مدير انتشارات بوستان كتاب: دغدغه اصلی ما در نشر آثار دينی، داشتن دقت لازم در چاپ اين كتاب‌ها است

حجت الاسلام سيد محمد كاظم شمس

گزارشگر : سميه مهاجر

موسسه انتشاراتي بوستان كتاب تا امسال 22بار به عنوان ناشر برگزيده انتخاب شده است كه دو نوبت آن در سال 86 به عنوان ناشر برگزيده كتاب دانشجويي و جشنواره كتاب خانواده بوده‌است. 18 عنوان از كتاب‌هاي چاپ اول سال گذشته اين انتشارات نيز از برگزيده‌هاي جشنواره‌هاي مختلف به شمار مي‌آيند. از اين ميان برخي كتاب‌ها تا 4 بار در جشنواره‌هاي مختلف به عنوان منتخب اعلام شدند.

به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، حجت‌الاسلام سيد محمد كاظم شمس چهارده سال است كه مديريت انتشارات بوستان كتاب قم را برعهده دارد. شمس تحصيلات خود را تا سطح خارج فقه و اصول حوزه علميه ادامه داده‌است و در تاليف كارهاي پژوهشي گروهي چون معجم الاحاديث بحار، مقالات و يادنامه‌هاي منتشر شده توسط بوستان كتاب نقش داشته است. او با تاكيد بر عدم استفاده از بودجه دولتي و خودگرداني انتشارات گفت: موسسه بوستان كتاب (مرکز چاپ و نشر دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميّه قم) از سال 1361با هدف «تبيين و گسترش معارف دينى و ارزش‏هاى انقلاب اسلامى» با نشر آثارى از «انديشمندان و فرهيختگان» كار خود را شروع كرد.

- بوستان كتاب در چه حوزه‌اي فعاليت مي‌كند؟

در حوزه دين به صورت عام و در زمينه تبيين و تعميق باورهاي ديني و پاسخگويي به شبهات ديني كه به تناسب زمان به اشكال متفاوت، عنوان مي‌شوند، فعاليت دارد. اين بخش در هر دوره‌اي، موضوع خاصي مانند قرآن، فقه، فلسفه و كلام، تاريخ و سيره، تعليم و تربيت را شامل مي‌شود.

اين مؤسسه آثار خود را در سه گروه مخاطب تخصصى، عمومى، كودك و نوجوان تقسيم‌بندي مي‌كند و پس از تصويب در شوراى بررسى آثار با رعايت معيارهايى از جمله اتقان و محتواى مناسب، نياز جامعه به موضوع اثر، روشمند بودن تاليف و نبودن آثار مشابه در بازار در 16 موضوع اصلى و 60 موضوع فرعى در حوزه انديشه اسلامى منتشر مى‌کند. شايان ذكر است مؤسسه فاقد هرگونه درآمد و بودجه دولتى و يا ساير حمايت‏هاى مالى است و به صورت خودگردان اداره مى‏شود.

براي ما مخاطب اصلي، همين دو گروه تخصصي و عمومي هستند و كودك و نوجوان مخاطب فرعي محسوب مي‌شوند، كارهاي كودك در اين حيطه بيشتر در رابطه با آشنايي با سيره اهل بيت است.

-چند درصد از نشر شما به چاپ اول اختصاص دارد؟

در كتاب‌هاي چاپ اول، تعداد عناوين تخصصي بيش از عناوين عمومي است. گروه عمومي ما طلاب، اساتيد حوزه و دانشگاه در علوم قرآني، حقوق و فلسفه هستند و گروه تخصصي را هم طلاب و دانشجويان مراحل تحصيلي بالاتر و اساتيد حوزه و دانشگاه تشكيل مي‌دهند.

در زماني كه از كاغذ سهميه‌اي استفاده مي‌كرديم براي بازچاپ كتاب‌ها دچار مشكل مي‌شديم

ما اين جرات را به خود داديم تا در صفحه دوم و شناسنامه كتاب‌ها موضوع اصلي و فرعي همچنين گروه‌هاي سني مرتبط را براي مخاطب مشخص كنيم. برخي از كتاب‌ها نيز در برگيرنده چند گروه سني هستند و يا هر دو نوع مخاطب عمومي و تخصصي را در بر مي‌گيرند كه با رعايت تقدم و تاخر در شناسنامه اثر درج مي‌شود.

-تعداد عناوين و شمارگان كتاب‌هاي شما در سال‌هاي گذشته به چه ترتيب بوده؟

از نظر تعداد تا قبل از سال 85 تقريباً در تمام سال‌هايي كه مديريت انتشارات با بنده بوده، هر سال 200 عنوان كتاب داشتيم كه صدتاي آن چاپ اول و صدتا چاپ دوم بودند.

تاكنون حدود 1500 عنوان كتاب چاپ اول داشتيم كه همراه بازچاپ آنها به 3200 عنوان مي‌رسد و برخي كتاب‌ها به چاپ چهل و چهارم هم رسيده‌اند.

شمارگان هم بالاي يازده ميليون بوده كه در سايت بوستان كتاب همراه با نمودارها به تفكيك قابل دسترس است، اين كار غير از شفاف‌سازي كار انتشارات، براي دانشجوياني كه در حيطه كتاب‌هاي مذهبي فعال هستند هم قابل استفاده است.

در واقع مشخص است كه كتاب‌هاي چاپ اول را ما انتخاب مي‌كنيم و به دست چاپ مي‌سپاريم اما كتاب‌هايي كه بازچاپ مي‌شوند، انتخاب مخاطبان ما هستند كه از طريق سيستم توزيع به گوش ما مي‌رسد.

در سال‌هاي گذشته بالاخص سال 86 بيشترين اقبال نسبت به موضوعات قرآن، سيره اهل بيت و عمدتاً اخلاقي بوده است. هرچه تعداد عناوين چاپي ما بيشتر بوده تعداد بازچاپ‌ها نيز افزايش يافته است.

- در چاپ اين تعداد كتاب با مشكل تهيه كاغذ مواجه نبوده‌ايد؟

در زماني كه از كاغذ سهميه‌اي استفاده مي‌كرديم براي بازچاپ كتاب‌ها دچار مشكل مي‌شديم، از سال 85 طرحي را در انتشارات مطرح كرديم كه بر اساس آن از كاغذ سهميه‌اي براي چاپ كتاب استفاده نكنيم و كتاب‌ها را با كاغذ آزاد به چاپ برسانيم كه موضوع حذف كاغذ سهميه‌اي از طريق دولت نيز در پايان سال مطرح شد. وقتي تصميم بر اين شد كه كار را بر چاپ كتاب با كاغذ سهميه‌اي متوقف كنيم، ميزان چاپ و بازچاپ ما بالا رفت، در سال 85 از 2 0 عنوان كه در سال‌هاي قبل چاپ داشتيم به 313 عنوان و از 100 چاپ مجدد به 218 چاپ مجدد رسيديم.

درواقع يكي از مزاياي نبودن كاغذ سهميه‌اي همين است كه نشر به يافتن راهكارهاي مناسب خود مي‌پردازد

در سال 86 نيز به ركوردي بي سابقه رسيديم و 528 عنوان كتاب به چاپ رسانديم كه 313 عنوان چاپ اول داشتيم. از مجموع كتاب‌هاي سال 86، 415 عنوان درخواست بازچاپ به انتشارات رسيد كه بر اساس تقاضاي مخاطب و از طريق توزيع كننده‌ها ارسال شد.

در واقع يكي از مزاياي نبودن كاغذ سهميه‌اي همين است كه نشر به يافتن راهكارهاي مناسب خود مي‌پردازد.

- تجديد چاپ‌ها در سال 86 چگونه بودند؟

در سال 86 از 313 عنوان چاپ اول، يازده عنوان به چاپ دوم رسيدند. عمدتاً هم كتاب‌هاي قرآن و سيره اهل بيت بودند مثل كتاب ارتباط با معصومين، مديران و اخلاق اسلامي و كتاب‌هاي مربوط به امام حسين(ع)؛ يك عنوان هم با نام «دين و فرآيند جهاني شدن» به چاپ سوم رسيد.

متوسط صفحه كتاب‌هاي ما 343 صفحه بود كه البته از اين ميان كتاب‌هاي كودك كه 15 درصد از انتشار ما را به خود اختصاص مي‌دهند، استثنا هستند. شمارگان كتاب‌ها نيز 2250 عدد بوده كه علت آن نيز همين، خودگرداني مجموعه است.

تيراژ را طوري در نظر گرفتيم كه كتاب‌ها در انبار نمانند و سرمايه در حال گردش باشد تا بتواند هزينه چاپ‌هاي ديگر را تامين كند. به اين ترتيب تعداد عناوين چاپي ما بالا رفت.

از 1500 عنوان كتابي كه گفتم، حدود 1300 عنوان، كتاب فعال داشتيم و در شوراي بررسي آثار به نتيجه رسيديم كه حدود 200 عنوان از كتاب‌ها را كه ارزش چاپ مجدد ندارند از روند كاري خارج كنيم تا سرمايه‌مان راكد نماند.

-با توجه به حوزه كتاب‌هاي ديني، بيشترين چاپ شما فارسي است يا عربي؟ از نظر تاليف چه طور؟

بيشتر كتاب‌ها فارسي است و تعداد عناوين عربي ما بسيار كم است. گرچه امسال به خاطر ارتباط بيشتر با عراق، تعداد عناوين عربي نيز به كارهايمان افزوده شده. از آمار امسال 11 كتاب عربي بوده و از آمار پارسال 496 كتاب فارسي بوده و كتاب‌هاي ديگر به زبان عربي هستند. از نگاه تاليف نيز بيشتر كتاب‌هاي ما تاليفي هستند و نه درصد ترجمه داريم باقي هم پژوهش و شعر است. از نظر مخاطب هم 54 درصد تخصصي، 38 درصد عمومي و باقي كودك و نوجوان هستند.

اساتيد حوزه و دانشگاه بيشتر براي چاپ آثار خود به ما مراجعه مي‌كنند و غير از آقايان آشتياني، حسن زاده آملي و صدر، آقايان احمد بهشتي، يثربي و اميني نيز به سمت انتشارات ما جذب شده‌اند. بيشترين عناوين چاپ شده ما هم از آقاي جواد محدثي بوده.

آيت‌الله سيستاني هم با گلايه، درخواست كردند كه نسبت به چاپ آثار ديني دقت لازم مبذول شود

- چه برنامه‌اي براي نمايشگاه كتاب داريد؟

سعي داريم همين شتاب و رشد حركت را تا نمايشگاه حفظ كنيم. حدود 1100 عنوان كتاب از سال‌هاي پيش به نمايشگاه مي‌رسد و بيش از 50 عنوان از كتاب‌هاي سال 87 هم در نمايشگاه كتاب امسال عرضه مي‌شوند كه 10 عنوان از آنها چاپ اول هستند.

امسال برخلاف سال گذشته تا به حال مشكلي براي نمايشگاه نداشتيم. پارسال 12 ساعت قبل از افتتاحيه غرفه را تحويل انتشارات دادند و ما امكان چينش مناسب نداشتيم كه اميدواريم امسال اين مشكل ايجاد نشود. مورد قابل طرح ديگر متراژ غرفه است كه با توجه به حجم وسيع كتاب‌هاي ارائه شده ما در اين نمايشگاه، اميدوارم فضاي كافي به اين انتشارات اختصاص يابد. امسال به دليل وجود كتاب‌هاي كودك و كتاب‌هاي عربي ما در دو بخش كودك و بين‌الملل هم داراي غرفه خواهيم بود.

- بوستان كتاب برنامه اختصاصي در طول نمايشگاه دارد؟

تلاش داريم غير از ارائه كتاب‌ها، نشستي يك روزه با همكاري ديگر بخش‌هاي پژوهشي دفتر تبليغات با عنوان بررسي كتاب ديني در دو دهه اخير داشته باشيم. چرا كه دغدغه اصلي ما در نشر آثار ديني، داشتن دقت لازم در چاپ اين كتاب‌ها است. چون خيلي وقت‌ها اين پارامترها رعايت نشده و مشكل مي‌آفريند، تا جايي كه آيت‌الله سيستاني هم با گلايه، درخواست كردند كه نسبت به چاپ آثار ديني دقت لازم مبذول شود.

از سوي ديگر از نويسندگان مرتبط با بوستان كتاب هم دعوت مي‌شود تا در طول نمايشگاه مهمان انتشارات و پاسخ‌گوي مراجعين باشند.

- نحوه ارائه كتاب‌ها در نمايشگاه به چه شكل است؟

كتاب‌ها به منوال گذشته با 20 درصد تخفيف ارائه مي‌شوند. اما تفاوت نمايشگاه امسال با سال‌هاي گذشته در اين است كه به دليل كثرت كتاب‌ها ما فقط يك كتاب در دسترس بازديدكنندگان قرار مي‌دهيم. يعني كتاب‌ها را به صورت تك نسخه‌اي و بر اساس موضوع مي‌چينيم و كارت رمزينه آن را نيز همراهش مي‌گذاريم تا مخاطب همراه با كارت رمزينه به صندوق مراجعه كند و پس از انتخاب كتاب‌ها و پرداخت وجه كتاب را از انبار تحويل بگيرد.

نشانی این مصاحبه:

http://www.bustaneketab.com/BView/Public/NewsView.aspx?ID=68&LanguageID=1