آشنائی با مجمع عالی حکمت اسلامی

چکیده:

مدیر اجرایی مجمع عالی حکمت اسلامی می‌گوید: این مجمع با کمترین امکانات، بهترین اقدامات را در زمینه علوم عقلی انجام داده که یکی از آنها تأسیس اولین کتابخانه تخصصی علوم عقلی است.

به گزارش خبرنگار آیین و اندیشه خبرگزاری فارس، یکی از مراکز مهم علوم عقلی و حکمت اسلامی در کشور، «مجمع عالی حکمت اسلامی» است.

در این مجمع، استادان برجسته کلام، فلسفه و عرفان حوزه علمیه قم حضور دارند و به فعالیت علمی می‌پردازند. برای آشنایی بیشتر با این مرکز، با محمد باقر خراسانی، مدیر اجرایی مجمع عالی حکمت اسلامی به گفت‌وگو نشستیم.

تأسیس مجمع عالی حکمت اسلامی، با تاکید رهبر انقلاب بود

* انگیزه تأسیس مجمع عالی حکمت اسلامی و نقطه آغازین آن، چه بود؟

ـ مجمع عالی حکمت اسلامی پیرو دیداری شکل گرفت که در زمستان سال 1382 جمعی از اساتید و فضلای علوم عقلی حوزه علمیه قم با مقام معظم رهبری داشتند.

در این دیدار گفت‌وگوهای خاصی انجام و پیشنهاداتی مطرح شد و مقام معظم رهبری تأکید فرمودند که انجمن و یا مجمعی برای فلسفه یا فلسفه گرایان یا باشگاهی برای آنان تشکیل شود.

رهبری فرمودند: مرکزیت فلسفه باید قم باشد

در همان دیدار ایشان تأکید داشتند نباید قم از مرکزیت یا مرجعیت فلسفه اسلامی بیفتد و باید هم‌چنان به عنوان قطب و مرجعیت فلسفه اسلامی باقی بماند. بعد از این دیدار جمعی از اساتید که در جلسه حاضر بودند و این دغدغه را داشتند که منویات مقام معظم رهبری را اجرایی کنند، دورهم نشستند و طرح و پیش نویسی را آماده کردند و بنا را بر این گذاشتند که یک مجمع تحت عنوان «مجمع عالی حکمت اسلامی» شکل بگیرد.

لذا اساسنامه‌ای را طرح کردند و در اساسنامه پیشنهاد شد اگر قرار است کار بر اساس یک قوام اصلی صورت بگیرد و ماهیت اصلی فلسفه اسلامی بودن خود را حفظ کند، بهتر است که تحت اشراف و نظارت سه تن از اساتید بزرگوار باشد.

مجمع زیر نظر سه بزرگ فلسفه و کلام است

حضرات آیت‌الله جوادی آملی و آیت‌الله سبحانی و آیت‌الله مصباح یزدی پیشنهاد شدند. با این بزرگواران صحبت شد و قبول کردند و در اساسنامه این موضوع آمده که کل فرآیند مجمع باید زیر نظر این سه بزرگوار صورت بگیرد.

کار بعدی که انجام شد این بود که این ناظران معظم، امکان این را نداشتند که به طور مستقیم تمام این فرآیند را بررسی کنند، بنابراین قرار شد تا این بزرگواران، 10 نفر را به عنوان هیئت موسس مشخص کنند. در مرحله بعد عضو گیری مجمع شروع شد و ما بر اساس اساسنامه، سه نوع عضو پیوسته، وابسته و افتخاری داریم.

اعضای پیوسته کسانی هستند که دارای مدرک سطح 4 حوزه یا دکترای دانشگاهی در رشته‌‌های مرتبط با علوم عقلی بوده و یا مشغول تدریس و تألیف در این زمینه باشند. حدود 60 نفر از همان ابتدا به عنوان عضو پیوسته مجمع انتخاب شدند و اکنون بیش از 145 عضو پیوسته در مجمع عالی حکمت اسلامی داریم.

در اوایل سال 84 اولین مجمع عمومی برگزار شد که اولین هیئت مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی انتخاب شدند. کار بسیار جدیدی که در اساسنامه مجمع تدارک دیده شد این است که برای اینکه کار از هدف اصلی جدا نشود، باید در هیئت مدیره که 9 نفر هستند، 5 نفر الزاما از هیئت موسس باشند.

شروع فعالیت بدون وجود هرگونه امکانات

* مجمع عالی حکمت اسلامی، فعالیت‌های رسمی خود را از چه زمانی آغاز کرد؟

ـ فعالیت‌های رسمی مجمع از اسفند 84 با برگزاری اولین کرسی نظریه پردازی شروع شد و تا امروز نیز ادامه دارد.

مجمع عالی حکمت اسلامی از زمانی که فعالیت خود را شروع کرد، تا مهر 86 فاقد هرگونه امکانات و بودجه و فضای مورد نیاز بود. ما حتی یک خودکار یا یک اتاق کوچک نداشتیم. عمدتاً از فضاهای دیگر استفاده می‌کردیم و بعضی از کارهای اداری را در منزل انجام می‌دادیم.

سپس مکانی را به صورت امانی در اختیار ما گذاشتند و بعضی امکانات برای مجمع تأمین شد و از مهر 86 رسما در فضای جدیدی فعالیت‌ها ادامه پیدا کرد.

نیاز مبرم مجمع به فضای بیشتر موجب شد در سال 88 فضای دومی را در اختیار بگیریم و ساختمان شماره 2 مجمع عالی حکمت اسلامی را افتتاح کنیم. در حال حاضر مجمع عالی حکمت اسلامی با این دو مجموعه در حال فعالیت است.

شکل گیری کرسی‌های نظریه‌پردازی از اهداف مجمع عالی حکمت اسلامی

* اهداف شکل گیری مجمع عالی حکمت اسلامی چه بود؟

ـ اهدافی که در اساسنامه مجمع تعریف شده است، 4 مورد است و برای دستیابی به این اهداف حدود 9 وظیفه در نظر گرفته شده است.

اولین هدف، زمینه سازی برای تعمیق و توسعه علوم عقلی در حوزه‌های علمیه و سایر مراکز آموزشی و پژوهشی کشور در چارچوب سیاست‌های کلان مصوب شورای عالی حوزه‌های علمیه است.

به لطف خدا در دی ماه سال 89 شورای عالی حوزه‌های علمیه، مجمع عالی حکمت اسلامی را به عنوان واحد پژوهشی خاص به رسمیت شناخت و اساسنامه آن را تأیید کرد.

در واقع، این مجمع اولین واحد پژوهشی خاص است که در حوزه شکل می‌‌گیرد و شورای عالی مستقیما اساسنامه آن را تأیید کرده است. مصوبه 716 شورای عالی حوزه‌های علمیه مربوط به مجمع است.

هدف دوم مجمع، پرورش نیروهای انسانی مناسب و به کارگیری آنهاست. ایجاد زمینه‌های مناسب برای تضارب آرا و گفت‌وگوهای علمی در علوم مورد نظر هدف بعدی است. سالیان سال است که بحث کرسی‌های نظریه پردازی، فضاهای آزاد اندیشی از سوی مقام معظم رهبری، بزرگان و اساتید مطرح می‌شود. مجمع عالی حکمت اسلامی یکی از اهداف و برنامه‌های خود را به همین موضوع اختصاص داده است.

اولین برنامه‌ای را که در مجمع اجرا کردیم، کرسی‌ نظریه پردازی بود. تا الآن حدود 11 کرسی نظریه پردازی به صورت عمومی توسط مجمع عالی، برگزار شده و فضایی که الآن بر گروه‌های علمی ما حاکم است، همین فضای آزاد اندیشی و نظریه پردازی است.

هدف بعدی، تلاش در جهت هدایت و ساماندهی امور آموزشی و پژوهشی علوم عقلی است که تقریبا موفقیت‌هایی در این زمینه به دست آمده است. اینها اهداف کلی بود که مجمع از ابتدا پیگیر آن بود و هم‌چنان با قوت ادامه دارد.

گروه‌های علمی مجمع ؛ معرفت‌شناسی، فلسفه‌های مضاف، کلام، فلسفه و عرفان

به فعالیت‌های انجام شده توسط مجمع اعم از کارهای آموزشی، پژوهشی، تحقیقی، کلاسها و دوره‌های آموزشی، اشاره کنید.

مجمع عالی حکمت اسلامی از ابتدا در دو سنخ آموزش و پژوهش فعالیت خود را آغاز کرد.

در بُعد پژوهشی که بیشتر ماهیت مجمع را شکل می‌دهد، اولین قدمی که برداشته شد، راه‌ اندازی گروه‌های علمی بود. ما در قدم اول 5 گروه علمی را راه اندازی کردیم. این 5 گروه شامل گروه علمی معرفت شناسی، فلسفه‌های مضاف، فلسفه، کلام و عرفان است.

گروه‌های علمی ما متشکل از اعضای پیوسته است که قبلا به تصویب و تأیید هیئت مدیره رسیده و عضویت آنان پذیرفته شده و از اساتید برجسته و مجتهد علوم عقلی هستند. این گروه‌های علمی هر دو هفته یکبار تشکیل جلسه می‌دهند. ماهیت و شکل این جلسات شاید جای دیگری پیدا نشود.

در این جلسات یکی از اساتید بحثی علمی را آماده می‌کند و خلاصه آن را از قبل در اختیار اعضاء قرار می‌دهد. سپس در جلسه آن بحث را ارائه داده و آن بحث از سوی دیگر اعضاء در یک فضای کاملا آزاد و علمی و محترمانه مورد نقد و ارزیابی قرار می‌گیرد. این جلسات علمی نه تنها در بین اساتید حوزه علمیه قم مطرح می‌شود، بلکه مجمع، اساتید فراوانی را از مراکز علمی تهران و سایر شهرستانها دعوت می‌کند.

هر یک از اساتیدی را که گروه‌های علمی ما تشخیص دهند حرفی برای گفتن دارند، به این جلسات دعوت می‌شوند و مباحث خود را ارائه می‌دهند. ما در این دوره‌های علمی شخصیت‌های خارجی هم داشته‌ایم. گروه‌های علمی ما امروزه به 8 عدد رسیده‌اند و گروه نهم نیز به تصویب رسیده و در حال شکل گیری است.

از خرداد 90 گروه فلسفه‌های مضاف با توجه به عنوان کلی که داشت، جلساتش را کنسل کرد و گروه‌های جدیدی به جای آن شکل گرفت. گروه فلسفه دین، فلسفه اخلاق، فلسفه علوم انسانی و فلسفه حقوق شکل گرفته است و گروه فلسفه سیاسی نیز تصویب شده و کارهای اجرایی آن در حال انجام است.

نقد در فضایی کاملا آزاد و محترمانه از ویژگی‌های مجمع عالی حکمت اسلامی

کار خاصی که این گروه‌ها انجام می‌دهند و اتفاق جدیدی که افتاده این است که اساتید در یک فضای خاص دور هم جمع می‌شوند و این یعنی همان ایده مقام معظم رهبری که فرمودند باشگاه فلسفه گرایان باشد. قبلا این موضوع را در حوزه و دانشگاه نداشته‌ایم. در این محیط اساتید دغدغه‌ها و مسائل علمی را مطرح می‌کنند و به نقد می‌پردازند.

اساتیدی را داریم که تا به حال فقط مطالب خود را در جمع شاگردان مطرح کرده‌اند و مطالب آنان در بین جمعی از اساتید مورد ارزیابی قرار نگرفته است. اساتیدی نیز بوده‌اند که به نظریات جدیدی رسیده‌اند اما این نظریه‌ها در یک محفل علمی مورد چکش کاری قرار نگرفته تا تبدیل به نظریات پخته‌ای شود و در بحث تولید علم و نظریه پردازی گام موثری برداشته شود.

گروه‌های علمی مجمع عالی حکمت اسلامی دقیقا این فضا را ایجاد کرده است. اساتیدی که در این جلسات شرکت می‌کنند، با اشتیاق زیادی فعالیت کرده و هنگامی که فضای حاکم بر جلسه را می‌بینند، تمایل پیدا می‌کنند تا باز در جلسات حضور پیدا کنند. اساتیدی که از دانشگاه آمده و یا اساتیدی که مقیم خارج از کشور بودند، پس از طرح مباحث خود در جلسات مجمع، گاهی 4 ساعت گفتمان علمی انجام داده‌اند.

فضای این جلسات فضایی علمی و محترمانه بدون تعصبات احساسی است که اساتید اغلب پس از 4-5 ساعت گفتمان، ابراز می‌کردند که ما احساس خستگی نمی‌کنیم و گفتمان برایمان لذت بخش بود.

آمادگی مجمع برای دعوت از همه صاحب‌نظران

بنده اینجا اعلام می‌کنم مجمع عالی حکمت اسلامی، آماده است از تمام صاحب نظران و اندیشمندانی که حرفی برای گفتن دارند و آداب مناظره و گفت‌وگوی علمی را مراعات می‌کنند، دعوت به عمل بیاورد.

حضور شخصیت‌های برجسته خارجی در گفتمان‌ها

* تعامل مجمع با فلاسفه و اساتید دیگر کشورها به چه صورت است؟

ـ اخیرا دوره‌هایی را با همکاری جامعة‌المصطفی برگزار می‌کنیم که آنها اساتید و شخصیت‌ها و دانشجوهایی را از سایر نقاط دنیا دعوت می‌کنند و به اینجا می‌آورند. برای بعضی از این شخصیت‌های علمی که به ایران می‌آیند، گفت‌وگوی علمی تدارک می‌بینیم. آنها با اساتید ما وارد بحث می‌شوند و چند مورد از این گفت‌وگوها تا الآن شکل گرفته است.

مجمع می‌خواهد جنبه علمی حوزه در بعد علوم عقلی را به نمایش بگذارد

مجمع عالی حکمت اسلامی به دنبال این است که جنبه علمی حوزه را در بعد علوم عقلی به نمایش بگذارد. شاید این دیدگاه نسبت به حوزه وجود داشته باشد که بعضی از محافل، نگرش علمی به حوزه نداشته باشند. اما وقتی چنین فضایی را از حوزه مشاهده می‌کنند، تحت تأثیر قرار می‌گیرند و ابراز می‌کنند ما اصلا نمی‌دانستیم در حوزه شخصیت‌های علمی فراوانی حضور دارند.

در یکی از جلسات آقای دکتر مظفر اقبال را از کانادا دعوت کرده بودیم. ایشان مترجم داشتند اما وقتی در جلسه شرکت کردند و دیدند که همه اعضای جلسه خودشان به زبان مسلط هستند و گفتمان را به زبان انگلیسی انجام می‌دهند، فضای جلسه عوض شد و روحیه و نگرشی که نسبت به حوزه وجود داشت کاملا تغییر کرد. مجمع به دنبال چنین اهدافی است.

مجمع عالی حکمت اسلامی ماهیت حوزوی دارد اما وابسته به مراکز حوزوی نیست و به شکل مستقل عمل می‌کند و تحت نظارت سه عالم بزرگوار است.

برگزاری نشست‌های علمی در مجمع عالی حکمت اسلامی

اقدام بعدی که مجمع انجام داد و مورد استقبال پژوهشگران حوزه و دانشگاه و محافل و مراکز علمی قرار گرفت، برگزاری نشست‌های علمی بود.

این نشست‌ها در دو قالب کرسی‌های نظریه پردازی و میزگردهای علمی برگزار می‌شود. در این کرسی‌ها، نظریه پردازان نظریه‌ خود را بیان می‌کنند و دو ناقد محترم در کنارشان حضور دارند و در بعضی جلسات ما یک داور هم در جلسه قرار می‌دهیم. تمام این فرآیند در محضر عموم علاقمندان برگزار می‌شود.

23 میزگرد علمی تا کنون در مجمع برگزار شده است. در این میزگردها معاونت پژوهش مجمع با یک دغدغه خاص، فعال بوده و موضوعات مبتلابه فلسفی، کلامی، عرفانی را مطرح کرده و شبهاتی که در این زمینه در جامعه مطرح است، طراحی و بررسی می‌کند تا در یک فضای علمی به این موارد پرداخته و پاسخ داده شود.

دوستانی که از ایران می‌رفتند پیگیر جلسات بودند

دوستانی که در این جلسات علمی بحث و مناظره شرکت کرده بودند و بعضی از آنها مقیم ایران نیز نبودند، از دوستانشان در داخل ایران خواستند تا فیلم و یا صوت این جلسات را برایشان ارسال کنند و پیگیر بودند.

مباحث مطرح شده در برخی از این جلسات در حال تبدیل شدن به کتاب است. رسانه‌های مختلف نیز از این مباحث استقبال کردند. اکثر نشست‌های ما به درخواست رادیو معارف از شبکه 4 پخش می‌شود. شبکه قم این جلسات را ضبط کرده و برای پخش آماده می‌کند. خیلی از خبرگزاری‌ها نیز پوشش مناسبی را در این زمینه داشته‌اند.

این مسئله، ماهیت علمی این نشست‌ها و محتوای آن را می‌رساند. مجمع عالی حکمت اسلامی در مباحثی ورود پیدا کرده که وقتی امسال محصولات آن را در نمایشگاه قرآن عرضه کردیم، افراد نمایشگاه متعجب شده و می‌گفتند مگر حوزه در این زمینه‌ها کار کرده است؟

به عنوان مثال مباحثی مانند ماده در فلسفه و فیزیک، زمان در فلسفه و فیزیک، علیت و... که دکتر گلشنی، آیت‌الله فیاضی، دکتر عباسی، آقای کیاشمشکی و... که حضور داشتند، می‌گفتند مگر حوزه در این مباحث تسلط و ورود دارد؟ زمانی که محتوای کار را مشاهده می‌‌کردند، به عمق کار علمی که در حوزه صورت می‌گیرد، پی می‌بردند.

راه‌اندازی اولین کتابخانه تخصصی علوم عقلی

* کتابخانه تخصصی مجمع عالی حکمت اسلامی در چه حد است؟

ـ ما برای اینکه زیرساخت‌های پژوهش را آماده کنیم، کتابخانه تخصصی علوم عقلی را راه‌ اندازی کردیم که اولین کتابخانه تخصصی علوم عقلی است. شاید در گذشته کتابخانه‌های فلسفه یا کلام را دیده باشیم، اما مجموعه علوم عقلی که کتاب‌ها و مباحث کلامی، عرفانی، فلسفی، فلسفه‌های مضاف و همه موارد را در یک جا تجمیع کرده باشد، نبوده است.

از خرداد 88 هم زمان با گردهمایی اساتید علوم عقلی در ولادت پربرکت حضرت زهرا (س) و امام خمینی (ره)، کتابخانه علوم عقلی افتتاح شد.

در حال حاضر قریب به 9 هزار و 500 عنوان کتاب شامل 13 هزار و 200 جلد کتاب تخصصی داریم و این کتابخانه جزو کتابخانه‌هایی است که کتاب‌هایش به روز تهیه می‌شود. ما جدیدترین منابعی را که در این زمینه هست، خریداری می‌کنیم. مراکزی با ما مرتبط هستند که کتابهای جدید را برای ما تهیه می‌کنند و می‌فرستند. هم‌چنین سفارش کتابی که از سوی دانش پژوهان یا اساتید انجام می‌شود، بلا فاصله تهیه می‌شود.

دسترسی به عناوین کتاب‌های موجود در کتابخانه از طریق سایت

چینش و نام نویسی کتاب‌ها از همان ابتدا طبق برنامه ریزی منسجم انجام گرفت. برای اینکه محققین بدانند ما چه کتاب‌هایی داریم، از طریق سایت مجمع می‌توانند وارد فضای کتابخانه شوند و در آنجا لیست منابع موجود در کتابخانه را مشاهده کنند. سالن مطالعه مناسبی تهیه شده و در ضمن کل فضای کتابخانه مجهز به اینترنت بی سیم یا وایرلس است و شاید جزو اولین کتابخانه‌هایی باشد که این سیستم را راه‌اندازی کرده است.

محقق می‌تواند بلافاصله به اینترنت پرسرعت وصل شده و از فضای پژوهش مجازی استفاده کند. علاوه بر این ما یک بخش به عنوان اینترنت محققین را راه اندازی کردیم. خیلی از محققین ما رایانه شخصی به همراه ندارند و در این فضا این امکان برای آنان مهیاست. در بخش دیگر از کتابخانه، نرم افزارهای مورد نیاز محققین در زمینه‌های علوم عقلی و دیگر زمینه‌های منابع اسلامی خریداری شده و بر روی چند دستگاه نصب شده که در اختیار محققین قرار می‌گیرد.

برگزاری دوره‌های آموزشی جامع

* آیا دوره‌های آموزشی نیز در مجمع عالی حکمت برگزار می‌شود؟

ـ بله ما دو نوع کار آموزشی داریم که شامل آموزش کوتاه مدت و آموزش بلند مدت است.

آموزش کوتاه مدت موضوعاتی را که مورد نیاز جامعه علمی است اما فضایی برای برگزاری کلاسها در حوزه و دانشگاه نیست را پوشش می‌دهد.

معاونت آموزش مجمع این موضوعات را شناسایی می‌کند و با تصویب هیئت مدیره این دوره‌ها برگزار می‌شود. در حال حاضر دهمین دوره آموزشی کوتاه مدت در حال برگزاری است. در تمام کلاسهای کوتاه مدت که برگزار می‌شود، براساس شرایطی که اساتید در نظر می‌گیرند، ما از علاقمندان ثبت نام می‌کنیم.

ثبت نام از بین حوزویان و دانشگاهیان، پژوهشگران و محققین و فرهنگیان، و هر کسی که علاقمند باشد و شرایط را دارا باشد، انجام می‌شود. تمام خدمات آموزشی در این دوره‌ها به صورت رایگان ارائه می‌شود. اخیرا 4 دوره نیز برای خانم‌ها برگزار شده است.

کلاسهایی که برگزار می‌شود، ضبط شده و بلا فاصله صوت آن در قالب محصولات رسانه‌ای برای استفاده دیگران آماده می‌شود و در بانک محصولات رسانه‌ای قرار می‌گیرد.

در خصوص دوره‌های آموزشی بلند مدت، تاکنون ما 5 دوره آموزشی بلند مدت را برگزار کرده‌ایم که حدود 5 سال تحصیلی است. امسال نیز که سال تحصیلی 91-92 است، 26 موضوع آموزشی را تحت پوشش قرار دادیم.

با توجه به نیازی که فضای علمی حوزه به دروس متنی دارد، موضوعاتی که کمتر به آن پرداخته شده، شناسایی شده و اساتید دعوت می‌شوند.

گاهی بعضی اساتید وجود دارند که موضوعات خوبی را در حوزه تدریس می‌کنند اما خیلی شناخته شده نیستند و یا اطلاعی از کلاس آنها نیست. مجمع ضمن دعوت از این اساتید، برای کلاس آنها اطلاع رسانی انجام می‌دهد. بحمدلله به این ترتیب هدف چهارم ما که تلاش در جهت هدایت و ساماندهی امور آموزشی و پژوهشی علوم عقلی است، تحقق پیدا کرده است.

معمولا هر سال در ابتدای سال تحصیلی ما مراجعات و تماس‌های بسیاری داریم و عزیزان می‌پرسند که امسال درسنامه مجمع چه زمانی منتشر می‌شود؟ به همین خاطر ما هر سال درسنامه‌ای را منتشر می‌کنیم و در آن موضوع، استاد، مکان، ساعت و روزهای برگزاری را به اطلاع می‌رسانیم. اساتید فروانی هستند که تمایل دارند درسشان جزء دروس مجمع اعلام شود. این ماهیت علمی مجمع سبب شده که این درخواست‌ها صورت بگیرد.

راه اندازی واحد مشاوره علمی از کارهای بی نظیر است

*مشاوره علمی عبارت جدیدی است که در مجمع شنیده‌ایم، در مورد آن توضیح دهید؟

ـ کاری که توسط مجمع صورت گرفت و معتقدیم نظیر آن را نداریم و کاری بسیار نو است، راه اندازی واحد مشاوره علمی بود.

بسیاری از مراکز مشاوره‌ای فقط در زمینه‌های خاص خانوادگی، روانشناسی، اخلاقی و تحصیلی مشاوره‌هایی ارائه می‌دهند اما مشاوره علمی نداشته‌ایم. از اسفند 88 واحد مشاوره علمی ما فعال شده است.

به طلاب و دانشجویانی که در مقطع 3 و 4 و یا کارشناسی ارشد و دکترا در حال تدوین پایان نامه در موضوعات علوم عقلی هستند و یا پژوهشگرانی که در زمینه علوم عقلی در حال پژوهش هستند و نیاز دارند که از اساتید مشاوره بگیرند، مشاوره داده می‌شود.

این افراد به واحد مشاوره یا به سایت ما مراجعه می‌کنند و فرم خاص را تکمیل کرده و ما برایشان وقت مشاوره می‌گذاریم و با حضور آن استاد خاص مشاوره انجام می‌شود.

خیلی از دانشجویان و طلاب محترم مدت‌هاست به دنبال برخی از اساتیدند تا وقتی از آنها بگیرند اما موفق نمی‌شوند. از طریق مجمع، این فرآیند بسیار سریعتر طی می‌شود.

یکی از کمبودهایی که در این قضیه وجود داشت، این بود که همه امکان مراجعه حضوری را نداشتند و کسانی که در شهرستانها بودند، نمی‌توانستند از واحد مشاوره‌ای ما استفاده کنند. بنابراین واحد مشاوره‌ مجمع، خدمات مشاوره اینترنتی را طراحی کرده و از دهه ولایت، واحد مشاوره اینترنتی مجمع فعال شده است. علاقمندان وارد سایت شده و ثبت نام می‌کنند و سوال و مطلب خود را درخواست می‌کنند. مطلب برای استاد ایمیل می‌شود و استاد پاسخ می‌دهد و در اسرع وقت به درخواست کننده مشاوره ارسال می‌شود.

تولیدات رسانه‌ای توسط مجمع عالی حکمت اسلامی

* علاقه‌مندان چگونه می‌توانند به تولیدات رسانه‌ای مجمع دسترسی داشته باشند؟

ـ تمام برنامه‌‌ها اعم از نشست‌ها، گروه‌های علمی، دوره‌های آموزشی و... به شکل حرفه‌ای ضبط شده و تا به حال 54 عنوان صوتی و 35 عنوان تصویری عرضه کرده‌ایم. لیست محصولات را نیز در سایت مجمع قرار دادیم و از سراسر کشور درخواست‌های فراوانی برای ارسال این محصولات داریم.

برای این محصولات فقط همان قیمت سی دی یا دی وی دی دریافت می‌شود و هیچ هزینه دیگری بابت محتویات آن گرفته نمی‌شود. مجمع به دنبال سودآوری نیست و این محصولات را با قیمتی ارزان در اختیار علاقمندان قرار می‌دهد که با استقبال خوبی همراه شده است.

همکاری در برگزاری نشست‌های علمی با سایر مراکز معتبر

* تعامل مجمع با سایر مراکز به چه صورت است؟

ـ با توجه به ظرفیت و پتانسیل و جامعیتی که مجمع دارد، هر روز درخواست‌های فراوانی از مجمع برای همکاری در برگزاری نشست‌های علمی صورت می‌گیرد. البته ما با توجه به امکاناتمان فقط برخی از آنها را می‌توانیم پوشش دهیم.

مراکز مختلفی مانند پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، دفتر تبلیغات، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، درخواست همکاری کرده‌اند و پذیرفته شده و ما در نشست‌های آنان مشارکت علمی داشته‌ایم. آخرین مورد آن سلسله نشست‌های چیستی فلسفه اسلامی است که توسط موسسه امام خمینی (ره) برگزار شده و از مجمع درخواست مشارکت کرده است.

بنیاد علمی فرهنگی علامه شهید مطهری، می‌خواهد همایش آموزه‌های فلسفی شهید مطهری را برگزار کند و از مجمع عالی حکمت اسلامی درخواست همکاری کرده است. سال قبل جامعة‌المصطفی، همایش اسلام و مسیحیت را برگزار کرد که بخشی از آن در ایران و بخش دیگر در گرجستان انجام شد و مجمع عالی حکمت اسلامی به صورت جدی وارد شده بود.

یکی از بزرگترین مشارکت‌های علمی که داشتیم، مشارکت در برگزاری روز جهانی فلسفه در جمهوری اسلامی بود که در سال 2010 برگزار شد. همان طور که می‌دانید هر سال یونسکو روز جهانی فلسفه را در یکی از کشورها برگزار می‌کند. سال 89 این اتفاق در کشور ما انجام شد. کار بسیار بزرگی بود و فلاسفه از همه دنیا برای این برنامه در ایران حضور پیدا کرده بودند.

از همان ابتدا آقای دکتر حداد عادل که از سوی رئیس جمهور به عنوان رئیس کنگره انتخاب شده بودند، ضمن بازدیدی که از مجمع داشتند، تأکید کردند که باید مجمع عالی حکمت اسلامی، بخش فلسفه اسلامی را عهده‌دار شود. لذا مجمع، محور قرار گرفت و بخش و کمیته فلسفه اسلامی با محوریت مجمع و با عضویت حدود 13 مرکز فلسفی معتبر قم شکل گرفت.

با افتخار می‌گوییم 100 مقاله معتبر بین‌المللی و پذیرفته شده را از حوزه و از بخش فلسفه اسلامی به همایش ارائه دادیم. در نشست‌های تخصصی که برگزار شد، 18 مقاله از بخش فلسفه اسلامی، از مقالات مجمع بود که چند روز پیش اعلام کردند که مجموعه کتاب آن منتشر و روانه بازار شده است که موسسه حکمت و فلسفه این کار را انجام داد. کار بسیار موفقی بود که نتایج بسیار مثبتی داشت و بعد فلسفه اسلامی را به نمایش گذاشت و ترویج کرد.

پاسخ به نیاز غربی‌ها با ارائه فلسفه اسلامی

غربی‌ها معتقد بودند که وقتی ما به ایران می‌آییم، می‌خواهیم فلسفه اسلامی و فلسفه ایرانی را بشناسیم و اگر قرار باشد در ایران، فلسفه غربی را به ما بگویند؛ ما که فلسفه غربی را از شما بهتر بلدیم. پس انتظار غربی‌ها از شناختن فلسفه اسلامی پاسخ داده شد و مجمع در این امر با جدیت وارد شد.

تأکید ناظران معظم، بر این بود که مجمع با جدیت خاص وارد شود که همین اتفاق نیز افتاد. امسال نیز که سال 2012 است و در آبان ماه همین سال 91 دومین همایش روز جهانی فلسفه را در تهران برگزار کردند. در این همایش، موسسه حکمت و فلسفه از مجمع عالی حکمت اسلامی درخواست جدی جهت شرکت داشت و مجمع نیز در برگزاری این دوره‌ها همکاری کرد.

گرد‌همایی سالانه استادان علوم عقلی

بحث دیگری که چند سال است شروع کردیم و الآن جای خود را باز کرده، گردهمایی سالیانه اساتید علوم عقلی است. به هرحال مجمع به دنبال این است که پرورش نیروی انسانی مناسب و به کارگیری مناسب آنها را داشته باشد. اگر قرار است این نیروها شناسایی شوند، باید برنامه و گردهمایی طراحی شود و بر اساس آن هر سال هدف گذاری انجام پذیرد.

تجلیل از پیشکسوتان حوزه حکمت اسلامی

ما از خرداد 88 به این مبحث پرداختیم و اولین گرد همایی را با سخنرانی حضرت آیت‌الله سبحانی برگزار کردیم. اساتید بزرگوار دیگر مانند دکتر احمد بهشتی و مرحوم استاد مهندسی و... نظراتی را برای شکل گیری این گردهمایی مطرح کردند.

از سال بعد از آن برنامه به این شکل چیده شد که علاوه بر گردهمایی که داشتیم، از یکی از پیشکسوتان و اساتید برجسته حوزه حکمت اسلامی اجلال به عمل آید و مراسم و نکو داشتی را برای آنان داشته باشیم.

تجلیل از آیت‌الله انصاری شیرازی، علامه حسن زاده آملی و آیت‌الله محمدی گیلانی

سال 89 از مقام علمی حضرت آیت‌الله یحیی انصاری شیرازی، سال بعد از آن یعنی سال 90 از مقام علمی حضرت آیت‌الله علامه حسن زاده آملی و امسال یعنی سال 91 در چهارمین گردهمایی از مقام علمی حضرت آیت‌الله محمد محمدی گیلانی که از پیشکسوتان حوزه حکمت و فلسفه اسلامی هستند، اجلال به عمل آمد.

نکته قابل توجه این است که در این برنامه‌ها شخصیت این بزرگواران توسط یکی از شاگردان نزدیک ایشان معرفی می‌شود. جایگاه علمی این بزرگان تبیین می‌شود و آثارشان معرفی شده و اگر فیلم یا کلیپی تهیه شده باشد، پخش می‌شود. در پایان نیز یکی از شخصیت‌های برجسته علمی، در خصوص جایگاه علمی و اخلاقی این بزرگواران سخنرانی دارد و در آخر جلسه نیز یک متن لوح تقدیر را که به امضای ناظران معظم ما رسیده است، تقدیم می‌شود.

معمولا در مراکز علمی وقتی لوح تقدیری می‌دهند، یک شخصیت اجرایی یا علمی آن را امضاء می‌کند اما لوح تقدیری که سه شخصیت برجسته و بزرگوار که دو نفرشان از مراجع معظم تقلید هستند، امضاء کنند تا به حال سابقه نداشته است. متن این لوح تقدیر نیز متن بسیار زیبایی است که عمدتا حضرت آیت‌الله جوادی آملی زحمت آن را می‌کشند و با قلم زیبا و شیوای خود این کار را انجام می‌دهند. این لوح‌ها و متن آنها بازتاب خیلی خاص در رسانه‌ها داشته است.

راه‌اندازی بانک‌های گوناگون اطلاعاتی

کار دیگری که توسط مجمع انجام می‌شود، این است که ما به دنبال این هستیم که بانک‌های اطلاعاتی را راه اندازی کنیم. بانک اطلاعات، پایان نامه‌های علوم عقلی مراکز حوزوی است که به مناسبت روز جهانی فلسفه و همایش تهران، طراحی شده است. پایان نامه‌های سطح 3 یا 4 و ارشد و دکترای مراکز حوزوی شناسایی شد و اگر چکیده داشتند، چکیده آنها آمد و برنامه خاصی نوشته شد و در مرحله اول 1125 عنوان پایان نامه را آوردیم.

از امسال نیز تقریبا بحث به روز رسانی آن را شروع کردیم و تا امروز 1177 عنوان پایان نامه در بانک ما قرار دارد. برای اینکه از این بانک نیز راحت استفاده شود، بانک را در سایت مجمع عالی حکمت اسلامی قرار دادیم.

اگر افرادی می‌خواهند پایان نامه بنویسند و یا علاقمند به موضوعی هستند، بلافاصله با جستجو در سایت، به موضوعات مرتبط، اساتید راهنما و مشاورین و داوران و حتی چکیده برخی پایان نامه‌ها دسترسی پیدا می‌کنند. این بانک، تمام اطلاعات را در اختیار علاقمندان قرار می‌دهد و بانک بی‌نظیری است. در روز افتتاحیه آن، آقای حداد عادل، بسیار به نیکی از این اقدام یاد کردند.

بانک اطلاعات مراکز علوم عقلی یکی دیگر از کارهای مجمع است. ما تا به حال هیچ شناخت و اطلاع جامعی از مراکزی که در حال فعالیت در زمینه علوم عقلی هستند، نداشتیم. لذا بانک اطلاعات مراکز علوم عقلی را طراحی کرده و وارد فاز اجرایی آن شدیم.

در حال حاضر، حدود 25 مرکز شناسایی شده است. کارهای جمع آوری اطلاعات شروع شده و برخی اطلاعات گرفته شده و داخل بانک قرار گرفته است و به زودی در اختیار عموم قرار می‌گیرد. پس از اینکه شناسایی مراکز قم انجام شد، مراکز سایر نقاط کشور را شناسایی خواهیم کرد.

بانک اطلاعات اساتید و دروس علوم عقلی، کار بعدی ما در مجمع عالی حکمت اسلامی است که طراحی آن صورت گرفته ولی هنوز وارد فاز اجرایی آن نشدیم. به امید خدا بعد از بانک مراکز علوم عقلی، وارد بانک اساتید و دروس علوم عقلی می‌شویم.

انتشار خبرنامه حکمت اسلامی

انتشار خبرنامه حکمت اسلامی یکی دیگر از اقدامات مجمع است که به صورت ماهنامه منتشر می‌شود و کل مباحث علمی مجمع را پوشش می‌دهد و اطلاع رسانی می‌کند و در حال حاضر شماره 21 آن آماده چاپ می‌شود.

کتاب‌های چاپ شده در مجمع عالی حکمت اسلامی

* آیا مجمع عالی، چاپ کتاب را نیز در دستور کار خود دارد؟

ـ بله، مجمع در زمینه چاپ کتاب نیز وارد شده است اما هنوز آن رشد جدی را در بحث چاپ کتاب به دلایلی نداریم.

یکی اینکه هنوز خودمان انتشارات نداریم، گرچه درخواست انتشارات کردیم و به امید خدا با صدور مجوز انتشارات این مشکل نیز برطرف می‌شود.

دیگری اینکه مسائل مالی نیز بر مشکلات مجمع افزوده است. با این وجود 4 عنوان کتاب در مجمع به چاپ رسیده است.

کتاب «نقد و بررسی نظریه تطور تاریخی تشیع» که ماحصل یک نشست علمی و نقد کتابی است که در این زمینه چاپ شده است و توسط بوستان کتاب، تجدید چاپ نیز شد. کتاب «برخی از فیلسوفان معاصر اسلامی در حوزه علمیه» که به مناسبت روز جهانی فلسفه چاپ شد و مورد استقبال قرار گرفت.

کتاب «استاد مهربان» ویژه مرحوم استاد محمدمهدی مهندسی(ره) است که ایشان از اعضای هیئت مدیره مجمع عالی حکمت اسلامی بودند که رحلت ایشان ضایعه بسیار بزرگی برای مجمع عالی بود و خلأ وجود ایشان همیشه احساس می‌شود.

کار جدی برای ایشان صورت نگرفته بود و مجمع عالی حکمت اسلامی، وظیفه خود می‌دانست برای این بزرگوار این کتاب را به چاپ برساند. گرچه نتوانستیم کار بزرگی انجام دهیم اما سعی کردیم بخشی از آن خلأ را پر کنیم. این کتاب از نقاط مختلف کشور مورد استقبال قرار گرفت. به خصوص در نمایشگاه قرآن امسال، مردم برای تهیه آن بسیار علاقه نشان می‌‌دادند.

کتاب جدیدتری که یک ماه است از چاپ بیرون آمده، کتاب «شاخصه‌‌های عرفان ناب شیعی» است که این کتاب نظیر ندارد و برای اولین بار چاپ شده است و مجموعه دروس دکتر فنایی اشکوری در مجمع عالی است که با همین موضوع شاخصه‌های عرفان ناب شیعی تبدیل به کتاب شده که بوستان آن را چاپ کرده و با استقبال روبه رو شده است. کتابهای دیگری در دست چاپ داریم که با عنایت خداوند متعال در آینده‌ای نزدیک شاهد آن خواهیم بود.

ساماندهی کارگاه علم دین* مدتی است جوامع علمی بحث علم دینی را مطرح می‌کنند، اقدام مجمع در این رابطه چیست؟

ـ ما گروهی را در قالب گروه علم دینی فعال کردیم که در معاونت آموزشی مجمع فعالیت می‌کنند و توانسته‌اند با ارتباطی که با مراکز علمی و دانشگاهها دارند، فعالیت‌هایی را در بحث علم دینی به شکل علمی آن انجام دهند. تفاهم نامه‌ای را با نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها داشتیم که بحث علم دینی در طرح ضیافت اندیشه برگزار شود.

در سال اول ما بحث علم دینی را در 15 استان کشور برگزار کردیم. در سال دوم که ویژه اساتید دانشگاهها بود، در چند استان دیگر برگزار کردیم. هر روز درخواست‌های مختلفی از مراکز معتبر دانشگاهی برای این گروه می‌آید و کارگاههای خاصی را برگزار می کند. گاهی دانشجویان و منتخبین فرهنگی استانها برای تشکیل این کارگاه به مجمع می‌آیند و گاهی این کارگاهها در دانشگاههای سراسر کشور برگزار می‌شود که اساتید ما به آنجا می‌روند.

در این کارگاهها بحث علم دینی جهت پیدا کرده است. امروزه بحث علم دینی در کشور زیاد مطرح می‌شود ولی مهم سمت و سویی است که به این بحث داده می‌شود.

به هر حال برخی از شخصیت‌‌های برجسته و ارزشمند مانند حضرت آیت‌الله جوادی آملی در بحث علم دینی طرح و برنامه دارند و الگو ارائه داده‌‌اند که الآن محوریت مباحث نیز نظریات ایشان قرار گرفته است.

برگزاری دوره دکتری حکمت متعالیه و فلسفه ذهن

ما با مراکز مختلف تفاهم نامه همکاری داریم. با پژوهشگاه علوم انسانی و نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها تفاهم نامه منعقد شده است. تفاهم نامه‌هایی را با پژوهشکده علوم شناختی داریم و با موسسه حکمت و فلسفه و سایر مراکز دیگر تفاهم‌ نامه‌هایی آماده امضاء شده است.

با توجه به تفاهم نامه‌هایی که داریم تا به حال دو دوره دکتری برگزار کرده‌ایم.

دوره دکتری حکمت متعالیه را با همکاری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران برگزار کردیم.

دوره دکتری فلسفه ذهن را با همکاری پژوهشکده علوم شناختی تهران برگزار کردیم که آبان ماه امتحان آن نیز برگزار شد و به زودی دانشجویانش پذیرش می‌شوند.

موفقیت مجمع عالی حکمت اسلامی در نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم

امسال به لطف خدا، مجمع در بیستمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم، برای اولین بار شرکت کرد. گرچه در ابتدا به ما می‌گفتند شما که محصولی ندارید، برای چه می‌خواهید در نمایشگاه شرکت کنید، اما مجمع عالی حکمت اسلامی خیلی سریع جایگاه خود را پیدا کرد و توانست در نمایشگاه در بخش حوزوی، محصولات خاصی را ارائه دهد.

بخش تولیدات رسانه‌ای ما نیز در نمایشگاه مورد استقبال فراوان قرار گرفت. پایگاه و بانک اطلاعات مجمع معرفی شد. بدون استثنا همه شخصیت‌های علمی، اجرایی، سیاسی که در نمایشگاه و بخش حوزوی حضور پیدا می‌کردند، حتی اگر فرصت کوتاهی داشتند باز از غرفه مجمع عالی حکمت اسلامی بازدید می‌کردند.

امسال در نمایشگاه نشست‌های علمی مناسبی را برگزار کردیم. در بخش تحول علوم انسانی و هم چنین بخش حوزوی 16 برنامه داشتیم. 7 میزگرد و 8 نشست و 1 برنامه نیز برای معرفی مجمع داشتیم و موفقیت‌های خوبی در نمایشگاه به دست آوردیم.

مجمع عالی حکمت اسلامی غرفه دار برتر نمایشگاه در بخش حوزوی انتخاب شد. هم چنین مجمع به عنوان موسسه برتر در برگزاری نشست‌های علمی انتخاب شد.

در بخش تحول علوم انسانی نیز با اینکه برترین‌هایی را معرفی نکردند، اما نامه‌‌ای را برای مجمع نوشتند مبنی بر اینکه مجمع نشست‌های بسیار اثرگذاری را برگزار کرده که مورد استقبال بوده است.

مجموعه آن نشست‌ها را رادیو معارف پخش می‌کند و ما نیز در غالب یک ویژه نامه در آینده منتشر خواهیم کرد.

* از برنامه‌های آینده مجمع عالی حکمت اسلامی بگویید.

ـ انتشار فصلنامه را در دست اجرا داریم که اساسنامه و ارکان آن مشخص شده و با صدور مجوز آن به امید خدا به زودی فصلنامه حکمت اسلامی منتشر خواهد شد.

براساس فرموده مقام معظم رهبری که فرموده بودند قم باید مرکزیت و مرجعیت فلسفه باشد، طرحی را تحت عنوان قطب فلسفه اسلامی ماندن قم در دست داریم. این طرح را در دستور کار قرار داده و برای برخی از اساتید فرستاده‌ایم تا بررسی کنند و یک جلسه هم اندیشی بگذاریم.

طرح جایگاه شناسی حکمت اسلامی را شروع کردیم که باز طرح تازه‌ای است. در این طرح محور اول مصاحبه با اساتید و پیشکسوتان حوزه حکمت اسلامی است که تعریفی از وضعیت موجود و وضعیت مطلوب حکمت اسلامی داشته باشند و نقاط قوت و ضعف آن را بررسی کنند. رویکردی را که مخالفین نسبت به جایگاه حکمت اسلامی دارند، مورد نقد و بررسی قرار دهند.

نکوداشت حکیم آقا علی مدرس

طرح جدیدتری که اخیرا تصویب شد و به زودی وارد فاز اجرای آن می‌شویم و سال 92 اجرای نهایی آن است، طرح برگزاری نکوداشت مرحوم آقا علی مدرس تحت عنوان «همایش حکیم طهران» است.

مقام معظم رهبری و بزرگان ما تأکید فرموده‌اند که فلاسفه برجسته شیعه را معرفی کنید. به هرحال حوزه فلسفی تهران یک حوزه فلسفی غنی و بسیار پرمحتواست. مرحوم آقا علی مدرس شخصیت بسیار تأثیرگذاری در این حوزه بودند که این طرح برای ایشان آماده شده و با همکاری مراکز معتبر قم و تهران برگزار خواهد شد که اطلاع رسانی می‌کنیم.

مجمع عالی حکمت اسلامی سعی کرده تا با حداقل امکانات کارهای بزرگی را انجام دهد و شاید امکانات و بودجه ما با سایر مراکز قابل مقایسه نباشد، ولی راندمان کاری که توسط مجمع ارائه شده، باز با مراکز دیگر قابل مقایسه نیست.

پل‌های ارتباطی با مجمع عالی حکمت اسلامی

* با تشکر از شما، لطفا در پایان پل‌های ارتباطی با مجمع را معرفی کنید.

ـ اگر علاقه‌مندان مایلند با مجمع ارتباط بیشتری داشته باشند، می‌توانند با مراجعه به سایت ما به نشانی www.hekmateislami.com که با پسوندهای دیگر نیز قابل دسترسی است، با ما مرتبط شوند. تلفن‌های ما هم 11-7757610-0251 و آدرس مجمع عالی حکمت اسلامی نیز قم- خیابان 19 دی- کوچه 10- فرعی اول سمت چپ- پلاک 5 است. ما پذیرای همه علاقمندان به حوزه حکمت و فلسفه اسلامی و آماده شنیدن پیشنهادات، انتقادات و سوالهای عزیزان هستیم.

گفت‌وگو: مینا شیرخان

 

 

 

منبع:فارس