اعتدال گرایی؛ عرصه طرح رمانتیسم سیاسی و فکری نیست/ محمود سریع القلم

اعتدال گرایی به حد وسط میان گرما و سرما گویند و یا حد وسط میان خشکی و رطوبت. اما مهمترین وجه در اعتدال گرایی، تقابل آن با افراطی گری و یا رادیکالیسم است.

مقدمه
 
باید همه خوشحال باشیم  که بالاخره پس از یک و نیم قرن افراط و تفریط ، ما ایرانیان به کانونی تحت عنوان «اعتدال گرایی» رسیده ایم. البته واقعیت این است که بخش هایی از جامعه هنوز روح و محتوای این مکتب فکری و چارچوب علمی را نپذیرفته است. اتفاقاً از منظر گفتمانی، این تعارض برای پیشرفت کشور مفید است مشروط به اینکه گفتمان ها با استدلال و فکر و شناخت واقعیت های ملموس همراه باشند. در شرایط فعلی، بسیار ضروری است که اعتدال گرایی تعریف شود. طی هفته های گذشته، هر فرد و جریانی سعی کرده اعتدال گرایی را به نظام فکری و مرام خود نزدیک کند. ابهام زادیی از این نوع تعاریف لازم است. هر چند در علوم اجتماعی، تعاریف مطلق نداریم اما این طور هم نیست که حدود و ثغور لغوی و مفهومی را نتوانیم تعیین و تبیین کنیم. شخصی که سوابق او نشان می دهد خیلی مطالعه نکرده و استاد ندیده است گفته بود، اعتدال گرایی همان مبارزه با جهان فعلی است مثل اینکه بگوییم مارکسیسم همان سرمایه داری است.
 
از قضا، اولین نکته در رابطه با اعتدا ل گرایی این است که دقیق فکر کنیم و دقیق سخن بگوییم و اگر مسوولیت سیاسی داشته ایم یا داریم تصور نکنیم که نظریه پرداز هم هستیم. سیاستمداران بزرگ در دنیا همین که به مباحث نظری و عقلی می رسند سراغ دانشگاه و مراکز تحقیقاتی می روند زیرا خود را صرفاً اجرایی و حل المسائلی تعریف می کنند. اولین شرط اجتماعی اعتدال گرایی این است که جمعیت عظیم اجرایی و سیاسی در کشور به واسطه اینکه دانش محدود دارند در مورد همه مسائل سخن نگویند و لطفاً سکوت کنند و بپرسند. این اتفاق حدود نیم قرن پیش در کشورهایی مانند تونس، هند، کره جنوبی و مالزی تحقق پیدا کرده است. امید است در کشوری که هزاران سال سابقه دارد هر چه زودتر اتفاق افتد و فکر و تحقیق و پرسش جایگزین لفاظی و نسنجیده سخن گفتن را بگیرد.
 
در مقام تعریف، اعتدال گرایی به حد وسط میان گرما و سرما گویند و یا حد وسط میان خشکی و رطوبت. اما مهمترین وجه در اعتدال گرایی، تقابل آن با افراطی گری و یا رادیکالیسم است. اگر هر یک از ما فرصت قابل توجهی برای مطالعه ی کتاب روزگاران، نوشته دکتر عبدالحسین زرین کوب بگذاریم به وضوح متوجه می شویم که تاریخ سیاسی ما ایرانیان به شدت آغشته به خشونت است. طبیعی است که نمی توانیم واژگان و صفاتی مانند تعامل، تحمل، خویشتن داری، صبر، رعایت حقوق انسان ها و تسامح از تاریخ سیاسی ایران استخراج کنیم. بلکه در مقابل واژگانی مانند حذف، غارت، ستم، فرار، مهاجرت به عملکرد تاریخی نزدیک تر است. از این رو، حداقل به تاریخ سیاست در ایران که می رسیم نباید در بحث های روشنفکری، مهمانی ها و سخنرانی ها از خودمان تعریف کنیم. خشونت و سیاست دو رویه یک سکه در تاریخ ما هستند. این سنت و خصلت تو در توی تاریخی، هیچ گاه نتوانست بستر معتدلی را پیدا کند تا تغییر یابد و پیوندی با عقلانیت خورد تا تعدیل شود. متاسفانه چه از اواخر قاجار و چه در دوره پهلوی، حاکمیت فکری و خلقی کمونیستی در ایران باعث شد افراطی گری سنتی، پوسته ای فکری پیدا کند و نه تنها خشونت در داخل ادامه پیدا کند بلکه تضاد با جهان، پوستینی آهنین مجهز به مبانی نظری مارکسیسم بر تن کند. حال برای حذف مخالف و معترض، ایدئولوژی ها خلق شدند و جایگزین مزاج و جاه طلبی های پادشاهان برای تسلط بر دیگران گردیدند. ایرانی برای آنکه بر دیگر ایرانی مسلط شود نوآوری های فراوانی از خود نشان داده است. حقیقت این است که ما در عرصه تاریخی سیاست، نه غربی بوده ایم و نه اسلامی. نه غربی بوده ایم که بر اساس قانون طبیعی، به فردیت و حقوق انسان ها احترام گذاریم و نه اسلامی بوده ایم که به تفسیر علامه طباطبایی از آیه ده سوره زمر در تفسیر المیزان، خداوند به کسانی که صبر پیشه می کنند اجر نمی دهند مگر اجری بی حساب. صبر و حوصله و خویشتن داری در این حد، تقدیر شده است که خصلت بارز پیامبری تلقی می شود.
 
عملکرد تاریخی ما در عرصه سیاست خارج از تنوع و مدارهای اقتدارگرایی نبوده است. طبیعی است که نمی توانیم بر شش میلیون ایرانی خارج از کشور خط بطلان بکشیم. ناتوانی در درون است که نتوانسته جذب حداکثری را نهادینه کند و تنوع رفتار و تفکر انسانی را در جهان خارق العاده مجازی بپذیرد. جزمیت ما دو منبع دارد: استبداد انباشته شده ایرانی و کمونیسم. هر چند در ظاهر هیچ کدام در صحنه نیستند ولی رسوبات فرهنگی و فکری هر دو موجود است. در گوشه و کنار افرادی پیدا می شوند که با حداقل دانش و توانایی، نزدیک به بیست و هشت سال در سمت ها باقی مانده اند. حدود یک ماه و نیم هم هست که برای تداوم ریاست خود، اعتدال گرا شده اند. این خارج از مدار فکری و خلقی اقتدارگرایی ایرانی قابل تفسیر نیست. این در حالی است که چهارده قرن پیش، حضرت امیر(ع) در فرمان مالک اشتر توصیه کرده اند: «کسانی را به کار بگمار که در میان مردم به بهترین ها شناخته می شوند.» ژن استبداد در حدی قوی و پایدار است که نه مدرنیسم سیصد ساله و نه گستره جهان بینی دینی توان تعدیل و اصلاح آن را پیدا کرده است.
 
در شرایط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی که در آن قرار گرفته ایم، لزومی ندارد به کالای لوکسی مانند دموکراسی که بعضی ها چهار قرن زحمت کشیده اند تا بدان دست یافته اند، الویت دهیم. در حدی به هم احترام گذاریم، هم پوشانی کنیم، رعایت حقوق یکدیگر را بجا آوریم تا کشور پیشرفت کند و هر شهروندی حس تعلق به خاک و سیستم مدیریتی آن را در خود به طور ملموس وجود آورد. در این فرآیند، پوپولیسم و بی تخصصی و لشگر کار چاق کنان در مدیریت کشور، بزرگترین دشمنان عقلانیت هستند. کارآمدی به عنوان کانون اقتصادی و اعتدال گرایی به مثابه مشرب فکری و روشی، دو استوانه عقلانیت در کشور داری می باشند. این نکته تعیین کننده مقایسه ای را مد نظر داشته باشیم که انسان های بزرگ، مقدمات سیستم سازی را فراهم کردند. این تجربه آسیا و آمریکای لاتین است. مائو در چین علاقه ای به سیستم نداشت چون سیستم، او را محدود می کرد و نورافکن ها از روی او برداشته می شد. اما دو سیاست مدار حرفه ای چوئن لای و دنگ شائوپینگ، مقدمات سیستم سازی برای رشد و توسعه را فراهم آوردند. یک ضعف بزرگ مطالعات علوم انسانی در ایران این است که کار مقایسه ای با کشور های مشابه نمی کند و عمدتا به دینامیزم داخل کشور بسنده کرده است. ما تافته ای جدا بافته از تجربیات بشری در منظومه فعلی جهانی نیستیم. هم باید اثر گذار و هم اثر بپذیریم. با توجه به واقعیات داخلی و بین المللی و به عنوان یک قرائت در میان قرائت های رقیب، به نظر می رسد اعتدال گرایی از مبانی ده گانه زیر برخوردار باشد:
 
فلسفه واقع بینی
 
تاریخ چین و شوروی گواه روشنی بر آثار منفی تحلیل های غیر واقعی از خود و محیط بین المللی است. تا زمانی که مدیران این دو کشور مدیریت کشور را با تبلیغات مساوی گرفته بودند پیشرفتی در آنها حاصل نشد. واقعیت ها با آمار و مقایسه روشن می شود. فهم واقعیت ها با روش انتزاعی و ذهنی امکان پذیر نیست. چون در کشور ما، دانشگاه و رسانه ها به آمارهای نادرست اعتراضی نمی کنند، بنابراین در عرصه اجرا هر آنچه که صلاح باشد گفته می شود. زمانی می توان از اغراق، پرگویی، درشت گویی و سفسطه پرهیز کرد که مسائل آنگونه که هست بررسی شود. مثلا صنعت پتروشیمی ایران با عربستان به ترتیب از رتبه بندی جهانی ۸۸ و ۸۹ برخوردارند. ما نمی توانیم خود را موفق بدانیم چون صنعت پتروشیمی عربستان خیلی بعد از ایران بوجود آمده ولی اعتبار قابل توجهی در سطح بین المللی دارد. امروز دانشگاه های کره جنوبی، سنگاپور و ترکیه به مراتب از ایران پیشرفته تر و با اهمیت تر هستند. اگر این واقعیت را نپذیریم، نمی توانیم ارزیابی صحیحی از جایگاه خود داشته باشیم. ما ایرانی ها نیاز به یک تحول عظیم فرهنگی داریم تا بیاموزیم دقیق سخن بگوییم، لفاظی نکنیم، اغراض نکنیم، در مورد آنچه که نمی دانیم سکوت کنیم. در کشوری که حدود بیست هزار نفر در جاده های آن در سال کشته می شوند، حق ندارد ادعای مدیریت جهان را کند. همه ما شهروندان هم باید بیاموزیم سخن ناروا را به راحتی نپذیریم بلکه نسبت به آنچه می شنویم فکر کنیم. با تبلیغات و اغراق نمی توان منطقی و معتدل بود. جالب آنجاست که دین ما دعوت به دقت، خویشتنداری، صبر و سکوت می کند ولی بسیاری مدیریت سخن و قضاوت ندارند. مبنای استنباط، برنامه ریزی و سیاست گذاری، واقعیت ها هستند و نه تخیلات.
 
روش
 
انجام تدریجی و انباشتی امور، اعتدال گرایی در عین یک مکتب فکری در سیاست، اقتصاد و اجتماع، یک روش نیز هست. از بوق زدن های مکرر رانندگان تهرانی به اتومبیلی که در حال پیاده کردن مسافر است می توان به عنوان یک خصلت نهادینه شده متوجه شد که جمعیت قابل توجهی، «حوصله» و «صبر» ندارند. در کشورهای قابل اعتنای جهان، اتومبیل ها برای گردش به چپ حتی تا دویست متر پشت سر هم می ایستند تا نوبت آنها شود. اما در جامعه ما، چهار و بعضا پنچ ردیف اتومبیل برای گردش به چپ آماده اند تا به محض اینکه چراغ سبز شد ( و یا حتی زودتر) برای عبور هجوم آورند. از این نوع بی حوصلگی ها شاید در مجموعه رفتار های اجتماعی، بالای دو هزار مورد را بتوان ثبت کرد. روش انجام کارها کم اهمیت تر از محتوای آنها نیست. چینی ها خیلی با آرامش و سکوت کار انجام می دهند. انگلیسی ها مدت ها موضوعی را مطالعه می کنند تا نوع واکنش را انتخاب کنند. ژاپنی ها بیش از هشتاد درصد آنچه که فکر می کنند در درون خود حفظ می کنند. ما با سرعت یک ثانیه ای واکنش نشان می دهیم و خیلی هم با زبان و واژه ها. ممکن است در میان کشورها، کشوری بیست سال صبر کند تا نسبت به سوزاندن  پرچم خود در کشوری دیگر واکنش نشان دهد. عموما می توانیم بگوییم، فرهنگ  جاری ما روش حساس نیست. در اعتدال گرایی چون فکر بر زبان و واکنش حاکمیت دارد، افراد و سیستم ها روش مند و حقوقی هستند و برای پیشبرد امور به همان اندازه که هدف و افق اهمیت دارد، روش و نحوه انجام کارها قداست دارد.
 
خروج از هیجان و مزاج و ورود به فکر، مطالعه و برنامه
 
در ادامه بحث قبلی روش، هیجانی نبودن، مزاجی نبودن، فی البداهه نبودن، واکنشی نبودن و صرفا با زبان مسائل را حل نکردن از مختصات اعتدال گرایی است. ممکن است شهروندی برای خرید چای، به چندین مغازه رجوع کند وسوال کند و مشورت کند زیرا نوع انتخاب پی آمد دارد. چطور برای صدها تصمیم سیاسی و اقتصادی و اجتماعی نمی توان فکر و بررسی را مد نظر داشت. چطور با توصیه های سرپایی، با فکر های نسنجیده و روش های واکنشی و هیجانی، جامعه ای را مدیریت کرد. علاقه قابل توجهی میان مدیران ایرانی برای حضور در رسانه ها وجود دارد که شاید در هیچ کشوری اینگونه نیست. شاید یک دلیل بارز آن مقدم بودن تبلیغات بر مدیریت است. نمایش دادن بیش از حل مسائل الویت دارد. در جوامع تخصصی، هر مدیری در جایگاه خود، کارویژه های خود را انجام می دهد بدون آنکه در این حد نیاز به حضور در رسانه ها داشته باشد. هیجان و لذت ناشی از نمایش و تبلیغات جایگزین مدیریت آرام و اتاق های فکر شده است. اعتدال گرایی انعکاس فکر و برنامه است. افراطی گری، رادیکالیسم و تندروی و سخنان توهین آمیز و خشن و القاب گذاشتن بر کسانی که متفاوت فکر می کنند ریشه در احساس، هیجان، کینه و مزاج دارد.
 
سیاست و حکومت: عرصه رهیافت حل المسائلی
 
به نظر می رسد عامه مردم ایران در انتخابات بخصوص ریاست جمهوری از سال 1368 به بعد، سه تمایل از خود نشان داده اند: بهبود معیشت، آرامش اجتماعی و تعامل بین المللی. این سه عنصر ناظر به مسائل عینی و واقعی مردم. در انتخابات 1392 نیز حتی در روستاهای دورافتاده، مردم مباحث انتزاعی را کنار زدند و به تمایلات ملموس که زندگی آنها تحت الشعاع آن است رای دادند. حوزه سیاست، دولت و حکومت، دایره مسائل واقعی است که یک کشور و جامعه با آنها سر و کار دارد. البته در هر کشوری لازم است در مراکز تحقیقاتی و آینده پژوهی، افق ها ترسیم شود و به دلیل ها طراحی گردند. اما دولت وظیفه مستقیم حل مسائل مردم را دارد. اعتدا ل گرایی عرصه طرح رومانتیسم سیاسی و فکری نیست. بلکه کانون شناخت مشکلات و حل تدریجی آنهاست. دولت مرکز تصمیم گیری برای بهبود وضع زندگی مردم است. بنابراین، برای تامین حقوق شهروندان لازم است دولت با آگاهی کمی و کیفی از مسائل، در پی حل و فصل آنها برآید.
 
دین داری، معنویت و تحقق ارزش ها در سایه ثبات اقتصادی
 
همان گونه که در متون دینی مشخص است بنیان های اقتصادی و داشتن حداقل ها در پذیرش فرهنگ خداپرستی بسیار نقش آفرین است. اگر آگاهی و دانش و شناخت از خلقت و محیط پیرامونی انسان را مبنا قرار دهیم، به این نتیجه ساده می رسیم که برخورداری از حداقل های معاش و رضایت روانی از ثبات اقتصادی، در رویکردهای فرهنگی و شناختی انسان مؤثر است. طبع بشر را در بهبود وضع فرهنگی و باورهای دینی او ، نباید نادیده گرفت. فقر و نیازمندی، انسان را به لحاظ شخصیتی ذلیل و وابسته می کند. وقتی انسان ها از ثبات اقتصادی بهره مند نباشند، آزادی اندیشه و دین داری آنها هم مخدوش می شود. از آنجا که اساس دین داری، عقل محوری است، روی آوردن به استدلال و برهان در شرایطی محقق می شود که حداقل های معاش تأمین شده باشد. واژه ثبات اقتصادی بسیار مقدس است. وضعیت و جایگاه آلمان با نرخ تورم 5/1 درصد قابل فهم است. ثبات اقتصادی، پی آمدهای عمیق روانی و فردی به همراه دارد تا جایی که انسان به کتاب خواندن، فهمیدن و شناخت، «نیاز» پیدا می کند. چون اعتدال گرایی در ذات خود به حل و فصل معیشت مردم عنایت دارد و می تواند ثبات بیافریند، در میان مدت، به اخلاق، دین داری و توجه به حقوق انسان های دیگر، حقوق شهروندی و رشد معنوی انسان نیز می توان مساعدت بخشد.
 
توارن میان مقدورات و اهداف
 
چه در سطح فردی و چه سازمانی و ملی، وظیفه اصلی مدیریت فکر این است که خارج از مقدورات، هدف غیرقابل حصول برای خود تعیین نکند. این یک موضوع عقلی است و بی دلیل نیست که اعتدال گرایی، ریشه در عقلانیت دارد. تناسب میان طراحی اهداف با مقدورات باعث می شود تا از امکانات موجود نهایت بهره برداری صورت پذیرفته و اصل بر کارآمدی و بهینه سازی باشد. شناخت مقدورات هم تابع فهم ارقام، کمیت ها و بر آوردهای واقعی و علمی است. بنابراین، هدف گذاری نیازمند شناخت اولیه از امکانات است تا در عمل، طرح ها به بیراه نروند و یأس و ناامیدی رخ ندهد. عقل و فکر و محاسبه نیز در این بخش جایگزین هیجان، احساس، غریزه و مزاج می شود.
 
اولویت دادن به کشور به جای افراد و گروها
 
حتی به لحاظ نظری اگر برنامه ها و اقدامات یک دولت برای اسکلت و ساختارهای یک کشور سوق پیدا کند، افراد و گروه ها عموما بهره مند می شوند. هرچند در سیاست عملی منافع فرد، گروه و کشور به طور شبکه ای پیچیده به یکدیگر متصل است اما جهت گیری ها می تواند به نوعی کشور را به هر منفعت دیگری اولویت بخشد تا آنکه شهروندان بنا به مهارت ها و توانایی های خود از فرصت های موجود در ساختارهای کشور استفاده کنند. هر قدر به گذشته بر می گردیم ساختارها در خدمت منافع فرد بوده ولی پیچدگی زندگی امروز، افراد را در ساختارها به کار می گیرد و از این رو، رقابت و کارآمدی معنا پیدا می کنند.
 
اولویت کار آمدی، دانش و شایسته سالاری
 
اعتدال گرایی برای آنکه از فی البداهه بودن فاصله استراتژیک بگیرد و در خدمت اهداف کلان و ساختار سازی قرار گیرد، باید دانش و شایسته سالاری را راهنمای خود قرار دهد. نمی توان بر خلاف قواعد خلقت عمل کرد. هر که توانایی و همت بیشتری دارد، فراتر از دیگران دستاورد خواهد داشت، در اعتدال گرایی و در نتیجه عقلانیت، اعتماد به فرد نیست بلکه به توانایی و مهارت اوست. چون اعتدال گرایی از اقتدار گرایی عبور می کند، تبعیت و وفاداری به فرد منسوخ می گردد. وفاداری به فکر، توانایی و شایستگی اولویت پیدا می کند. طبیعی است برای هر کاری، از آسفالت خیابان ها گرفته تا دریافت سهم قابل توجهی از بازارهای بین المللی به فکر، فکر تدریجی، فکر تکاملی و دقت در بیان و اجرا نیاز دارد. انحصارا افراد توانا می توانند چنین اهدافی را تحقق باشند. از این رو، ساختار اعتدال گرا تابع تواناترین، سیرترین و فکورترین افراد جامعه است.
 
بهره برداری گسترده از امکانات نظام بین الملل
 
عملکرد بسیار منفی قدرت های خارجی در ایران از یک طرف و حاکمیت اندیشه کمونیستی در محافل فکری و روشنفکری ایران باعث شده تا در لایه های روانی ایرانیان نوع بدبینی و تردید نسبت به نظام بین الملل پدید آید. اما همین تجربه و شاید به مراتب شدیدتر را چینی ها و هندی ها داشتند. هر دو بر این مانع تاریخی فائق آمدند و طی چند دهه اخیر در فرآیندهای جهانی شدن متوجه پتانسیل های عمیق در نظام بین المللی شدند. چین و هند دریافتند که جهان فقط بعد سیاسی ندارد بلکه ده ها لایه فنی، اقتصادی، هنری، اخلاقی، انسانی و اجتماعی نیز در بردارد و جهانی شدن و جهانی بودن فرصت عمیقی است که می تواند نه تنها ثروت مادی بلکه دست مایه های اخلاقی و اجتماعی و انسانی را گسترش دهد. سینه رامایی کردن نگاه و بینش انسانی در گروی کار جهانی است. نظام بین الملل مساوی با امپریالیسم نیست. اکثریت مطلق شهروندان در اقصی نقاط دنیا نیز دغدغه هایی مانند ما دارند. تعامل با آنها و گوش دادن به جهانیان باعث رشد فکری، بهره برداری اقتصادی و کاهش سوءبردارشت ها و تنش ها می شود. از آنجا که عقل گرایی و اعتدال گرایی از تعصب و مزاج فاصله می گیرد، جهان را در جغرافیای جهانی محترم می شمارد و با ادبیات متین و رفتار هایی انسانی، همه را به بالین منطق دعوت کرده و اعتماد سازی می کند.
 
توازن و تنظیم عملکرد دولت با نظارت قوه مقننه و نقادی رسانه ها
 
اگر دولت ها و حکومت ها نقد نشوند و از طریق نقادی منطقی و نهادینه شده، اصلاح نشوند، در افراط و تفریط غوطه ور خواهند شد. اگر فردی با هر لیوان چایی که می نوشد، 15 عدد قند بخورد بعد از ده سال مشکلات جدی فیزیکی پیدا خواهد کرد زیرا بر اساس اصول بهداشت عمل نکرده و توازن سیستم خود را مخدوش کرده است. توازن برای جسم انسان از طریق کم خوری، ورزش و آرامش روحی به دست می آید. نظام های سیاسی و دولت ها هم از طریق نقادی رسانه ها و محدودیت های حقوقی که قوه مقننه و قضاییه وضع می کنند به تعادل می رسند. قدرتی که در مقابل خود، پاسخ گویی و محدودیت نداشته باشد، بعد از مدتی سر از افراطی گری، خودسری و مسخ شدن در می آورد. در خلقت نیز توازن دیده می شود: سردی و گرمی، شب و روز، غم و شادی، خوبی و بدی، زیبایی و زشتی، دریا و خشکی. نظام سیاسی معقول آن است که در مقابل جامعه خود را مسوول بداند. نه تنها خود را بالاتر از جامعه قلمداد نکند بلکه مسوولیت قدرت را نیز متوجه باشد. تفکیک قوا و نظارت نهادها برای ایجاد توازن طراحی شده اند. هیچ نهادی مهمتر از رسانه های آزاد و نقاد برای تنظیم رفتار، افکار و عملکرد دولت ها وجود ندارد. حتی رسانه ها مهمتر از قوه مقننه و قوه قضاییه هستند. در هر کشوری که رسانه ها نقد می کنند، فساد در آن کاهش پیدا خواهد کرد. سیاست مدار باید اول از خدا و سپس از خبرنگار بترسد. اعتدا ل گرایان نگران عملکرد خود هستند چون زیر ذره بین رسانه ها از یک طرف و قوه های نظارتی دیگر هستند. حکومت قانون نیز به یک معنا، حکومت توازن نیروها و نهادهاست.
 
نتیجه گیری
 
اعتدال گرایی در تداوم عقلانیت سیاسی است. انسانیت و دیانت و برتری انسان در گروی عقل و قوه فکری اوست. هیچ نعمتی بالاتر از عقل انسان قرار نمی گیرد. اعتدال گرایی نتیجه به کارگیری گسترده فکر برای مدیریت زندگی است. هر جا که فکر فعال می شود، تعادل و اعتدال گرایی نیز مانند آب روان جاری می گردد. در دوره ناصرالدین شاه، شش ماه طول می کشید تا سفیر ایران به فرانسه برسد و در مسیر، نیمی از همراهان او به واسطه سختی و مشکلات راه جان می سپردند. امروز به واسطه فعال شدن فکر انسان، این مسیر در پنج ساعت به انجام می رسد. امید است خروج از هیجان و ورود در فکر و روش علمی، ریشه های رادیکالیسم را در ایران بسوزاند. در عموم کشورها، عامه مردم درجه ای از احساس و هیجان را با خود حمل می کنند. فاجعه آنجاست که نخبگان فکری و نخبگان تصمیم گیر در کشوری گرفتار هیجان، مزاج، بی دقتی، و روزمرگی شوند. پوپولیسم دشمن عقل گرایی است. در جهان امروز، سطح عقلانیت سیاستمداران یک کشور، سطح منزلت آنها را تعیین می کند. کشور سنگاپور تقریبا مساحتی نزدیک شهر تهران دارد اما سنگاپور و گذرنامه آن در حد باورنکردنی در سطح جهانی معتبر است. احترام سنگاپور در سطح کشورهای اسکاندیناوی محاسبه می شود. اما به ندرت از سنگاپور در سانه ها می شنویم چون مردم و حکومت آن با آرامش مشغول تولید، فکر و افزایش کیفیت ها هستند. سنگاپور در اکثر شاخص های توسعه، جزو ده کشور اول جهان است. همان مزاج، هیجان و خودنمایی است که باعث می شود مسوولان یک کشور هر روز در صفحه اول روزنامه ها باشند. متأسفانه وزارت خارجه های هیجان زده، حضور در رسانه ها را نوعی اهمیت و قدرت تلقی می کنند. قدرت در دنیای امروز در ارقام و توازن زندگی شهروندان است. برای تحقق این کیفیت ها، نیازی به هیاهو نیست. کار و فعالیت و کیفیت آنها، خود گویاست.  اعتدال گرایی با زحمت به دست می آید زیرا که احاطه عقل بر نفس، فکر بر هیجان،  منطق بر مزاج، مطالعه بر غریزه و دقت بر پرگویی، طرح های عظیم فرهنگی هستند. می رسیم به ضرب المثلی معروف: کاراکتر و شخصیت ملت ها، سرنوشت آنها را رقم می زند. اعتدال گرایی نوعی کاراکتر و شخصیت برای رشد انسان و جامعه است.
 
منبع: + به نقل از مهرنامه شماره 30