در میان دولتی ها، و احزاب رسمی و نیمه رسمی که نفوذی دارند، در طرح این مدعا تنهاست، یار و یاوری ندارد، (از میان یارانه بگیر ها هم) زیرا این ایده زمینه ای در میان نسل انقلابی از اول و دوم گرفته تا سوم جایی ندارد. شاید برای همین است که مسوولان مملکتی خیلی از بابت این اظهارات نگران نیستند و فقط منتظرند این یک سال آینده هم بگذرد تا بساط آن جمع شود. جالب آن که سابقا هر بار که رئیس جمهور این قبیل مطالب را می گفت، اعتراضکی به آن می شد (حالا هم اندکی در قم چنین می شود) اما در شرایط فعلی اغلب به سادگی از کنار آن می گذرند.

منبع: 19دی